Bài 21. Câu cảm thán
Nội dung tài liệu:
Trang bìa:
Tiếng việt.
Tiết 86
Câu cảm thán
Giáo viên:
Trường THCS
Mục 1: Lý thuyết: Lí thuyết
Hãy chọn từ, cụm từ thích hợp điền vào chỗ trống trong những câu sau:
* Câu cầu khiến là câu có những từ ||cầu khiến ||như: hãy, đừng, chớ,....đi thôi, nào,...hay || ngữ điệu|| cầu khiến; dùng để ra lệnh, yêu cầu, đề nghị, khuyên bảo,... * Khi viết, câu cầu khiến thường kết thúc bằng dấu || chấm than||, nhưng khi ý cầu khiến không được || nhấn mạnh|| thì có thể kết thúc bằng dấu chấm. ., Mục 2 : Bài tập: Bài tập
Trong các câu sau câu nào là câu cầu khiến?(Lựa chọn đáp án đúng, sai)
Con đi đi !
Xin đừng phá phách nữa !
Con có học bài không đấy !
Hoạt động 2 :
Hình thức, chức năng: I. Đặc điểm hình thức và chức năng
Đọc: a. Đọc
Đọc những đoạn trích sau và trả lời câu hỏi:
a. Hỡi ơi lão Hạc ! Thì ra đến lúc cùng lão cũng có thể làm liều như ai hết... Một người như thế ấy!... Một người đã khóc vì trót lừa một con chó !...Một người nhịn ăn để tiền lại làm ma, bởi không muốn liên luỵ đến hàng xóm láng giềng ... con người đáng kính ấy bây giờ cũng theo gót Binh Tư để có ăn ư? Cuộc đời quả thật cứ mỗi ngày một thêm đáng buồn...
(Lão Hạc - Nam Cao)
b. Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối
Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan ?
Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương ngàn
Ta lặng ngắm giang sơn ta đổi mới ?
Đâu những bình minh cây xanh nắng gội
Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng ?
Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng
Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt,
Để ta chiếm lấy riêng phần bí mật ?
- Than ôi ! Thời oanh liệt nay còn đâu ?
(Nhớ rừng - Thế Lữ)
Câu hỏi
1 - Trong những đoạn trích trên, câu nào là câu cảm thán?
2 - Đặc điểm hình thức nào cho biết đó là câu cảm thán?
3 - Câu cảm thán dùng để làm gì? Khi viết đơn, biên bản, hợp đồng hay trình bày kết quả giải một bài toán,...có thể dùng câu cảm thán không? Vì sao?
a. Hỡi ơi lão Hạc ! Thì ra đến lúc cùng lão cũng có thể làm liều như ai hết... Một người như thế ấy!... Một người đã khóc vì trót lừa một con chó !...Một người nhịn ăn để tiền lại làm ma, bởi không muốn liên luỵ đến hàng xóm láng giềng ... con người đáng kính ấy bây giờ cũng theo gót Binh Tư để có ăn ư? Cuộc đời quả thật cứ mỗi ngày một thêm đáng buồn...
(Lão Hạc - Nam Cao)
b. Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối
Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan ?
Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương ngàn
Ta lặng ngắm giang sơn ta đổi mới ?
Đâu những bình minh cây xanh nắng gội
Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng ?
Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng
Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt,
Để ta chiếm lấy riêng phần bí mật ?
- Than ôi ! Thời oanh liệt nay còn đâu ?
(Nhớ rừng - Thế Lữ)
a. Hỡi ơi lão Hạc ! Thì ra đến lúc cùng lão cũng có thể làm liều như ai hết... Một người như thế ấy!... Một người đã khóc vì trót lừa một con chó !...Một người nhịn ăn để tiền lại làm ma, bởi không muốn liên luỵ đến hàng xóm láng giềng ... con người đáng kính ấy bây giờ cũng theo gót Binh Tư để có ăn ư? Cuộc đời quả thật cứ mỗi ngày một thêm đáng buồn...
(Lão Hạc - Nam Cao)
b. Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối
Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan ?
Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương ngàn
Ta lặng ngắm giang sơn ta đổi mới ?
Đâu những bình minh cây xanh nắng gội
Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng ?
Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng
Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt,
Để ta chiếm lấy riêng phần bí mật ?
- Than ôi ! Thời oanh liệt nay còn đâu ?
(Nhớ rừng - Thế Lữ
<> Các câu cảm thán:
- Hỡi ơi Lão Hạc !
- Than ôi !
<> Đặc điểm hình thức:
- Từ ngữ cảm thán: Hỡi ơi, than ôi
- Dấu câu: Dấu chấm than (!)
<> Chức năng:
- Dùng để bộc lộ trực tiếp cảm xúc của người nói (người viết).
1. Trong các câu sau câu nào là câu cảm thán ? Vì sao ?
Chao ôi ! Mùa xuân xinh đẹp đã về !
Biết bao buổi chiều tôi đứng chờ bạn !
Đẹp thay non nước Nha Trang !
Cái áo mới đẹp làm sao !
Ôi,cây hoa héo mất rồi !
Chú ý: Chú ý
Chú ý:
- Trong câu cảm thán, cảm xúc được biểu thị bằng phương tiện đặc thù: từ ngữ cảm thán.
- Những từ ngữ cảm thán:
+ ôi, than ôi, hỡi ơi, chao ơi (ôi), trời ơi,...có thể tự tạo thành một câu đặc biệt mà cũng có thể là một bộ phận biệt lập trong câu và thường đứng ở đầu câu.
+ thay, sao, làm sao, biết bao, xiết bao, dường nào, biết chừng nào,...đứng sau những từ ngữ mà nó bổ nghĩa (là phụ ngữ)
Luyện tập: II: Luyện tập
Bài tập 1: Bài tập 1
Hãy cho biết các câu trong những đoạn trích sau có phải đều là câu cảm thán không. Vì sao ?
a. Than ôi ! Sức người khó lòng địch nổi với sức trời.Thế đê không sao cự lại được với thế nước! Lo thay ! Nguy thay ! Khúc đê này hỏng mất.
(Sống chết mặc bay-Phạm Duy Tốn)
b. Hỡi cảnh rừng ghê gớm của ta ơi !
(Nhớ rừng- Thế Lữ)
c. Chao ôi, có biết đâu rằng: hung hăng hống hách láo chỉ tổ đem thân mà trả nợ cho những cử chỉ ngu dại của mình thôi. Tôi đã phải trải cảnh như thế. Thoát nạn rồi, mà còn ân hận quá, ân hận mãi.
(Dế Mèn phiêu lưu kí-Tô Hoài)
Câu cảm thán:
a. Than ôi! ; Lo thay!; Nguy thay!
b. Hỡi cảnh rừng ghê gớm của ta ơi!
c. Chao ôi, có biết đâu rằng: hung hăng hống hách láo chỉ tổ đem thân mà trả nợ cho những cử chỉ ngu dại của mình thôi.
- Các câu này là câu cảm thán vì có chứa từ cảm thán (than ôi, thay, hỡi ơi, chao ôi) và có dấu chấm than (!) (Trong a và b)
- Các câu còn lại có thể có dấu chấm than nhưng không có từ cảm thán nên không được gọi là câu cảm thán.
Đặt hai câu cảm thán để bộc lộ cảm xúc:
a> Trước tình cảm của một người thân dành cho mình.
b> Khi nhìn thấy mặt trời mọc.
Một dấu hiệu hình thức của câu nghi vấn ? (10 ô)
Tên gọi loại văn kiện ghi bằng giấy tờ ? (6 ô)
Kết thúc câu cảm thán ta thường dùng loại dấu này ? (8 ô)
Đây là tên gọi một mùa trong năm ? (4 ô)
Khi đạt được kết quả tốt trong học tập và công tác ta sẽ nhận được những lời này ? (8 ô)
Đây là một thể loại văn học dân gian thường dùng thể thơ lục bát ? (5 ô)
Hoạt động 4
BTVN: Bài tập về nhà
1. Học phần ghi nhớ (SGK)
2. Làm bài tập: bài 2,4 (SGK-Tr: 44,45)