Bài 21. Câu trần thuật

Bài dạy MÔN Ngữ Văn 8
* Kiểm tra bài cũ :
Nêu đặc điểm hình thức và chức năng của câu cảm thán?
- Đặt hai câu cảm thán để bộc lộ cảm xúc?
Thứ hai ngày 15 tháng 2 năm 2009
Ti?t 91: CÂU TRẦN THUẬT
I . Đặc điểm hình thức và chức năng
* Ví dụ:
Đọc những đoạn trích SGK/ và trả lời câu hỏi .
a) Lịch sử đã có nhiều cuộc kháng chiến chứng tỏ tinh thần yêu nước của dân ta. Chúng ta có quyền tự hào vì những trang sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung, . Chúng ta phải ghi nhớ công lao của các vị anh hùng dân tộc vì các vị là tiêu biểu cho một dân tộc anh hùng.
( Hồ Chí Minh,Tinh thần yêu nước của nhân dân ta )
b) Thốt nhiên, một người nhà quê, mình mẩy lấm láp, quần áo ướt đầm, tất tả chạy xông vào, thở không ra lời :
- Bẩm . quan lớn . đê vỡ mất rồi !
( Phạm Duy Tốn, Sống chết mặc bay )

c) Cai Tứ là một người đàn ông thấp và gầy, tuổi độ bốn lăm, năm mươi. Mặt lão vuông nhưng hai má hóp lại.
( Lan Khai , Lầm than )

d) Ô�i Tào Khê ! Nước Tào Khê làm đá mòn đấy ! Nhưng dòng nướcTaò Khê không bao giờ cạn chính là lòng chung thuỷ của ta !
(Nguyên Hồng , Một tuổi thơ văn )
? Những câu nào trong các đoạn trích trên không có đặc điểm hình thức của câu nghi vấn, câu cầu khiến hoặc câu cảm thán ?

Chỉ có "Ôi Tào Khê!" là câu cảm thán
? Nhöõng caâu naøy duøng ñeå laøm gì ?
a. Lòch söû nöôùc ta … daân toäc anh huøng.  Trình baøy suy nghó
b. Thoát nhieân … vôõ maát roài !  Keå,thoâng baùo
c. Cai Töù … hoùp laïi.  Mieâu taû
? Ngöôøi ta goïi caùc caâu trong caùc phaàn trích treân (tröø caâu “OÂi Taøo Kheâ!”) laø caâu traàn thuaät. Em hieåu caâu traàn thuaät laø caâu nhö theá naøo ?
Phần lớn hoạt động giao tiếp của con người xoay quanh những chức năng chính của câu trần thuật. Ngoài ra, nó còn dùng để yêu cầu, đề nghị hay bộc lộ tình cảm, cảm xúc .
? Trong các kiểu câu nghi vấn, cầu khiến, cảm thán và trần thuật kiểu câu nào được dùng nhiều nhất ?

Gần như mọi mục đích giao tiếp đều có thể dùng câu trần thuật.
Ti?t 91: CÂU TRẦN THUẬT
I . Đặc điểm hình thứ chức năng
* Ví dụ:

* Ghi nhớ: SGK/46
II . Luyện tập:
Bài tập 1: Hãy xác định kiểu câu và chức năng chính của những câu sau đây :
Bài tập 1: Hãy xác định kiểu câu và chức năng chính của những câu sau đây :
a) Thế rồi Dế Choắt tắt thở. Tôi thương lắm. Vừa thương vừa ăn năn tội mình.
( Tô Hoài - Dế Mèn phiêu lưu ký
b) Mã Lương nhìn cây bút bằng vàng sáng lấp lánh, em sung sướng reo lên :
- Cây bút đẹp quá ! Cháu cám ơn ông ! Cảm ơn ông !
(Cây bút thần )

a/ Cả 3 là trần thuật
-Câu 1 :Dùng để kể;
-Câu 2 & 3 : Bộc lộ tình cảm,cảm xúc của Dế Mèn đối với cái chết của dế Choắt.

b/ - Câu 1: Dùng để kể;
- Câu 2 : câu cảm thán ( từ quá ) dùng để bộc lộ tình cảm, cảm xúc ;
- Câu 3 & 4: bộc lộ tình cảm, cảm xúc: cảm ơn.

Bài tập 2 : Đọc câu thứ hai trong phần dịch nghĩa bài thơ Ngắm trăng của Hồ Chí Minh (Trước cảnh đẹp đêm nay biết làm thế nào ? ) và câu thứ hai trong phần dịch thơ(Cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ ) Cho nhận xét về kiểu câu và ý nghĩa của hai câu đó.

- Câu 2 phần dịch nghĩa là câu nghi vấn và câu 2 phần dịch thơ là câu trần thuật
? Diễn đạt ý nghĩa :
- Câu thơ trong nguyên tác thể hiện được sự xúc động , bối rối rất nghệ sĩ của nhà thơ. Khi chuyển sang câu thơ dịch, sự bối rối tự vấn đã mất, thay vào đó là sự khẳng định "khó hững hờ", không thể hững hờ trước cái đẹp . Không thể hững hờ về tinh thần thì không sai nhưng sự chủ động, sự bối rối, xúc động rất thi vị đã không còn nữa .
Bài tập 3: Xác định ba câu sau đây thuộc kiểu câu nào và được sử dụng để làm gì. Hãy nhận xét sự khác biệt về ý nghĩa của những câu này.

a) Anh tắt thuốc lá đi !
b) Anh có thể tắt thuốc lá được không ?
c) Xin lỗi, ở đây không được hút thuốc lá.

- Câu a : Câu cầu khiến;
- Câu b : Câu nghi vấn;
- Câu c : Câu trần thuật
? Đề dùng để cầu khiến (Chức năng giống nhau)
- Câu b & c : ý cầu khiến nhẹ nhàng và nhã nhặn, lịch sự hơn.
Bài tập 4 : Những câu sau đây có phải là câu trần thuật không ? Chúng dùng để làm gì ?

a) Đêm nay, đến phiên anh canh miếu thờ, ngặt vì cất dở mẻ rượu, em chịu khó thay anh, đến sáng mai thì về.
( Thạch Sanh )
b) Tuy thế, nó vẫn kịp thì thầm vào tai tôi : "Em muốn cả anh cùng đi nhận giải.".
( Tạ Duy Anh - Bức tranh của em gái tôi )

Tất cả đều là câu trần thuật:
- Câu a dùng để cầu khiến
- Câu b : câu 1, dùng để kể, câu 2 ("Em muốn cả anh cùng đi nhận giải." ) dùng để cầu khiến .

Bài tập 5: Đặt câu trần thuật dùng để hứa hẹn, xin lỗi, cảm ơn ,chúc mừng, cam đoan.
Bài tập 6: Viết một đoạn đối thoại ngắn có sử dụng bốn kiểu câu đã học.
Hu?ng d?n HS tự học ở nhà:
- Học thuộc các Ghi nhớ.
- Làm đủ các bài tập .
- Chu?n b? : "Câu phủ định"
+ Đọc , trả lời câu hỏi SGK/53-54
+ Chú ý về đặc điểm hình thức và chức nhăng của câu phủ định.
+ Tìm thêm ví dụ .