Bài 21. Câu trần thuật

KIỂM TRA BÀI CŨ

Nối nội dung cột ở cột (a) với nội dung ở cột( b) sao cho phù hợp với các kiểu câu đã học.
Tiết 90 :
Câu trần thuật


a) Lịch sử ta đã có nhiều cuộc kháng chiến vi d?i chứng tỏ tinh thần yêu nước của dân ta. Chúng ta có quyền tự hào vì những trang lich sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung, . Chúng ta phải ghi nhớ công lao của các vị anh hùng dân tộc, vì các vị ?y là tiêu biểu cho một dân tộc anh h�ng. ( (Hồ Chí Minh, Tinh thần yêu nước của nhân dân ta )
I. Bài học: Đặc điểm hình thức và chức năng
b) Thốt nhiên một người nhà quê, mình mẩy lấm láp, quần áo ướt đầm, tất tả chạy xông vào, thở không ra lời :
- Bẩm . quan lớn . đê vỡ mất rồi !
( Phạm Duy Tốn, Sống chết mặc bay )
c) Cai Tứ là một người đàn ông thấp và gầy, tuổi độ bốn lăm, năm mươi. Mặt lão vuông nhưng hai má hóp lại.
( Lan Khai , Lầm than )
d) Ô�i Tào Khê ! Nước Tào Khê làm đá mòn đấy ! Nhưng dòng nướcTaò Khê không bao giờ cạn chính là lòng chung thuỷ của ta !
( Nguyên Hồng , Một tuổi thơ văn )
1. Ví dụ: SGK- T45
? Hãy cho biết các câu trên có dấu hiệu hình thức đặc trưng như câu cầu khiến, câu nghi vấn, câu cảm thán hay không?
2. Nhận xét:
- Câu: "Ôi Tào Khê!" có đặc điểm hình thức của câu cảm thán.
Cả 3 ví dụ a,b,c,và câu 2,3 của ví dụ d không có đặc điểm hình thức của câu nghi vấn, câu cầu khiến, câu cảm thán.
=> Đặc điểm hình thức của câu trần thuật.
?Xét về nội dung của các ví dụ a,b,c,và câu 2,3 ( ví dụ d )dùng để làm gì?
Tiết 90: Câu trần thuật
a) Lịch sử ta đã có nhiều cuộc kháng chiến vi d?i chứng tỏ tinh thần yêu nước của dân ta. Chúng ta có quyền tự hào vì những trang lich sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung, . Chúng ta phải ghi nhớ công lao của các vị anh hùng dân tộc, vì các vị ?y là tiêu biểu cho một dân tộc anh h�ng. ( (Hồ Chí Minh, Tinh thần yêu nước của nhân dân ta )
a) Lịch sử ta đã có nhiều cuộc kháng chiến vi d?i chứng tỏ tinh thần yêu nước của dân ta. Chúng ta có quyền tự hào vì những trang lich sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung, . Chúng ta phải ghi nhớ công lao của các vị anh hùng dân tộc, vì các vị ?y là tiêu biểu cho một dân tộc anh h�ng. ( (Hồ Chí Minh, Tinh thần yêu nước của nhân dân ta )
a) Lịch sử ta đã có nhiều cuộc kháng chiến vi d?i chứng tỏ tinh thần yêu nước của dân ta. Chúng ta có quyền tự hào vì những trang lich sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung, . Chúng ta phải ghi nhớ công lao của các vị anh hùng dân tộc, vì các vị ?y là tiêu biểu cho một dân tộc anh h�ng. ( (Hồ Chí Minh, Tinh thần yêu nước của nhân dân ta )
b) Thốt nhiên một người nhà quê, mình mẩy lấm láp, quần áo ướt đầm, tất tả chạy xông vào, thở không ra lời :
- Bẩm . quan lớn . đê vỡ mất rồi !
( Phạm Duy Tốn, Sống chết mặc bay )
a) Lịch sử ta đã có nhiều cuộc kháng chiến vi d?i chứng tỏ tinh thần yêu nước của dân ta. Chúng ta có quyền tự hào vì những trang lich sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung, . Chúng ta phải ghi nhớ công lao của các vị anh hùng dân tộc, vì các vị ?y là tiêu biểu cho một dân tộc anh h�ng. ( (Hồ Chí Minh, Tinh thần yêu nước của nhân dân ta )
b) Thốt nhiên một người nhà quê, mình mẩy lấm láp, quần áo ướt đầm, tất tả chạy xông vào, thở không ra lời :
- Bẩm . quan lớn . đê vỡ mất rồi !
( Phạm Duy Tốn, Sống chết mặc bay )
a) Lịch sử ta đã có nhiều cuộc kháng chiến vi d?i chứng tỏ tinh thần yêu nước của dân ta. Chúng ta có quyền tự hào vì những trang lich sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung, . Chúng ta phải ghi nhớ công lao của các vị anh hùng dân tộc, vì các vị ?y là tiêu biểu cho một dân tộc anh h�ng. ( (Hồ Chí Minh, Tinh thần yêu nước của nhân dân ta )
d) Ô�i Tào Khê ! Nước Tào Khê làm đá mòn đấy ! Nhưng dòng nướcTaò Khê không bao giờ cạn chính là lòng chung thuỷ của ta !
( Nguyên Hồng , Một tuổi thơ văn )
b) Thốt nhiên một người nhà quê, mình mẩy lấm láp, quần áo ướt đầm, tất tả chạy xông vào, thở không ra lời :
- Bẩm . quan lớn . đê vỡ mất rồi !
( Phạm Duy Tốn, Sống chết mặc bay )
a) Lịch sử ta đã có nhiều cuộc kháng chiến vi d?i chứng tỏ tinh thần yêu nước của dân ta. Chúng ta có quyền tự hào vì những trang lich sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung, . Chúng ta phải ghi nhớ công lao của các vị anh hùng dân tộc, vì các vị ?y là tiêu biểu cho một dân tộc anh h�ng. ( (Hồ Chí Minh, Tinh thần yêu nước của nhân dân ta )
c) Cai Tứ là một người đàn ông thấp và gầy, tuổi độ bốn lăm, năm mươi. Mặt lão vuông nhưng hai má hóp lại.
( Lan Khai , Lầm than )
d) Ô�i Tào Khê ! Nước Tào Khê làm đá mòn đấy ! Nhưng dòng nướcTào Khê không bao giờ cạn chính là lòng chung thuỷ của ta !
( Nguyên Hồng , Một tuổi thơ văn )
b) Thốt nhiên một người nhà quê, mình mẩy lấm láp, quần áo ướt đầm, tất tả chạy xông vào, thở không ra lời :
- Bẩm . quan lớn . đê vỡ mất rồi !
( Phạm Duy Tốn, Sống chết mặc bay )
Ti�t 90: C�u Tr�n thu�t
I. B�i h�c: �Ỉc �iĨm h�nh th�c v� ch�c n�ng
1. v� dơ: SGK/45
2. Nh�n x�t:
- H�nh th�c: Kh�ng c� �Ỉc �iĨm h�nh th�c cđa c�u nghi v�n, c�u c�u khi�n, c�u c�m th�n
- N�i dung:
+ V� dơ a: C�u 1,2 d�ng �Ĩ tr�nh b�y. C�u 3: d�ng �Ĩ y�u c�u
+ V� dơ b. C�u1 d�ng �Ĩ kĨ, c�u 2 d�ng �Ĩ th�ng b�o
+ V� dơ c : Mi�u t�
+ V� dơ d : C�u 2: Nh�n ��nh, c�u 3: b�c l� t�nh c�m,c�m xĩc
=>Ch�c n�ng: tr�nh b�y,th�ng b�o, nh�n ��nh, mi�u t� ...hoỈc y�u c�u, b�c l� t�nh c�m, c�m xĩc

C�u tr�n thu�t c� nh�ng ch�c n�ng n�o?
d) Ô�i Tào Khê ! Nước Tào Khê làm đá mòn đấy ! Nhưng dòng nước T�o Khê không bao giờ cạn chính là lòng chung thuỷ của ta !
( Nguyên Hồng , Một tuổi thơ văn )
b) Thốt nhiên một người nhà quê, mình mẩy lấm láp, quần áo ướt đầm, tất tả chạy xông vào, thở không ra lời :
- Bẩm . quan lớn . đê vỡ mất rồi !
( Phạm Duy Tốn, Sống chết mặc bay )
a) Lịch sử ta đã có nhiều cuộc kháng chiến vi d?i chứng tỏ tinh thần yêu nước của dân ta. Chúng ta có quyền tự hào vì những trang lich sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung, . Chúng ta phải ghi nhớ công lao của các vị anh hùng dân tộc, vì các vị ?y là tiêu biểu cho một dân tộc anh h�ng. (Hồ Chí Minh, Tinh thần yêu nước của nhân dân ta )
c) Cai Tứ là một người đàn ông thấp và gầy, tuổi độ bốn lăm, năm mươi. Mặt lão vuông nhưng hai má hóp lại.
( Lan Khai , Lầm than )
Em có nhận xét gì về dấu câu được sử dụng trong các câu trần thuật?
Tiết 90: Câu trần thuật
Tiết 90: Câu Trần thuật
I. Bài học: Đặc điểm hình thức và chức năng
1. ví dụ: SGK/45
2. Nhận xét:
- Hình thức: Không có đặc điểm hình thức của câu nghi vấn, câu cầu khiến, câu cảm thán
- Chức năng: trình bày,thông báo, nhận định, miêu tả ...hoặc yêu cầu, bộc lộ tình cảm, cảm xúc
- Khi viết, câu trần thuật thường kết thúc bằng dấu chấm, nhưng đôi khi có thể kết thúc bằng dấu chấm than hoặc dấu chấm lửng
3. Ghi nhớ: SGK- trang 46

?Thế nào là câu trần thuật?
Tiết 90: Câu trần thuật
I .Bài học: Đặc điểm hình thức và chức năng .
ví dụ: SGK- T45
Nhân xét:
3. Ghi nhớ: SGk- trang 46
** Lưu ý:
- Câu trần thuật là kiểu câu cơ bản và được dùng nhiều nhất.
- Vì nó thỏa mãn nhu cầu trao đổi thông tin và tư tưởng tình cảm của con người trong giao tiếp hàng ngày cũng như trong văn bản. Ngoài chức năng thông tin, thông báo...câu trần thuật còn dùng để yêu cầu, đề nghị, bộc lộ tình cảm, cảm xúc vốn là chức năng của câu cầu khiến, cảm thán.
- Gần như tất cả các mục đích khác nhau đều có thể thực hiện bằng câu trần thuật.

(Em) xin cảm ơn cô.=>Cảm ơn
(Cháu) mời bà xơi cơm ạ.=> lời mời
(Anh) xin chúc mừng em.=>chúc mừng
(Tôi) xin hứa với anh là ngày mai tôi đến sớm.=>Lời hứa


Trong các kiểu câu: Câu nghi vấn, câu cầu khiến,câu cảm thán, câu trần thuật, kiểu câu nào được dùng nhiều nhất? Vì sao?
Bài tập nhanh:
Cho biết chức năng của những câu trần thuật sau:
a , Rắn là loài bò sát không chân
=>Trình bày (Thông tin -khoa học)
b, Một người vừa cởi áo mưa vừa làm quen với tôi
=> Miêu tả
c., Chúng ta phải thấm nhuần đạo lý uống nước nhớ nguồn.
=> yêu cầu
d , Buổi chia tay cuối năm học cứ bâng khuâng nỗi nhớ
=> Bộc lộ tình cảm, Cảm xúc
II. LUYỆN TẬP
Bài tập 1 :
a/ Cả 3 là câu trần thuật
Câu 1:Dùng để kể;
Câu 2 & 3 : Bộc lộ tình cảm,cảm xúc của Dế Mèn đối với cái chết của dế Choắt.
Bài tập 1: Hãy xác định kiểu câu và chức năng chính của những câu sau đây :
a) Thế rồi Dế Choắt tắt thở. Tôi thương lắm. Vừa thương vừa ăn năn tội mình.
( Tô Hoài - Dế Mèn phiêu lưu ký )
b) Mã Lương nhìn cây bút bằng vàng sáng lấp lánh, em sung sướng reo lên :
- Cây bút đẹp quá ! Cháu cám ơn ông ! Cảm ơn ông!
(Cây bút thần )
*. Yêu cầu: làm cá nhân

b/ - Câu 1: Dùng để kể;
- Câu 2 : câu cảm thán ( từ quá ) dùng để bộc lộ tình cảm, cảm xúc ;
- Câu 3 & 4:câu trần thuật bộc lộ tình cảm, cảm xúc: cảm ơn.
Tiết 90: Câu trần thuật
Bài tập 2 : Đọc câu thứ hai trong phần dịch nghĩa bài thơ Ngắm trăng của Hồ Chí Minh (Trước cảnh đẹp đêm nay biết làm thế nào ? ) và câu thứ hai trong phần dịch thơ (Cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ ) . Cho nhận xét về kiểu câu và ý nghĩa của hai câu đó.
Y�u c�u: l�m theo nh�m
(ra b�ng phơ)
Câu 2 phần dịch nghĩa là câu nghi vấn và câu 2 phần dịch thơ là câu trần thuật
diễn đạt ý nghĩa :
Câu thơ trong nguyên tác thể hiện được sự xúc động , bối rối rất nghệ sĩ của nhà thơ. Khi chuyển sang câu thơ dịch, sự bối rối tự vấn đã mất, thay vào đó là sự khẳng định "khó hững hờ", không thể hững hờ trước cái đẹp . Không thể hững hờ về tinh thần thì không sai nhưng sự chủ động, sự bối rối, xúc động rất thi vị đã không còn nữa .
Tiết 90: Câu trần thuật
II. LUYỆN TẬP
Bài tập 3: Xác định ba câu sau đây thuộc kiểu câu nào và được sử dụng để làm gì. Hãy nhận xét sự khác biệt về ý nghĩa của những câu này.
a) Anh tắt thuốc lá đi !
b) Anh có thể tắt thuốc lá được không ?
c) Xin lỗi, ở đây không được hút thuốc lá.
* Yêu cầu: Làm cá nhân
Bài tập 3:
Câu a : Câu cầu khiến;
Câu b : Câu nghi vấn;
Câu c : Câu trần thuật
? Đề dùng để cầu khiến (Chức năng giống nhau)
Câu b & c : ý cầu khiến nhẹ nhàng và nhã nhặn, lịch sự hơn.
II. LUYỆN TẬP
Tiết 90: Câu trần thuật
Bài tập 5. Đặt câu trần thuật dùng để hứa hẹn, xin lỗi, cảm ơn, chúc mừng, cam đoan.

Trò chơi: Thi tiếp sức.
Cách chơi: Mỗi đội 5 em, mỗi em một câu, đội nào xong trước đội đó sẽ thắng.
Tiết 90: Câu trần thuật
II. LUYỆN TẬP
Bài 6: Viết một đoạn đối thoại ngắn có sử dụng cả bốn kiểu câu: câu nghi vấn, câu cầu khiến, câu cảm thán và câu trần thuật
- Thời gian: 5 phút
II. LUYỆN TẬP
Tiết 90: Câu trần thuật
Các kiểu câu ư�ng với mục đích giao tiếp
Câu
nghi vấn
Có những từ
nghi vấn hoặc
từ hay (qhệ
lựa chọn ).

Chức năng
chính : hỏi
Câu
cầu khiến
Câu
cảm thán
Câu
trần thuật
Có những từ
Cầu khiến
( ngữ diệu
cầu khiến)


Chức năng
chính : yêu
cầu, ra lệnh
Có những từ
Cảm thán
Chức năng
chính : bộc
lộ cảm xúc
không có đặc
điểm của các
kiểu câu NV,
CT, CK

Chức năng
chính : kể,
miêu tả, .
Có thể sử dụng kiểu câu này để thực hiện chức năng của kiểu câu khác
Hướng dẫn học ở nhà :
- Bài cũ :
- Học thuộc ghi nhớ : L�m l�i b�i t�p
- Chuẩn bị bài mới : c�u phđ ��nh