Bài 21. Câu cảm thán

Chào mừng các thầy cô giáo về dự giờ thăm lớp 8c
Năm học 2009 - 2010
Kiểm tra bài cũ
Câu hỏi: Nêu đặc điểm hình thức, chức năng câu cầu khiến?
Lấy một ví dụ?
* Chức năng: Có chức năng: để ra lệnh, yêu cầu, đề nghị, khuyên bảo...
* Hình thức:
- Có những từ cầu khiến: đi, thôi, nào, hãy, đừng,chớ... hay có ngữ điệu cầu khiến
- Khi viết thường kết thúc bằng dấu chấm than và dấu chấm (trường hợp ý cầu khiến không
được nhấn mạnh)
ngữ văn
Tiết 86: Câu cảm thán
a. Hỡi ơi lão Hạc! Thì ra đến lúc cùng lão
cũng có thể làm liều như ai hết...Một người
như thế ấy!... Một người đã khóc vì trót
lừa một con chó!... Một người nhịn ăn để
tiền lại làm ma, bởi không muốn liên lụy
đến hàng xóm, láng giềng... Con người
đáng kính ấy bây giờ cũng theo gót Binh
Tư để có ăn ư? Cuộc đời quả thật cứ mỗi
ngày một thêm đáng buồn...
(Nam Cao, Lão Hạc)
I. Đặc điểm hình thức và chức năng
1. Ví dụ: a, b
b. Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối
Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan?
Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương ngàn
Ta lặng ngắm giang sơn ta đổi mới?
Đâu những bình minh cây xanh nắng gội,
Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng?
Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng
Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt,
Để ta chiếm lấy riêng phần bí mật?
-Than ôi! Thời oanh liệt nay còn đâu?
(Thế Lữ, Nhớ rừng)
2. Nhận xét:
- Câu cảm thán
a. Hỡi ơi lão Hạc !
b. Than ôi !
- Đặc điểm hình thức:
+ Có từ cảm thán: "Hỡi ơi", "Than ôi".
+ Kết thúc bằng dấu chấm than (!).
- Chức năng: Bộc lộ trực tiếp cảm xúc:
+`Hỡi ơi" bộc lộ cảm xúc đau buồn xen
thất vọng.
+" Than ôi" bộc lộ cảm xúc nuối tiếc
quá khứ vàng son.
- Dùng trong văn chương, trong đời
sống hằng ngày.
Đặt một câu cảm thán bộc lộ cảm xúc của mình khi nhận được một món quà bất ngờ.
Đặt một câu cảm thán phù hợp với hình trên.
Đặt một câu cảm thán phù hợp với hình trên.
Đặt câu cảm thán bộc lộ cảm xúc khi nhìn thấy mặt trời mọc.
1
2
3
4
I. Đặc điểm hình thức và chức năng
1. Ví dụ: a, b
2. Nhận xét:
- Câu cảm thán
a. Hỡi ơi lão Hạc !
b. Than ôi !
- Đặc điểm hình thức:
+ Có từ cảm thán: "Hỡi ơi", "Than ôi".
+ Kết thúc bằng dấu chấm than.
- Chức năng: Bộc lộ trực tiếp cảm xúc:
+`Hỡi ơi" bộc lộ cảm xúc đau xót xen
thất vọng
+" Than ôi" bộc lộ cảm xúc nuối tiếc
quá khứ vàng son
- Dùng trong văn chương, trong đời
sống hằng ngày.
? Câu cảm thán là câu có những từ ngữ cảm thán
như: ôi, than ôi, hỡi ơi, chao ơi (ôi), trời ơi;
thay, biết bao, xiết bao, biết chừng nào,...
dùng để bộc lộ trực tiếp cảm xúc của người nói
(người viết); xuất hiện chủ yếu trong ngôn ngữ nói
hằng ngày hay ngôn ngữ văn chương.
? Khi viết câu cảm thán thường kết thúc bằng dấu
chấm than.
Lưu ý: - Văn bản hành chính công vụ, văn bản khoa
học không sử dụng câu cảm thán.
? Ghi nhớ: (sgk trang 44)
Bài 1: Hãy cho biết các câu trong những đoạn trích sau có phải đều
là câu cảm thán không. Vì sao?
a. Than ôi! Sức người khó lòng địch nổi
sức trời! Thế đê không sao cự lại được
với thế nước! Lo thay! Nguy thay! Khúc
đê này hỏng mất
(Phạm Duy Tốn, Sống chết mặc bay)
b. Hỡi cảnh rừng ghê gớm của ta ơi!
(Thế Lữ, Nhớ rừng)
c. Chao ôi, có biết đâu rằng: hung hăng,
hống hách láo chỉ tổ đem thân mà trả
nợ cho những cử chỉ ngu dại của mình
thôi. Tôi đã phải trải cảnh như thế.
Thoát nạn rồi, mà còn ân hận quá,
ân hận mãi.
(Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu kí)
I. Đặc điểm hình thức và chức năng
II. Luyện tập
a. "Than ôi!"; "Lo thay!"; "Nguy thay!"
vì có từ cảm thán,kết thúc bằng dấu chấm than.
b. "Hỡi cảnh rừng ghê gớm của ta ơi!" vì có
từ cảm thán ,kết thúc bằng dấu chấm than.
Những câu cảm thán
c. "Chao ôi, có biết đâu rằng: hung hăng, hống
hách .... cử chỉ ngu dại của mình thôi."
Vì có từ cảm thán.

Lưu ý: - Không phải câu nào có dấu chấm than
khi kết thúc đều là câu cảm thán.
- Câu cảm thán phải chứa từ cảm thán.
- Câu cảm thán có trường hợp kết thúc bằng
dấu chấm .
d. Anh mà chết là chỉ tại cái tội ngông cuồng dại dột của
tôi. Tôi biết làm thế nào bây giờ?
(Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu kí)
I. Đặc điểm hình thức và chức năng
II. Luyện tập
Bài 1
Bài 2: Phân tích tình cảm, cảm xúc được thể hiện trong những câu sau đây. Có
thể xếp những câu này vào kiểu câu cảm thán được không? Vì sao?
d. Anh mà chết là chỉ tại cái tội ngông cuồng dại dột của
tôi. Tôi biết làm thế nào bây giờ?
(Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu kí)
I. Đặc điểm hình thức và chức năng
II. Luyện tập
Bài 1
Bài 2: Phân tích tình cảm, cảm xúc được thể hiện trong những câu sau đây. Có
thể xếp những câu này vào kiểu câu cảm thán được không? Vì sao?
a. Lời than thở đầy xót xa của người nông dân dưới chế độ phong kiến
->Không phải câu cảm thán vì không có đặc điểm hình thức của kiểu câu này.
Đáp án.
d. Anh mà chết là chỉ tại cái tội ngông cuồng dại dột của
tôi. Tôi biết làm thế nào bây giờ?
(Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu kí)
I. Đặc điểm hình thức và chức năng
II. Luyện tập
Bài 1
Bài 2: Phân tích tình cảm, cảm xúc được thể hiện trong những câu sau đây. Có
thể xếp những câu này vào kiểu câu cảm thán được không? Vì sao?
Đáp án.
b. Lời than thở, sự oán hận chiến tranh phi nghĩa của người chinh phụ
->Không phải câu cảm thán vì không có đặc điểm hình thức kiểu câu này.
d. Anh mà chết là chỉ tại cái tội ngông cuồng dại dột của
tôi. Tôi biết làm thế nào bây giờ?
(Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu kí)
I. Đặc điểm hình thức và chức năng
II. Luyện tập
Bài 1
Bài 2: Phân tích tình cảm, cảm xúc được thể hiện trong những câu sau đây. Có
thể xếp những câu này vào kiểu câu cảm thán được không? Vì sao?
Đáp án.
c. Tâm trạng bế tắc, buồn rầu của nhà thơ trước cuộc sống (trước cách mạng
tháng Tám)-> Không phải câu cảm thán vì không có đặc điểm hình thức
của kiểu câu này.
I. Đặc điểm hình thức và chức năng
II. Luyện tập
Bài 1: SGK - 44
Bài 2: Phân tích tình cảm, cảm xúc được thể hiện trong những câu sau đây. Có
thể xếp những câu này vào kiểu câu cảm thán được không? Vì sao?
Đáp án.
d. Sự ân hận, day dứt của Dế Mèn trước cái chết thảm thương, oan ức của
Dế Choắt.
->Không phải câu cảm thán vì không có chức năng của kiểu câu này.
I. Đặc điểm hình thức và chức năng
II. Luyện tập
Bài 3: SGK - 44
Đặt hai câu cảm thán để bộc lộ cảm xúc:
a. Trước tình cảm của một người thân dành cho mình.
b. Khi nhìn thấy mặt trời mọc.
=> Mẹ ơi, tình cảm mẹ dành cho con lớn lao biết chừng nào !
=> Đẹp thay cảnh bình minh lên trên quê hương !
Bài 1: SGK - 44
Bài 2: SGK - 44
I. Đặc điểm hình thức và chức năng
II. Luyện tập
Bài 4:SGK - 44
Điền đặc điểm hình thức chức năng câu nghi vấn, câu cầu khiến, câu cảm thán
vào bảng tổng kết sau?
Bài 1: SGK - 44
Bài 3: SGK - 44
Bài 2: SGK - 44
I. Đặc điểm hình thức và chức năng
II. Luyện tập
Bài 1: SGK - 44
Bài 3: SGK - 44
Bài 2: SGK - 44
Bài 4: SGK - 44
đặc điểm hỡnh thức
Từ ng? thường dùng
Dấu kết thúc câu
Câu nghi vấn
ai, gì, nào, đâu,
bao giờ, bao nhiêu …
hãy, chớ, đừng,
đi, thôi, nào …
ôi, than ôi, chao ôi,
xiết bao, biết bao …
Câu cầu khiến
Câu cảm thán
? ( . ) ( ! ) ( …)
! ( . )
! ( . )
Ra lệnh, yêu cầu,
đề nghị, khuyên bảo
Dùng để hỏi
Bộc lộ trùc tiÕp cảm xúc
Chức năng chính dùng để bộc lộ tình cảm, cảm xúc, hình thức có từ cảm thán, kết
thúc bằng dấu chấm than là đặc điểm hình thức, chức năng của kiểu câu nào?.
A. Câu trần thuật.
B. Câu nghi vấn
C. Câu cảm thán
D. Câu cầu khiến
- Học thuộc ghi nhớ.
- Làm lại các bài tập.
- Ôn tập về văn thuyết minh để viết bài số 5 tiết 87 + 88.
- Xem trước bài: "Câu trần thuật".
tiết học đến đây là kết thúc!
Xin Trân trọng cảm ơn,
kính chúc sức khoẻ
các thầy, cô giáo
chúc các em chăm ngoan,
học giỏi.