Bài 21. Câu cảm thán

PHÒNG GIÁO DỤC ĐÀO TẠO THUẬN CHÂU
TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ TÔNG LẠNH
ứNG DụNG CNTT TRONG DạY HọC
BàI GIảNG
Giáo viên: Nguyễn Thu Vân
Năm học 2011-2012
KIỂM TRA BÀI CŨ
Câu cầu khiến có những đặc điểm hình thức và chức năng nào? Cho ví dụ.
Đáp án:
Câu cầu khiến là câu có những từ cầu khiến như : hãy, đừng, chớ, đi…hay ngữ điệu cầu khiến; dùng để ra lệnh, yêu cầu, đề nghị, khuyên bảo.
Khi viết câu cầu khiến thường kết thúc bằng dấu chấm than, nhưng khi ý cầu khiến không được nhấn mạnh thì có thể kết thúc bằng dấu chấm.
Ví dụ: - Các bạn đừng nói chuyện nữa.
- Các bạn hãy trật tự đi!
Ví dụ:
- Trời ơi! Em đau đầu quá.

- Ôi đêm trăng đẹp tuyệt vời!
=> Là những câu cảm thán.
b) Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối
Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan?
Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương ngàn
Ta lặng ngắm giang sơn ta đổi mới?
Đâu những bình minh cây xanh nắng gội,
Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng?
Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng
Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt,
Để ta chiếm lấy riêng phần bí mật?
Than ôi! Thời oanh liệt nay còn đâu?


a) Hỡi ơi lão Hạc! Thì ra đến lúc cùng lão cũng có thể làm liều như ai hết... Một người như thế ấy!... Một người đã khóc vì trót lừa một con chó!... Một người nhịn ăn để tiền lại làm ma, bởi không muốn liên lụy đến hàng xóm láng giềng... Con người đáng kính ấy bây giờ cũng theo gót binh Tư để có ăn ư? Cuộc đời quả thật cứ mỗi ngày một thêm đáng buồn... (Lão Hạc – Nam Cao)
Than ôi!
(Nhớ rừng – Thế Lữ)
VÍ DỤ:
Ví dụ 1: Buổi chiều thơ mộng biết bao!
Ví dụ 2: Có biết bao người ra trận và mãi mãi không trở về.






Có từ cảm thán, cuối câu có dấu chấm than, bộc lộ cảm xúc.
II/ LUYỆN TẬP
Bài tập 1: Tìm các câu cảm thán có trong đoạn trích sau, giải thích vì sao đó là câu cảm thán?
a) Than ôi! Sức người khó lòng địch nổi với sức trời! Thế đê không sao cự lại được với thế nước! Lo thay! Nguy thay! Khúc đê này hỏng mất.
(Phạm Duy Tốn, Sống chết mặc bay)
Đoạn trích trên chỉ có 3 câu cảm thán sau:
Than ôi!
Lo thay!
Nguy thay!

b) Hỡi cảnh rừng ghê gớm của ta ơi!

Câu cảm thán


Vì có từ cảm thán, cuối câu có dấu chấm than,
bộc lộ cảm xúc.
Bài tập 2: Phân tích tình cảm cảm xúc được thể hiện trong những câu sau đây. Có thể xếp những câu này vào kiểu câu cảm thán được không ? Vì sao ?



a) Ai làm cho bể kia đầy
Cho ao kia cạn cho gầy cò con ? (ca dao)
Bộc lộ sự than thở, bị áp bức của người nông dân dưới chế độ phong kiến.


b) Xanh kia thăm thẳm từng trên
Vì ai gây dựng cho nên nỗi này ?
(Chinh phụ ngâm khúc)
Bộc lộ nỗi uất ức, khổ đau của người chinh phụ trước nỗi truân chuyên do chiến tranh gây ra
c) Tôi có chờ đâu, có đợi đâu;
Đem chi xuân lại gợi thêm sầu
(Chế Lan Viên - Xuân)
Bộc lộ tâm trạng bế tắc của nhà thơ trước cuộc sống (trước Cách mạng tháng Tám).

d) Anh mà chết là chỉ tại cái tội ngông cuồng dại dột của tôi. Tôi biết làm thế nào bây giờ ?
(Tô Hoài - Dế Mèn phiêu lưu kí)
Bộc lộ cảm xúc ân hận của Dế Mèn trước cái chết thảm thương, oan ức của Dế Choắt


a) Ai làm cho bể kia đầy
Cho ao kia cạn cho gầy cò con ? (ca dao)

b) Xanh kia thăm thẳm từng trên
Vì ai gây dựng cho nên nỗi này ?
(Chinh phụ ngâm khúc)
c) Tôi có chờ đâu, có đợi đâu;
Đem chi xuân lại gợi thêm sầu
(Xuân - Chế Lan Viên)
d) Anh mà chết là chỉ tại cái tội ngông cuồng dại dột của tôi. Tôi biết làm thế nào bây giờ ?
(Dế Mèn phiêu lưu kí – Tô Hoài)






Các câu trên không phải là kiểu câu cảm thán
vì không có hình thức đặc trưng của kiểu câu này.

Bài tập 3:

Đặt hai câu cảm thán để bộc lộ cảm xúc với các tình huống sau :

a) Trước tình cảm của một người thân dành cho mình.

b) Khi nhìn thấy mặt trời mọc.
Bài tập 4: Hãy nhắc lại đặc điểm hình thức và chức năng của câu nghi vấn, câu cầu khiến và câu cảm thán.
- Có từ nghi vấn hoặc từ “hay”
- Cuối câu có dấu chấm hỏi (?)
Dùng để hỏi.
Cầu khiến, khẳng định, phủ định đe dọa, bộc lộ tình cảm, cảm xúc
- Có từ cầu khiến
- Cuối câu có dấu chấm than (!)
- Ra lệnh, yêu cầu, đề nghị, khuyên bảo
- Có từ cảm thán
- Cuối câu có dấu chấm than (!)
- Bày tỏ cảm xúc
Câu 1: Cho tình huống sau:
Trong giờ ra chơi, em thấy một bạn xả rác bừa bãi. Hãy đặt ba câu (một câu nghi vấn, một câu cầu khiến, một câu cảm thán) với nội dung để bạn ấy không xả rác bừa bãi.
Câu 2: Hãy đặt một câu cảm thán phù hợp với hình ảnh sau:
Câu 3: Hãy điền thêm thêm từ vào chỗ trống để có câu cảm thán
... đau bụng....
Dựa vào cảnh trong ảnh
viết một đoạn văn có sử dụng các kiểu câu đã học.