Bài 21. Câu cảm thán

Chào mừng các thầy cô và các em đến với tiết học
Kiểm tra bài cũ
Nªu ®Æc ®iÓm h×nh thøc vµ chøc n¨ng cña c©u cÇu khiÕn . Cho vÝ dô
Bài 21 Tiết 86
c©u c¶m th¸n
I/§Æc ®iÓm h×nh thøc vµ chøc n¨ng
1.XÐt vÝ dô:sgk trang43

Câu hỏi:
-Trong nh÷ng ®o¹n trÝch trªn, c©u nµo lµ c©u c¶m th¸n?
-§Æc ®iÓm h×nh thøc nµo cho biÕt ®Êy lµ c©u c¶m th¸n?
- C©u c¶m th¸n dïng ®Ó lµm g×? Khi viÕt ®¬n, biªn b¶n,hîp ®ång hay tr×nh bµy kÕt qu¶ gi¶i mét bµi to¸n,…cã thÓ dïng c©u c¶m th¸n kh«ng?V× sao?
Bài 21 Tiết 86
c©u c¶m th¸n
I/§Æc ®iÓm h×nh thøc vµ chøc n¨ng
1.XÐt vÝ dô:sgk trang43
a.Hìi ¬i l·o H¹c!
b.Than «i!
Cã chøa tõ ng÷ c¶m th¸n, cuèi c©u cã dÊu ch¸m than(!) .Dïng ®Ó béc lé c¶m xóc

*Lưu ý
Các từ ngữ cảm ngữ cảm thán như :ôi,than ôi hỡi ơi,chao ôi,chao ơi,.có thể tự tạo thành một câu đặc biệt mà cũng có thể là một bộ phận biệt lập trong câu, thường là đứng đầu câu.
-Còn các từ ngữ cảm thán:thay,biết bao, xiết bao, biết chừng nào,. thì đứng sau từ ngữ mà nó bổ nghĩa (làm phụ ngữ)




Bài tập củng cố:

Trong những ví dụ sau, ví dụ nào là câu cảm thán?
a) Tình yêu quê hương của Tế Hanh thật đằm thắm biết bao!
b) Trong chiến tranh , có biết bao người đã ra trận và mãi mãi không trở về
2. Ghi nhớ: Câu cảm thán là câu:
-§Æc ®iÓm h×nh thøc
+Cã nh÷ng tõ ng÷ c¶m th¸n nh­:«i,than «i,hìi ¬i,chao «i, xiÕt bao, biÕt chõng nµo…
+Cuèi c©u th­êng kÕt thóc b»ng dÊu chÊm than(!)
-Chøc n¨ng:
+Dïng ®Ó béc lé c¶m xóc trùc tiÕp cña ng­êi nãi (ng­êi viÕt)
+Th­êng ®­îc dïng trong ng«n ng÷ nãi h»ng ngµy hay ng«n ng÷ v¨n ch­¬ng


II/Luyện tập
Bài tập 1
Hãy cho biết các câu trong những đoạn trích sau có phải đều là câu cảm thán không. Vì sao?
a)Than ôi! Sức người khó lòng địch nổi sức trời! Thế
đê không sao cự lại được với thế nước! Lo thay! Nguy thay! Khúc đê này hỏng mất.
(Phạm Duy Tốn, Sống chết mặc bay)

II/Luyện tập
Bài tập 1
Hãy cho biết các câu trong những đoạn trích sau có phải đều là câu cảm thán không. Vì sao?
a)Than ôi! Sức người khó lòng địch nổi sức trời! Thế
đê không sao cự lại được với thế nước! Lo thay! Nguy thay! Khúc đê này hỏng mất.
(Phạm Duy Tốn, Sống chết mặc bay)
Đoạn trích trên chỉ có 3 câu cảm thán:
Than ôi
Lo thay! Đều có các từ cảm thán, cuối câu có
Nguy thay! dấu chấm than, dùng để bộc lộ
cảm xúc
b) Hỡi cảnh rừng ghê gớm của ta ơi !
(Thế Lữ , Nhớ rừng)
Là câu cảm thán vì có từ ngữ cảm thán"Hỡi" chức năng là dùng để bộc lộ cảm xúc
c) Chao ôi , có biết đâu rằng : hung hăng , hống hách láo chỉ tổ đem thân mà trả nợ cho những ngu dại của mình thôi . Tôi đã phải trải cảnh như thế . Thoát nạn rồi, mà còn ân hận quá , ân hận mãi
( Tô Hoài , Dế Mèn phiêu lưu kí )
Chao ôi , có biết đâu rằng : hung hăng , hống hách láo chỉ tổ đem thân mà trả nợ cho những cử chỉ ngu dại của mình thôi
Là câu cảm thán , vì có từ ngữ cảm thán,dùng để bộc lộ tình cảm .
Bài tập 2 Phân tích tình cảm cảm xúc được thể hiện trong những câu sau đây. Có thể xếp những câu này vào kiểu câu cảm thán được không ? Vì sao ?
Các câu ở các ý a, b, c, d đều là những câu dùng để bộc lộ tình cảm, cảm xúc

a) Lời than thở của người nông dân dưới chế độ phong kiến.
b) Lời than thở của người chinh phụ trước nỗi truân chuyên do chiến tranh gây ra
c) Tâm trạng bế tắc của nhà thơ trước cuộc sống , trước cách mạng tháng Tám.
d)Sự ân hận của Dế Mèn trước cái chết thảm thương, oan ức của Dế Choắt.
Bài tập 3 : Đặt hai câu cảm thán để bộc lộ cảm xúc
Bài tập 4 :Hãy nhắc lại đặc điểm hình thức và chức năng của câu nghi vấn, câu cầu khiến, câu cảm thán
Đặc điểm hình thức và chức năng của câu nghi vấn
- Câu nghi vấn là câu có những từ ngữ nghi vấn ( ai , gì , nào , tại sao , bao nhiêu , à , ư , hả , chứ .) hoặc có từ hay ( nối các vế có quan hệ lựa chọn)
- Có chức năng chính là dùng để hỏi , kết thúc câu bằng dấu chấm hỏi .
-Trong nhiều trường hợp , câu nghi vấn không dùng để hỏi mà dùng để cầu khiến , phủ định , khẳng định , đe dọa , bộc lộ tình cảm , cảm xúc,. và không yêu cầu người đối thoại trả lời.
Nếu không dùng để hỏi thì trong một số trường hợp , câu nghi vấn có thể kết thúc bằng dấu chấm , dấu chấm than hoặc dấu chấm lửng.
Đặc điểm hình thức và chức năng của câu cầu khiến
-Câu cầu khiến là câu có những từ ngữ cầu khiến như : hãy , đừng , chớ,.đi , thôi , nào , . hay ngữ điệu cầu khiến ; dùng để ra lệnh , yêu cầu , đề nghị , khuyên bảo ,.
- Khi viết , câu cầu khiến thường kết thúc bằng dấu chấm than , nhưng khi ý cầu khiến không được nhấn mạnh thì có thể kết thúc bằng dấu chấm.



Đặc điểm hình thức và chức năng của câu cảm thán
-Đặc điểm hình thức
+Có những từ ngữ cảm thán như:ôi,than ôi,hỡi ơi,chao ôi, xiết bao, biết chừng nào.
+Cuối câu thường kết thúc bằng dấu chấm than(!)
-Chức năng:
+Dùng để bộc lộ cảm xúc trực tiếp của người nói (người viết)
+Thường được dùng trong ngôn ngữ nói hằng ngày hay ngôn ngữ văn chương

Hướng dẫn về nhà
-Về nhà làm lại các bài tập . Hãy viết một đoạn văn có sử dụng câu cảm thán .
- Học thuộc nội dung chính, soạn bài tiếp theo