Bài 21. Câu cảm thán


GV: Ph¹m ThÞ Thuû
CHÀO QUÍ THẦY CÔ GIÁO!
CHÀO CÁC EM!
KIỂM TRA BÀI CŨ.
Em hãy nêu đặc điểm hình thức và chức năng của câu cầu khiến? Ví dụ.
Đáp án: Câu cầu khiến là câu có những từ cầu khiến như: hãy, chớ, đừng, chớ…đi, thôi, nào…hay ngữ điệu cầu khiến; dùng để ra lệnh, yêu cầu, đề nghị, khuyên bảo…
Khi viết, câu cầu khiến thường kết thúc bằng dấu chấm than, nhưng khi ý cầu khiến không được nhấn mạnh thì có thể kết thúc bằng dấu chấm.
VD: Em hãy cố gắng học thật tốt !
Thứ ngày tháng năm 2012
TIẾT 86: CÂU CẢM THÁN
I.ĐẶC ĐIỂM HÌNH THỨC VÀ CHỨC NĂNG
Đọc đoạn trích ( SGK/43)
Hỡi ơi Lão Hạc! Thì ra đến lúc cùng lão cũng có thể làm liều như ai hết...Một người như thế ấy!...Một người đã khóc vì trót lừa một con chó!...Một người nhịn ăn để tiền lại làm ma, bởi không muốn liên luỵ đến hàng xóm, láng giềng... Con người đáng kính ấy bây giờ cũng theo gót Binh Tư để có ăn ư? Cuộc đời quả thật cứ mỗi ngày một thêm đáng buồn...
( Nam Cao, Lão Hạc)
b. Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối
Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan?
Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương ngàn
Ta lặng ngắm giang sơn ta đổi mới?
Đâu những bình minh cây xanh nắng gội,
Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng?
Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng
Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt,
Để ta chiếm lấy riêng phần bí mật?
- Than ôi ! Thời oanh liệt nay còn đâu?
( Thế Lữ, Nhớ rừng)
Thứ ngày tháng năm 2012
TIẾT 86: CÂU CẢM THÁN
I.ĐẶC ĐIỂM HÌNH THỨC VÀ CHỨC NĂNG
Đọc đoạn trích ( SGK/43)
Nhận xét:

Trong những đoạn trích trên, câu nào là câu cảm thán?
a.Hỡi ơi lão Hạc !
b.- Than ôi !
Đặc điểm hình thức nào cho biết đó là câu cảm thán? Câu cảm thán dùng để làm gì?
- Đặc điểm hình thức:
+ Có từ cảm thán: Hỡi ơi, than ôi...
+ Khi viết, thường được kết thúc bằng
dấu chấm than ( ! )
- Chức năng: dùng để bộc lộ trực tiếp cảm
xúc.
(?) Trong hai câu sau, câu nào là câu cảm thán. Vì sao?

a) Trong chiến tranh, có biết bao người

đã ra trận và mãi mãi không trở về.

b) Tình yêu quê hương của Tế Hanh thật

đằm thắm biết bao!
? Câu cảm thán
(?) Trong hai câu sau, câu nào là câu cảm thán. Vì sao?

a) Trong chiến tranh, có biết bao người

đã ra trận và mãi mãi không trở về.

b) Tình yêu quê hương của Tế Hanh thật

đằm thắm biết bao!
(từ ngữ cảm thán)
(?) Trong hai câu sau, câu nào là câu cảm thán. Vì sao?

a) Trong chiến tranh, có biết bao người

đã ra trận và mãi mãi không trở về.

b) Tình yêu quê hương của Tế Hanh thật

đằm thắm biết bao!
(từ ngữ cảm thán)
(?) Trong hai câu sau, câu nào là câu cảm thán. Vì sao?

a) Trong chiến tranh, có biết bao người
(chỉ số lượng)
đã ra trận và mãi mãi không trở về.

b) Tình yêu quê hương của Tế Hanh thật

đằm thắm biết bao!
(từ ngữ cảm thán)
(?) Trong hai câu sau, câu nào là câu cảm thán. Vì sao?

a) Trong chiến tranh, có biết bao người
(chỉ số lượng)
đã ra trận và mãi mãi không trở về.
? Câu trần thuật
b) Tình yêu quê hương của Tế Hanh thật

đằm thắm biết bao!
(từ ngữ cảm thán)
Thứ ngày tháng năm 2012
TIẾT 86: CÂU CẢM THÁN
I.ĐẶC ĐIỂM HÌNH THỨC VÀ CHỨC NĂNG
Đọc đoạn trích ( SGK/43)
Nhận xét:

a.Hỡi ôi lão Hạc !
b.- Than ôi !
Đặc điểm hình thức:
+ Có từ cảm thán: Hỡi ơi, than ôi...
+ Khi viết, thường được kết thúc bằng dấu chấm than ( ! )
- Chức năng: dùng để bộc lộ trực tiếp cảm xúc.
Khi viết đơn, biên bản, hợp đồng hay trình bày kết quả giải một bài toán,... Có thể dùng câu cảm thán không? Vì sao?
Ngôn ngữ trong đơn từ, hợp đồng...( ngôn ngữ trong văn bản hành chính công vụ) và ngôn ngữ để trình bày kết quả giải một bài toán ( ngôn ngữ trong văn bản khoa học) là ngôn ngữ “ duy lí”, ngôn ngữ của tư duy lôgic và thuần tuý trí tuệ, nên không thích hợp với việc sử dụng những yếu tố ngôn ngữ bộc lộ rõ cảm xúc.
Em hãy nhắc lại đặc điểm hình thức và chức năng của câu cảm thán?
* Ghi nhớ: SGK/44
II. LUYỆN TẬP.
Bài tâp 1: Hãy cho biết các câu trong những đoạn trích sau có phải đều là câu cảm thán không. Vì sao?
a) Sức người khó lòng địch nổi sức trời! Thế đê không sao cự lại được với thế nước!
Khúc đê này hỏng mất.
(Phạm Duy Tốn, Sống chết mặc bay)
b) Hỡi cảnh rừng ghê gớm của ta ơi!
(Thế Lữ, Nhớ rừng)






(Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu kí)
? Câu cảm thán phải chứa các từ ngữ cảm thán.
Than ôi!
Than ôi!
Lo
thay! Nguy thay!
Lo
thay! Nguy thay!
b) Hỡi cảnh rừng ghê gớm của ta ơi!
c) Chao ôi, có biết đâu rằng; hung hăng, hống hách láo chỉ tổ đem thân mà trả nợ cho những cử chỉ ngu dại của mình thôi.
Tôi đã phải trải cảnh
như thế. Thoát nạn rồi, mà còn ân hận quá, ân hận mãi.


c) Chao ôi, có biết đâu rằng; hung hăng, hống hách láo chỉ tổ đem thân mà trả nợ cho những cử chỉ ngu dại của mình thôi.
BÀI 2/44. Phân tích tình cảm cảm xúc được thể hiện trong những câu sau.Có thể xếp những câu này vào kiếu câu cảm thán được không? Vì sao?
Ai làm cho bể kia đầy
Cho ao kia cạn cho gầy cò con?
( Ca dao)
=>Lời than thở của người nông dân dưới chế độ phong kiến.
b. Anh mà chết là chỉ tại cái tội ngông cuồng, dại dột của tôi. Tôi biết làm thế nào bây giờ?
( Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu kí )
=> Sự ân hận của Dế Mèn trước cái chết thảm thương, oan ức của Dế Choắt.
* Không thể xếp những câu trên vào kiểu câu cảm thán vì ở đây không có phương tiện đặc thù của câu cảm thán ( từ ngữ cảm thán)
Đặt một câu cảm thán bộc lộ cảm xúc của mình khi nhận được một món quà bất ngờ.
Đặt một câu cảm thán phù hợp với hình trên.
Đặt một câu cảm thán phù hợp với hình trên.
Ô CỬA BÍ MẬT
1
2
3
Đặt câu cảm thán bộc lộ cảm xúc khi nhìn thấy mặt trời mọc.
4
BT 4/45. Đặc điểm hình thức và chức năng của câu nghi vấn, câu cầu khiến và câu cảm thán :
- Có từ nghi vấn hoặc từ “hay”
- Cuối câu có dấu chấm hỏi (?)
- Dùng để hỏi.
- Cầu khiến, khẳng định, phủ định đe dọa, bộc lộ tình cảm, cảm xúc
- Có từ cầu khiến
- Cuối câu thường có dấu chấm than (!)
- Ra lệnh, yêu cầu, đề nghị, khuyên bảo
- Có từ cảm thán
- Cuối câu có dấu chấm than (!)
- Bộc lộ cảm xúc
CỦNG CỐ - DĂN DÒ
-Học bài.
Làm bài tập 2( b,c ), bài 3/ 45.
Tiết sau: Viết bài văn số 5 ( Thuyết minh)
- Xem trước: Câu trần thuật ( Sơ đồ tư duy )
CH�C C�C EM H?C V� L�M B�I T?T.