Bài 21. Câu cảm thán

NGẮM TRĂNG -ĐI ĐƯỜNG
Bài giảng điện tử
môn Ngữ Văn 8
Gv: Nguyễn Hương Giang
Tổ: Khoa học xã hội
Trường: THCS Thị trấn Đông Triều
a) Hỡi ơi lão Hạc! Thì ra đến lúc cùng lão cũng có thể làm liều như ai hết. Một người như thế ấy!... Một người đã khóc vì trót lừa một con chó!... Một người nhịn ăn để tiền lại làm ma, bởi không muốn liên lụy đến hàng xóm, láng giềng. Con người đáng kính ấy bây giờ cũng theo gót Binh Tư để có ăn ư? Cuộc đời quả thật cứ mỗi ngày một thêm đáng buồn.
Hỡi ơi lão Hạc!
b) Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối
Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan?
Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương ngàn
Ta lặng ngắm giang sơn ta đổi mới?
Đâu những bình minh cây xanh nắng gội,
Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng?
Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng
Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt,
Để ta chiếm lấy riêng phần bí mật?
- Than ôi! Thời oanh liệt nay còn đâu?
Than ôi!
? Ngôn ngữ trong đơn từ, hợp đồng,. (ngôn ngữ trong văn bản hành chính - công vụ) và ngôn ngữ để trình bày kết quả giải một bài toán (ngôn ngữ trong văn bản khoa học) là ngôn ngữ "duy lí", ngôn ngữ của tư duy lôgíc, nên không thích hợp với việc sử dụng những yếu tố ngôn ngữ bộc lộ rõ cảm xúc.
(?) Khi viết đơn, biên bản, hợp đồng hay trình bày kết quả giải một bài toán,. có thể dùng câu cảm thán không vì sao?
Trong hai câu sau, câu nào là câu cảm thán. Vì sao?

Trong chiến tranh, có biết bao người đã ra trận

và mãi mãi không trở về.

b) Tình yêu quê hương của Tế Hanh thật đằm thắm biết bao!

biết bao
biết bao
(chỉ số lượng)
=> Câu trần thuật
( Từ ngữ cảm thán )
=> Câu cảm thán
Bài tập
Ghi nhớ
- Câu cảm thán là câu có những từ ngữ cảm thán như: ôi, than ôi, hỡi ơi, chao ơi (ôi), trời ơi; thay, biết bao, biết chừng nào,. dùng để bộc lộ trực tiếp cảm xúc của người nói (người viết); xuất hiện chủ yếu trong ngôn ngữ nói hằng ngày hay ngôn ngữ văn chương.
- Khi viết, câu cảm thán thường kết thúc bằng dấu chấm than.
Bài tâp 1: Hãy cho biết các câu trong những đoạn trích sau có phải đều là câu cảm thán không. Vì sao?

a) Than ôi! Sức người khó lòng địch nổi sức trời! Thế đê không sao cự lại được với thế nước! Lo thay! Nguy thay! Khúc đê này hỏng mất.
(Phạm Duy Tốn, Sống chết mặc bay)
b) Hỡi cảnh rừng ghê gớm của ta ơi!
(Thế Lữ, Nhớ rừng)
c) Chao ôi, có biết đâu rằng; hung hăng, hống hách láo chỉ tổ đem thân mà trả nợ cho những cử chỉ ngu dại của mình thôi. Tôi đã phải trải cảnh như thế. Thoát nạn rồi, mà còn ân hận quá, ân hận
(Tô Hoài, Dế mèn phiêu lưu kí)
Than ôi!
thay! thay!
Hỡi
ơi!
Chao ôi,


Bài tâp 2: Phân tích tình cảm, cảm xúc được thể hiện trong những câu sau đây. Có thể xếp những câu này vào kiểu câu cảm thán được không. Vì sao?


a) Ai làm cho bể kia đầy
Cho ao kia cạn cho gầy cò con?
(Ca dao)


b) Xanh kia thăm thẳm từng trên
Vì ai gây dựng cho nên nỗi này?
(Chinh phụ ngâm khúc)



=>Lời than thở của người nông dân dưới chế độ phong kiến
=>Lời than thở của người chinh phụ trước nỗi truân chuyên do chiến tranh gây ra
d) Tôi có chờ đâu, có đợi đâu;
Đem chi xuân lại gợi thêm sầu
( Chế Lan Viên, Xuân)


c) Anh mà chết là chỉ tại cái tội ngông cuồng dại dột của tôi. Tôi biết làm thế nào bây giờ?
(Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu kí)
=> Sự ân hận của Dế Mèn trước cái chết thảm thương, oan ức của Dế Choắt
=> Tâm trạng bế tắc của nhà thơ trước cuộc sống( trước cách mạng Tháng 8 )
=>Các câu trên đều bộc lộ cảm xúc, tình cảm nhưng không phải là câu cảm thán ,vì không có hình thức đặc trưng của câu cảm thán
Bài tập 4:
Hãy nhắc lại đặc điểm hình thức và chức năng của câu nghi vấn , câu cầu khiến, câu cảm thán.
Ra lệnh , yêu cầu, đề nghị,
khuyên bảo
-Có từ nghi vấn hoặc từ hay
-Cuối câu có dấu chấm hỏi ( ? )
Dùng để hỏi
Cầu khiến, khẳng định, phủ định đe doạ, bộc lộ tình cảm, cảm xúc.
Có từ cầu khiến
Cuối câu có dấu chấm than ( ! )
Có từ cảm thán
Cuối câu có dấu chấm than
-Bày tỏ cảm xúc
Dựa vào cảnh trong ảnh hãy viết một đoạn văn có sử dụng câu cảm thán.
Hướng dẫn về nhà
Học thuộc lòng ghi nhớ/SGK
Hoàn thành các bài tập
Soạn bài : Câu trần thuật
+ Đọc trước ví dụ /SGK (45-46)
+ Trả lời các câu hỏi /SGK (45-46)