Bài 21. Câu cảm thán

Kiểm tra bài cũ
Hãy chọn đáp án đúng nhất cho các câu trắc nghiệm sau:
Câu 1: Câu nào dưới đây là câu cầu khiến
?, d?p chua kìa! B. Di mua bút di!
C. Em h?c bài chua? D. Tôi xin mẹ đi chơi
Câu 2: Trong nh?ng câu nghi v?n sau, câu nào dùng d? c?u khi?n?
Ch? kh?t ti?n suu d?n chi?u mai ph?i không ? ( Ngô T?t T? )
Ngu?i thuê vi?t nay d�âu? ( Vu Dình Liên)
Nhung l?i d?ng này đã , v? làm gì v?i? ( Nam Cao )
Chú mình mu?n cùng tớ vui không? ( Tô Hoài )
a. Thì ra đến lúc cùng lão cũng có thể làm liều hơn ai hết.Một người như thế ấy đã khóc vì trót lừa một con chó!.Một người nhịn ăn để tiền lại làm ma, bởi không muốn liên luỵ đến hàng xóm, láng giềng.Con người đáng kính ấy bây giờ cũng theo gót Binh Tư để có ăn ư ? Cuộc đời quả thật cứ mỗi ngày một thêm đáng buồn.
( Nam Cao , Lão Hạc )
Hỡi ơi Lão Hạc !
b. Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối
Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan ?
Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương
ngàn
Ta lặng ngắm giang sơn ta đổi mới ?
Đâu những bình minh cây xanh nắng gội ,
Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng ?
Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng
Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt ,
Để ta chiếm lấy riêng phần bí mật ?
- Than ôi ! Thời oanh liệt nay còn đâu ?
( Thế Lữ , Nhớ rừng )

a. Thì ra đến lúc cùng lão cũng có thể làm liều hơn ai hết.Một người như thế ấy đã khóc vì trót lừa một con chó!.Một người nhịn ăn để tiền lại làm ma, bởi không muốn liên luỵ đến hàng xóm, láng giềng.Con người đáng kính ấy bây giờ cũng theo gót Binh Tư để có ăn ư ? Cuộc đời quả thật cứ mỗi ngày một thêm đáng buồn.
( Nam Cao , Lão Hạc )
Hỡi ơi Lão Hạc !
b. Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối
Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan ?
Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương
ngàn
Ta lặng ngắm giang sơn ta đổi mới ?
Đâu những bình minh cây xanh nắng gội ,
Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng ?
Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng
Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt ,
Để ta chiếm lấy riêng phần bí mật ?
- Thời oanh liệt nay còn đâu ?
( Thế Lữ , Nhớ rừng )

Than ôi !


BÀI T?P NHANH
Câu 1: Anh đến muộn quá.
Hãy thêm các t? ng? c?m thán và dấu chấm than d? chuy?n d?i các câu sau thành câu cảm thán.
Câu 2:Những đêm trăng sáng
Câu 3: Bu?i chi?u tho m?ng.
Nhìn tranh và đặt câu cảm thán
=> "Than ôi !.lo thay ! nguy thay! . "

Bài tập 1: Hãy cho biết các câu trong những đoạn trích sau có phải đều là câu cảm thán không? Vì sao?
Than ôi! Sức người khó lòng địch nổi với sức trời! Thế đê không sao cự lại được với thế nước! Lo thay! Nguy thay! Khúc đê này hỏng mất.
(Phạm Duy Tốn, Sống chết mặc bay)


b. Hỡi cảnh rừng ghê gớm của ta ơi!
(Thế Lữ, Nhớ rừng)


=> "Hỡi cảnh rừng . của ta ơi !


c. Chao ôi, có biết đâu rằng: hung hăng, hống hách láo chỉ tổ đem thân mà trả nợ cho những cử chỉ ngu dại của mình thôi. Tôi đã phải trải cảnh như thế. Thoát nạn rồi, mà còn ân hận quá, ân hận mãi.
(Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu kí)


=> "Chao ôi,..của mình thôi."

- Các câu còn lại có dấu chấm than nhưng không có từ cảm thán nên không phải là câu cảm thán
Ai làm cho bể kia đầy
Cho ao kia cạn cho gầy cò con?
(Ca dao)

Bài tập 2: Phân tích tình cảm, cảm xúc được thể hiện trong những câu sau đây. Có thể xếp những câu này vào kiểu câu cảm thán được không? Vì sao?
=> Là lời than của người nông dân xưa .

Xanh kia thăm thẳm từng trên
Vì ai gây dựng cho nên nỗi này?
(Chinh phụ ngâm khúc)

Bài tập 2: Phân tích tình cảm, cảm xúc được thể hiện trong những câu sau đây. Có thể xếp những câu này vào kiểu câu cảm thán được không? Vì sao?
=> Là lời than thân của người chinh phụ xưa.

c. Tôi có chờ đâu, có đợi đâu;
Đem chi xuân lại gợi thêm sầu.
(Chế Lan Viên, Xuân)
Bài tập 2: Phân tích tình cảm, cảm xúc được thể hiện trong những câu sau đây. Có thể xếp những câu này vào kiểu câu cảm thán được không? Vì sao?
=> Tâm trạng bế tắt của thi nhân trước Cách mạng tháng 8- 1945.
d. Anh mà chất là chỉ tại cái tội ngông cuồng dại dột của tôi. Tôi biết làm thế nào bây giờ?
(Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu kí)
* Tất cả đều bộc lộ cảm xúc nhưng không có từ cảm thán nên không là câu cảm thán
Bài tập 2: Phân tích tình cảm, cảm xúc được thể hiện trong những câu sau đây. Có thể xếp những câu này vào kiểu câu cảm thán được không? Vì sao?
=> Nỗi ân hận của Dế mèn trước cái chết tức tưởi của Dế Choắt.
Bài tập 3 : Đặt 2 câu cảm thán :
a. Trước tình cảm của một người thân dành cho mình.
b. Khi nhìn thấy mặt trời mọc .
Chao ôi ! Một ngày vắng mẹ sao mà dài đằng đẵng !
( Nói khi mẹ đi vắng cả ngày mới về.)

b. Ôi, mỗi buổi bình minh đều lộng lẫy thay!

4. Bài tập 4.

- Nêu sự� khác nhau của 3 loại câu :
a/ Câu nghi vấn
b/ Câu cầu khiến
c/ Câu cảm thán
-Về hình thức và chức năng
Câu nghi vấn :
_ Có từ nghi vấn : Ai, gì , nào, sao, bao nhiêu, bấy nhiêu.à, ư, hả ,chứ,(có).không, (đã).chưa.) hoặc có từ hay (lựa chọn).
_ Cuối câu có dấu chấm hỏi .
_ Dùng để hỏi .


Câu cầu khiến :
_ Coù töø caàu khieán : Haõy , ñöøng , chôù, ñi, thoâi, naøo,… hoaëc duøng ngöõ ñieäu caàu khieán
_ Duøng ñeå yeâu caàu, ra leänh, sai khieán, khuyeân baûo ….
_ Cuoái caâu coù daáu chaám than (!) Neáu khoâng nhaán maïnh yù caâu khieán thì duøng daáu chaám .

Câu cảm thán :

Có từ cảm thán : Ôi , than ôi ,hỡi ơi, chao ơi (ôi),
trời ơi; thay ,biết bao, xiết bao, biết chừng nào,.
- Cuối câu kết thúc có dấu chấm than ( ! )
- Dùng để bộc lộ cảm xúc của người nói hoặc viết .
- Dùng trong lời nói hằng ngày và trong ngôn ngữ
văn chương.
Các chức năng khác :

Có thể dùng câu cảm thán
để cầu khiến, khẳng định,
phủ định, nghi vấn.

văn chương - Nghi vấn
văn chương - khẳng định

nói - cầu khiến

Ví dụ :
1. Trời ơi ! Bạn hét toáng thế sẽ làm em bé thức giấc đấy !

2. Quê hương ơi ! lòng tôi cũng như sông .


3. Bác ơi ! Tim Bác mênh mông thế ?

a. Dùng để yêu cầu .

b. Dùng để hỏi .
c. Dùng để bộc lộ cảm xúc .
d. Dùng để kể lại sự việc .
Câu cảm thán có chức năng
- Học thuộc lòng phần ghi nhớ, làm các bài tập cho hoàn chỉnh .Tập viết đoạn văn có câu cảm thán.
- Chuẩn bị bài vi?t s? 5
+ Các phương pháp thuyết minh
+ Cách làm bài văn thuyết minh
+ Dàn bài của bài văn thuyết minh

H�ướng dẫn học sinh tự học ở nhà :

Kính chúc Thầy Cô
và các em
nhiều sức khỏe!