Bài 21. Câu cảm thán

Chào mừng quí thầy cô
GV: Nguyễn Cảnh Khánh
2
KIỂM TRA BÀI CŨ
1.Trình bày đặc điểm hình thức và chức năng của câu cầu khiến?
Cho ví dụ?
*Câu cầu khiến là câu có những từ cầu khiến như:
hãy, đừng, chớ, …đi, thôi, nào, …hay ngữ điệu cầu
khiến; dùng để ra lệnh, yêu cầu, đề nghị, khuyên bảo
,…
Ví dụ: Chúng ta đừng xả rác bừa bãi!
3
KIỂM TRA BÀI CŨ
Trong các câu sau đây, câu nào là câu cầu khiến, câu nào không phải là câu cầu khiến. Vì sao?
1.Con hãy lấy gạo làm bánh mà lễ tiên
vương.
2.Bạn lấy dùm mình một ly nước.
3.Bạn cầm lấy số tiền này đi.
4
Câu 1 và 3 là câu cầu khiến vì có chứa từ cầu khiến


1.Con hãy lấy gạo làm bánh mà lễ tiên vương.
3.Bạn cầm lấy số tiền này đi.
5
Tiết 89
Câu cảm thán
Tiết 86:

I. Đặc điểm hình thức và chức năng:
1, Ví dụ: Đọc những đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.
a,Hỡi ơi lão Hạc! Thì ra đến lúc cùng lão cũng có thể làm liều như ai hết… Một người như thế ấy! … Một người đã khóc vì trót lừa một con chó!...Một người nhịn ăn để tiền lại làm ma, bởi không muốn liên lụy đến hàng xóm, láng giềng… Con người đáng kính ấy bây giờ cũng theo gót Binh Tư để có ăn ư? Cuộc đời quả thật cứ mỗi ngày một thêm đáng buồn… (Nam Cao, Lão Hạc)
b, Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối
…………………………………………
Than ôi! Thời oanh liệt nay còn đâu?
(Thế Lữ, Nhớ rừng)
Câu cảm thán
Tiết 86: CÂU CẢM THÁN
I.Đặc điểm hình thức và chức năng:
VD/SGK.43: Xác định câu cảm thán
a. Hỡi ơi lão Hạc!
b. Than ôi!
Đặc điểm hình thức:
- Từ cảm thán: “Hỡi ơi, than ôi”
- Dấu câu: Kết thúc bằng dấu chấm
than

I.Đặc điểm hình thức và chức năng:
VD/SGK.43: Câu cảm thán
a. Hỡi ơi lão Hạc!
b. Than ôi!
Đặc điểm hình thức:
Chức năng: bộc lộ trực tiếp cảm xúc
a.Ngạc nhiên, thất vọng
b.Tiếc nuối quá khứ vàng son
Ghi nhớ SGK/44
9
2.Ghi nhớ
* Câu cảm thán là câu có những từ ngữ cảm thán như: ôi, than ôi, hỡi ơi, chao ơi (ôi), trời ơi; thay, biết bao, xiết bao, biết chừng nào,… dùng để bộc lộ trực tiếp cảm xúc của người nói (người viết); xuất hiện chủ yếu trong ngôn ngữ nói hằng ngày hay ngôn ngữ văn chương.
* Khi viết, câu cảm thán thường kết thúc bằng dấu chấm than
10
Một người như thế ấy! … Một người đã khóc vì trót lừa một con chó!...
=>Không phải câu cảm thán vì không có chứa từ cảm thán
Hai câu sau có phải là câu cảm thán không? Tại sao?
11
a.Có biết bao loài hoa đẹp trong khu vườn này.
( Chỉ số nhiều, đứng trước danh từ=> Không phải từ cảm thán)
b. Mẹ ơi, tình yêu mà mẹ dành cho con thiêng liêng biết bao.
( Chỉ mức độ, đứng sau tính từ => từ cảm thán)
Từ “ Biết bao” nào trong hai câu sau đây là từ cảm thán:

12
*Lưu ý: Những từ ngữ cảm thán: ôi, than ôi, hỡi ơi, chao ôi, trời ơi,…có thể tự tạo thành một câu đặc biệt mà cũng có thể là một bộ phận biệt lập trong câu và thường đứng ở đầu câu.
- Ví dụ: + Chao ôi! (câu đặc biệt)
+ Chao ôi, ba tháng hè sao mà dài như một thế kỉ. (một bộ phận biệt lập trong câu)
Còn thay, biết bao, xiết bao, biết chừng nào,..thì đứng sau những từ ngữ mà nó bổ nghĩa (làm phụ ngữ)
- Ví dụ: Mẹ ơi, tình yêu mà mẹ đã dành cho con thiêng liêng biết bao! (đứng sau tính từ)
13
Bài tập nhanh
Hãy thêm các từ ngữ cảm thán và dấu chấm than để chuyển đổi các câu sau thành câu cảm thán:
a, Anh đến muộn quá.
b, Trăng đêm nay đẹp.
c, Chân tôi đau quá.
Bài tập nhanh
a,Trời ơi, anh đến muộn quá!
b,Trăng đêm nay đẹp biết bao!
c. Ôi, chân tôi đau quá!
CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập- Tự do- hạnh phúc
ĐƠN XIN PHÉP
Kính gởi: Thầy Nguyễn Văn Khánh- GVCN lớp 8/10
Em tên: Nguyễn Văn A là HS của thầy
Em làm đơn này kính mong thầy cho phép em được nghỉ học ngày 18/2/2010
Lý do: Em bị sốt. Không đến được lớp, em buồn biết bao nhiêu! Em mong thầy cho phép được nghỉ.
Ôi , em vô cùng biết ơn thầy. Xin kính chào thầy
Kính đơn
Ký tên
Lưu ý: Câu cảm thán không nên dùng với lọai văn bản hành chánh công vụ
I.Đặc điểm hình thức và chức năng:
II.Luyện tập:
1/44.Hãy cho biết những câu trong đoạn trích sau có phải đều là câu cảm thán không. Vì sao?
=>Không phải tất cả vì câu nào có chứa từ cảm thán mới là câu cảm thán:
a.Than ôi!Lo thay ! Nguy thay!
b.Hỡi cảnh rừng …ta ơi!
c.Chao ôi, có biết…của mình thôi.( k/thúc bằng dấu chấm)
18

II,Luyện tập:
2.Phân tích tình cảm, cảm xúc được thể hiện trong
những câu sau đây. Có thể xếp những câu này vào
kiểu câu cảm thán được không? Vì sao?
a, Ai làm cho bể kia đầy
Cho ao kia cạn cho gầy cò con? (Ca dao)
Lời than thở của người nông dân dưới chế độ
phong kiến.
b, Xanh kia thăm thẳm từng trên
Vì ai gây dựng cho nên nỗi này?
(Chinh phụ ngâm khúc)
Lời than thở của người chinh phụ trước nỗi
truân chuyên do chiến tranh gây ra.
19

c Tôi có chờ đâu, có đợi đâu
Đem chi xuân lại gợi thêm sầu
(Chế Lan Viên, Xuân)
Tâm trạng bế tắc của nhà thơ đối với cuộc sống (trước Cách mạng tháng Tám)

d,Anh mà chết là chỉ tại cái tội ngông cuồng dại dột của tôi. Tôi biết làm thế nào bây giờ?
(Tô Hoài, DMPLK)
Sự ân hận của Dế Mèn trước cái chết thảm thương, oan ức của Dế Choắt.
20
Tất cả các câu trên đều bộc lộ tình cảm, cảm xúc, nhưng không phải là câu cảm thán, vì không có hình thức đặc trưng của kiểu câu này.
(từ ngữ cảm thán và dấu chấm than).
Quan sát tranh, hãy đặt đoạn hội thoại
có sử dụng câu cảm thán.
Bức tranh số 1
Bức tranh số 2
Kiểu câu
Đặc điểm hình thức
Chức năng chính
Từ ngữ chuyên dùng
Dấu kết thúc câu
Câu nghi vấn
Câu cầu khiến
Câu cảm thán
ai, gì, nào, đâu,
bao giờ, bao nhiêu …
hãy, chớ, đừng,
đi, thôi, nào …
ôi, than ôi, chao ôi,
xiết bao, biết bao …
? ( . ) ( ! ) ( …)
! ( . )
! ( . )
Ra lệnh, yêu cầu,
đề nghị, khuyên bảo
Dùng để hỏi
Bộc lộ trực tiếp cảm xúc
4. Bài 4 trang 45 - SGK
24

Củng cố
Trong các câu sau, đâu là câu cảm thán:
A. “Đẹp vô cùng tổ quốc ta ơi!
Rừng cọ, đồi chè, đồng xanh ngào ngạt”
(Tố Hữu)
B. Tổ quốc ta rất đẹp.

C. Tổ quốc ta rất đẹp phải không?
25
Bài tập về nhà
Hãy viết một đoạn văn khoảng 4-5 câu nêu cảm nghĩ của em về một cảnh đẹp của quê hương, trong đoạn văn có sử dụng câu cảm thán.
Hướng dẫn học bài

- Học thuộc phần ghi nhớ.
- Làm các bài tập còn lại.
- Chuẩn bị trước bài : “Câu trần thuật”
(Đọc và trả lời các câu hỏi trong mục
I/ SGK/ 45
Xin chân thành cảm ơn
các thầy cô giáo và các em học sinh
Kính chúc các thầy cô và các em học sinh
mạnh khỏe và hạnh phúc
Chào tạm biệt !