Bài 21. Câu cảm thán

KIỂM TRA BÀI CŨ
1. Xác định câu nào là câu cầu khiến? Hãy chỉ ra hình thức và chức năng của câu cầu khiến đó?
- Các em đừng khóc. Trưa nay các em được về nhà cơ mà. Và ngày mai lại được nghỉ cả ngày nữa.
(Thanh Tịnh)
Trả lời:
Câu cầu khiến là: Các em đừng khóc
Hình thức: từ “đừng”
Chức năng: khuyên bảo, động viên.
2. Qua ví dụ em hãy nêu lại đặc điểm hình thức và chức năng của câu cầu khiến?
I. Đặc điểm hình thức và chức năng của câu cảm thán:
Tiết 86. CÂU CẢM TH ÁN
Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi:
a) Hỡi ơi Lão Hạc! Thì ra đến lúc cùng Lão cũng có thể làm liều như ai hết... Một người như thế ấy!...Một người đã khóc vì trót lừa một con chó!... Một người nhịn ăn để tiền lại làm ma, bởi không muốn liên lụy đến hàng xóm, láng giềng... Con người đáng kính ấy bây giờ cũng theo gót Binh Tư để có ăn ư? Cuộc đời quả thật cứ mỗi ngày một thêm đáng buồn...
(Lão Hạc, Nam Cao)
Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối
Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan?
Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương ngàn
Ta lặng ngắm giang sơn ta đổi mới?
Đâu những bình minh cây xanh nắng gội,
Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng?
Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng
Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt,
Để ta chiếm lấy riêng phần bí mật?
- Than ôi! Thời oanh liệt nay còn đâu?
(Nhớ rừng, Thế Lữ)

I. Đặc điểm hình thức và chức năng của câu cảm thán:

Tiết 86. CÂU CẢM THÁN

Trả lời câu hỏi: Câu cảm thán
Hỡi ơi Lão Hạc!
- Than ôi!

Từ ngữ cảm thán: hỡi ơi, than ôi, chao ôi, ô hay, biết bao, xiết bao, biết chừng nào ...
-Các từ: lạ, quá, thật, ghê, dường nào, biết mấy, biết bao...Thường đứng sau tính từ để tạo câu cảm thán
-kết thúc câu cảm thán thường có dâu chấm than(!)

a) Biết bao người lính đã xả thân cho tổ quốc !
b) vinh quang biết bao người lính đã xả thân cho tổ quốc !
-Câu nào là câu cảm thán ?
I. Đặc điểm hình thức và chức năng của câu cảm thán:
* Ví dụ:
Tiết 86. CÂU CẢM THÁN



Trả lời câu hỏi: Câu cảm thán
Hỡi ơi Lão Hạc!
- Than ôi!

Từ ngữ cảm thán: hỡi ơi, than ôi, chao ôi, ô hay, biết bao, xiết bao, biết chừng nào ...
-Các từ :lạ, quá, thật, ghê, dường nào, biết mấy, biết bao...Thường đứng sau tính từ để tạo câu cảm thán
-kết thúc câu cảm thán thường có dâu chấm than (!)
Chức năng :Bộc lộ cảm xúc trực tiếp của người nói (viết )
Xem ghi nhớ:sgk /44

I. Đặc điểm hình thức và chức năng can câu cảm thán:
Tiết 86. CÂU CẢM THÁN

II. Bài tập :
1/ a)Than ôi ! Lo thay !Nguy thay !
b)Hỡi cánh rừng ghê gớm của ta ơi !
c)Chao ôi, có biết đâu rằng :Hung hăng hống hách láo chỉ tổ đem thân mà trả nợ cho những cử chỉ ngu dại của mình thôi .
- Những câu trên là câu cảm thán vì có chứa từ cảm thán :Than ôi,thay, hỡi, ơi, chao ôi .


























.II Bài tập :
2) Phân tích tình cảm cảm xúc được thể hiện trong những câu sau đây. Có thể xếp những câu này vào kiểu câu cảm thán được không ? Vì sao ?

a) Ai làm cho bể kia đầy
Cho ao kia cạn cho gầy cò con ? (ca dao)
Bộc lộ sự than thở, bị áp bức của người nông dân dưới chế độ phong kiến.

b) Xanh kia thăm thẳm từng trên
Vì ai gây dựng cho nên nỗi này ?
(Chinh phụ ngâm khúc)
Bộc lộ nỗi uất ức, khổ đau của người chinh phụ trước nỗi truân chuyên do chiến tranh gây ra
I. Đặc điểm hình thức và chức năng can câu cảm thán:
Tiết 86. CÂU CẢM THÁN


c) Tôi có chờ đâu, có đợi đâu;
Đem chi xuân lại gợi thêm sầu
(Chế Lan Viên - Xuân)
Bộc lộ tâm trạng bế tắc của nhà thơ trước cuộc sống (trước Cách mạng tháng Tám).

d) Anh mà chết là chỉ tại cái tội ngông cuồng dại dột của tôi. Tôi biết làm thế nào bây giờ ?
(Tô Hoài - Dế Mèn phiêu lưu kí)
Bộc lộ cảm xúc ân hận của Dế Mèn trước cái chết thảm thương, oan ức của Dế Choắt


a) Ai làm cho bể kia đầy
Cho ao kia cạn cho gầy cò con ? (ca dao)

b) Xanh kia thăm thẳm từng trên
Vì ai gây dựng cho nên nỗi này ?
(Chinh phụ ngâm khúc)
c) Tôi có chờ đâu, có đợi đâu;
Đem chi xuân lại gợi thêm sầu
(Chế Lan Viên - Xuân)

d) Anh mà chết là chỉ tại cái tội ngông cuồng dại dột của tôi. Tôi biết làm thế nào bây giờ ?
(Tô Hoài - Dế Mèn phiêu lưu kí)
Các câu trên không phải là kiểu câu cảm thán vì không có hình thức đặc trưng của kiểu câu này.
Bài tập 3: Thảo luận nhóm
*Đặt một câu cảm thán thể hiện tình của em đối với :
a) Tấm lòng của người mẹ (nhóm 1,3 )
b )Người bạn đã giúp đỡ em .( nhóm 2,5 )
c) Cảnh mặt trời mọc (nhóm 4,6).


4) Hãy nhắc lại đặc điểm hình thức và chức năng của câu nghi vấn, câu cầu khiến và câu cảm thán.
- Có từ nghi vấn hoặc từ “hay”
- Cuối câu có dấu chấm hỏi (?)
- Dùng để hỏi.
- Cầu khiến, khẳng định, phủ định đe dọa, bộc lộ tình cảm, cảm xúc
- Có từ cầu khiến
- Cuối câu có dấu chấm than (!)
- Ra lệnh, yêu cầu, đề nghị, khuyên bảo
- Có từ cảm thán
- Cuối câu có dấu chấm than (!)
- Bày tỏ cảm xúc

* Nối cột A và cột B cho phù hợp :




*Hướng dẫn về nhà :
-Học thuộc ghi nhớ , cho ví dụ minh hoạ .
-viết đoạn văn có sử dụng câu cảm thán
-Chuẩn bị bài: Câu trần thuật ( Tìm hiểu chức năng và hình thức , đối chiếu với câu đã học )
HẾT