Bài 21. Đặc điểm chung và vai trò của ngành Thân mềm

TRÒ CHƠI
Đoán tên động vật
Luật chơi: Mỗi tổ cử 1 bạn lên giải câu đố của MC, tổ nào giải đúng, nhanh nhất sẽ giành chiến thắng
EM CÓ BIẾT?
Ngành Thân mềm (còn gọi là nhuyễn thể hay thân nhuyễn)
có nhiều chủng loại rất đa dạng, phong phú và là nhóm động vật biển lớn nhất chiếm khoảng 23% tổng số các sinh vật biển đã được đặt tên. Trong các khu vực nhiệt đới, bao gồm Việt Nam, ngành này có hơn 90 nghìn loài hiện hữu, trong đó có các loài như trai, sò, ốc, hến, ngao, mực, bạch tuộc, hàu
Ngành Thân mềm được chia làm ba lớp
Lớp chân rìu
Lớp chân bụng
Lớp chân đầu
Tiết 22-Bài 21: ĐẶC ĐIỂM CHUNG
VÀ VAI TRÒ CỦA NGÀNH THÂN MỀM
Ốc mút
- Về kích thước: Có loài nhỏ bé vài gam (ốc mút), nhưng cũng có loài khối lượng rất lớn vài trăm kg đến 1 tấn (bạch tuộc, mực ống khổng lồ…)
Bạch tuộc
Mực ống khổng lồ
Nhận xét về kích thước của các thân mềm?
Về môi trường: chúng phân bố ở độ cao hàng trăm mét (các loài ốc sên), đến các ao, hồ, sông, suối, biển cả, có loài dưới đáy biển sâu.
Ốc sên
Mực
Sên biển
Môi trường sống của các loại thân thân mềm?
Trai
Trai
Mực
Bạch tuộc
Về tập tính: Thân mềm có lối sống vùi lấp (trai, sò…), đến lối sống bò chậm chạp (các loài ốc), tới cách di chuyển tốc độ nhanh (như mực, bạch tuộc).
Em hãy nhận xét tập tính của các thân mềm ở trên?
Ốc sên
Tiết 22-Bài 21: ĐẶC ĐIỂM CHUNG VÀ VAI TRÒ
CỦA NGÀNH THÂN MỀM
I. Đặc điểm chung:
Ngành thân mềm đa dạng về :
- Số loài
- Kích thước
- Môi trường sống
- Tập tính
Một số hình ảnh đẹp của động vật thân mềm
Mực nang
Bạch tuộc biển sâu
Một con mực tỏa sáng ở quần đảo Cayman
Các con sên biển trông như những vũ nữ khoe màu sắc rực rỡ và thân hình uyển chuyển dưới đáy biển.
5
3
1
2
3
4
Hình 21. Sơ đồ cấu tạo chung của đại diện thân mềm
1. Chân
Trai sông
Ốc sên
Mực
2. Vỏ (hay mai) đá vôi
3. Ống tiêu hóa
4. Khoang ỏo
5. D?u
1
3
1
2
4
2
4
5
1
4
3
2
Tiết 22-Bài 21: ĐẶC ĐIỂM CHUNG VÀ VAI TRÒ
CỦA NGÀNH THÂN MỀM
I. Đặc điểm chung:
Quan sát hình trên, kết hợp thông tin SGK, thảo luận nhóm rồi đánh dấu () và điền cụm từ gợi ý hoàn thành bảng 1 cho phù hợp :
Chân
2. Vỏ (hay mai) đá vôi
3. Ống tiêu hóa
4. Khoang ỏo
5. D?u
Bảng 1 : Đặc điểm chung của ngành Thân mềm
Ở nước ngọt
Vùi lấp
2 mảnh vỏ















Ở biển
Vùi lấp
2 mảnh vỏ
Ở cạn
Bò chậm chạp
1 vỏ xoắn ốc
Ở nước ngọt
Bò chậm chạp
1 vỏ xoắn ốc
Ở biển
Bơi nhanh
Vỏ tiêu giảm
Có thân mềm, không phân đốt
Khoang áo phát triển
Hệ tiêu hóa phân hóa
Cơ quan di chuyển thường đơn giản
Có vỏ đá vôi (hoặc mai)
Vì sao
Nhằm thích nghi với lối sống săn mồi và di chuyển tích cực.
Vì sao xếp mực bơi nhanh cùng ngành với ốc sên bò chậm chạp?
Mực và ốc sên có những đặc điểm giống nhau như:
- Thân mềm, không phân đốt.
- Có khoang áo phát triển.
- Hệ tiêu hóa phân hóa.
Tiết 22-Bài 21: ĐẶC ĐIỂM CHUNG VÀ VAI TRÒ
CỦA NGÀNH THÂN MỀM
I. Đặc điểm chung của thân mềm:
II. Vai trò của thân mềm:
Dựa vào kiến thức trong chương, liên hệ địa phương chọn tên các đại diện thân mềm
hoàn thành bảng 2
Thảo luận nhóm
Thảo luận nhóm
Mực, ngao, sò, hến, ốc …
Sò, hến, ốc … trứng, ấu trùng của chúng
Ngọc trai
Xà cừ, vỏ ốc, vỏ sò, vỏ trai …
Trai, sò, hầu, vẹm …
Ốc sên, ốc bươu …
Ốc ao, ốc mút, ốc gạo …
Mực, bào ngư, sò huyết, ốc hương …
Hóa thạch một số vỏ ốc, vỏ sò …
Lợi ích
Thực phẩm cho người
Thức ăn cho động vật
Làm đồ trang sức
Nuôi cấy ngọc trai
Làm vật trang trí
Sò
Làm sạch môi trường nước
Hàu
Trai
Vẹm
Làm sạch môi trường nước:
- Trai lọc 40 lít nước trong một ngày đêm.
- Vẹm lọc 3.5 lít mỗi ngày.
- Hầu làm lắng 1,0875g bùn mỗi ngày.
Bào ngư
Mực
Có giá trị xuất khẩu
Ốc hương
Sò huyết
Có giá trị về mặt địa chất
Hóa thạch vỏ sò, vỏ ốc
Hóa thạch ốc anh vũ
Những lớp vỏ ốc dày hàng mét chứng tỏ cư dân Việt cổ đã sinh sống ở Hang Con Moong liên tục cả vạn năm trước khi di cư xuống đồng bằng sông Mã và sông Hồng.
Tiết 22-Bài 21: ĐẶC ĐIỂM CHUNG VÀ VAI TRÒ
CỦA NGÀNH THÂN MỀM
I. Đặc điểm chung của thân mềm:
II. Vai trò của thân mềm:
Ý nghĩa thực tiễn của vỏ thân mềm?
- Vỏ ốc, sò được bán làm đồ trang trí ở các nơi du lịch vùng biển: Hạ Long, Đồ Sơn, Nha Trang, Vũng Tàu….
Vỏ sò, ốc làm đồ trang sức
Vỏ sò khai thác chế biến thức ăn giàu canxi cho gia cầm, sản xuất vôi.
Vỏ một số thân mềm được dùng làm dược liệu
Vỏ hàu trị ra mồ hôi nhiều, mồ hôi trộm…
Vỏ bào ngư: bổ tim, an thần, chống suy nhược…
Vỏ trai điệp: tiêu đờm, trị đau mắt…
Mai mực: chữa viêm loét dạ dày, tá tràng, thổ huyết…
Có hại cho cây trồng
Mực, ngao, sò, hến, ốc …
Sò, hến, ốc … trứng, ấu trùng của chúng
Ngọc trai
Xà cừ, vỏ ốc, vỏ sò, vỏ trai …
Trai, sò, hầu, vẹm …
Ốc sên, ốc bươu …
Ốc ao, ốc mút, ốc gạo …
Mực, bào ngư, sò huyết, ốc hương …
Hóa thạch môt số vỏ ốc, vỏ sò …
Tác hại?
Làm vật chủ trung gian truyền bệnh giun sán cho người
Ốc sên
Có hại cho cây trồng
Sên trần
Ốc bươu vàng
Ốc bươu vàng
Vật chủ trung gian truyền bệnh giun sán
Ốc mút
Ốc bươu
Ốc gạo
Ốc vặn
Vật chủ trung gian truyền bệnh giun sán
Đục rỗng các vỏ gỗ của tàu thuyền và các công trình xây dựng bằng gỗ.
Ngành thân mềm rất đa dạng và phong phú. Hiện nay, số lượng loài đang suy giảm. Nguyên nhân do đâu ?
Chúng ta cần có biện pháp gì để bảo vệ môi trường, bảo vệ các loài thân mềm. Tránh suy giảm về số lượng loài ?
Các biện pháp bảo vệ thân mềm có lợi:
- Bảo vệ môi trường.
- Khai thác hợp lý tránh nguy cơ tuyệt chủng.
- Lai tạo các giống mới.
Chúng ta phải làm gì để hạn chế sự phát triển của thân mềm có hại?
Các biện pháp:
- Biện pháp thủ công như phát động phong trào bắt và tiêu diệt.
- Dùng thiên địch, thuốc hóa học diệt trừ (chú ý khi dùng)
Sơ đồ tổng kết bài

CHỌN CÂU TRẢ LỜI ĐÚNG NHẤT
Câu 1: Vỏ đá vôi của thân mềm được tạo thành từ:
a- Lớp sừng. c- Thân.
b- Bờ vạt áo. d- Chân.
Câu 2: Đặc điểm nào dưới đây chứng tỏ mực thích nghi với lối di chuyển tốc độ nhanh:
a- Có vỏ cơ thể tiêu giảm.
b- Có cơ quan di chuyển phát triển.
c- Cả a và b.
CHỌN CÂU TRẢ LỜI ĐÚNG NHẤT
Câu 3: Ốc sên phá hoại cây cối vì:
a- Khi sinh sản ốc sên đào lỗ làm đứt rễ cây.
b- Ốc sên ăn lá cây làm cây không phát triển được.
c- Ốc sên tiết chất nhờn làm chết các mầm cây.
Câu 4: Trai giữ vai trò làm sạch nước vì:
a- Cơ thể lọc các cặn vẩn trong nước.
b- Lấy các cặn vẩn làm thức ăn.
c- Tiết chất nhờn kết các cặn bã trong nước
lắng xuống đáy bùn.
d- Cả 3 câu a,b,c đều đúng.
CHỌN CÂU TRẢ LỜI ĐÚNG NHẤT
Câu 5: Nhóm gồm những thân mềm có hại:
a- Ốc sên, trai, mực.
b- Mực, hà biển, hến.
c- Ốc sên, ốc gạo, ốc bươu vàng.
Trộm Ốc nhờ thầy bói Nghêu gieo quẻ chỉ hướng vào ăn trộm nhà Trùm Sò. Ốc đem của trộm được bán cho Thị Hến. Lý trưởng và Trùm Sò đến lục soát bắt được tang vật, liền giải Thị Hến lên trình quan huyện. Khi đến công đường, Thị Hến đã làm cho quan huyện mê mệt vì nhan sắc của mình. Kết quả là Trùm Sò mất tiền, thầy Lý bị đòn, Thị Hến được tha bổng. Kết thúc vở chèo là cảnh đánh ghen do thị Hến mưu trí bày ra để vạch mặt ba tên chức dịch mê gái: quan huyện, thầy đề (đề Hàn), thầy lí.
DẶN DÒ
- Học bài theo câu hỏi trong SGK.
- Học thuộc phần ghi nhớ.
- Đọc “Em có biết”.
- Chuẩn bị theo nhóm: Mỗi nhóm 2 con tôm sông còn sống, 2 con tôm chín.