Bài 21. Câu cảm thán

Nhiệt liệt Chào mừng
QUý thầy, cô giáo về
dự gi?
Môn : Tiếng Việt 8
Kiểm tra bài cũ
Xem tranh và đặt câu cầu khiến? Cho biết chức năng của câu?
Quan sát tranh và nêu cảm xúc của em.
TIẾT 86: C©u c¶m th¸n
* TÌM HIỂU BÀI
a) Hỡi ơi lão Hạc ! Thì ra đến lúc cùng lão cũng có thể làm liều như ai hết ...
Một người như thế ấy!... Một người đã khóc vì trót lừa một con chó!...Một
người nh?n ăn để tiền lại làm ma, bởi không muốn liên luỵ đến hàng xóm, láng
giềng...Con người đáng kính ấy bây giờ cũng theo gót Binh Tư để có ăn ư?
Cuộc đời quả thật cứ mỗi ngày một thêm đáng buồn.

(Nam Cao, Lão Hạc)
b) Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối
Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan?
Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương ngàn
Ta lặng ngắm giang sơn ta đổi mới?
Đâu những bình minh cây xanh nắng gội,
Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng?
Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng
Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt,
Để ta chiếm lấy riêng phần bí mật?
- Than ôi ! Thời oanh liệt nay còn đâu?
(Nh? r?ng-Th? L?)

Đọc các đoạn trích sau:
Hỡi ơi lão Hạc
Than ôi
!
!
Dựa vào kiến thức đã học ở lớp
dưới, em hãy xác định các kiểu
câu được dùng trong hai đoạn trên?
Dựa vào dấu hiệu nào em xác định đó là câu cảm thán?
a) Hỡi ơi lão Hạc!
b) Than ôi!
a) Hỡi ơi lão Hạc ! Thì ra đến lúc cùng lão cũng có thể làm liều như ai hết ...
Một người như thế ấy!... Một người đã khóc vì trót lừa một con chó!...Một
người nh?n ăn để tiền lại làm ma, bởi không muốn liên luỵ đến hàng xóm, láng
giềng...Con người đáng kính ấy bây giờ cũng theo gót Binh Tư để có ăn ư?
Cuộc đời quả thật cứ mỗi ngày một thêm đáng buồn.

Từ ngữ cảm thán

Kết thúc bằng dấu (!)
Hai câu cảm thán này dùng để làm gì?
a)Lời gọi thống thiết
b)Sự nuối tiếc
Hai câu trong đoạn văn này kết thúc bằng dấu
chấm than sao không phải là câu cảm thán?
Hai câu đó không có từ cảm thán và chỉ
nêu nhận định, tình cảm lập lờ
Hình thức
Có từ ngữ cảm thán
Câu cảm thán
Chức năng
Kết thúc bằng dấu chấm than
Bộc lộ trực tiếp cảm xúc
Vậy cho biết đặc điểm hình thức và chức năng của câu cảm thán?
Hãy xác định kiểu câu trong hai câu sau:
a) Cô ấy đẹp biết bao!
b) Biết bao người đã khổ vì cô ấy.
Vì sao câu b không phải câu cảm thán?
Khi viết đơn, biên bản, hợp đồng hay trình bày kết quả giải toán có dùng câu cảm thán không? Vì sao?
Không, vì đó là kiểu văn bản
hành chính, văn bản khoa học
đòi hỏi ngôn từ chính xác.
Vậy câu cảm thán thường dùng khi nào?
I. Bài học:
Quan sát tranh và nêu cảm xúc bằng câu cảm thán?(Đội a và đội b thi đặt câu)
* Đọc ghi nhớ: (SGK/44)
II. Luyện tập:
BT1/44
Xác định câu cảm thán-giải thích:
a) Than ôi ! Sức người khó lòng địch nổi với sức trời ! Thế đê không sao cự lại đựơc với thế nước! Lo thay! Nguy thay! Khúc đê này hỏng mất.
(Phạm Duy Tốn, Sống chết mặc bay)
b) Hỡi cảnh rừng ghê gớm của ta ơi !
(Thế Lữ, Nhớ rừng )
c) Chao ôi, có biết đâu rằng: hung hăng, hống hách láo chỉ tổ đem thân mà trả nợ cho những cử chỉ ngu dại của mình thôi. Tôi đã phải trải cảnh như thế. Thoát nạn rồi, mà còn ân hận quá, ân hận mãi.
(Tô Hoài, Dế mèn phiêu lưu ký)
Câu cảm thán: Than ôi! Lo thay! Nguy thay!
Cã tõ ng÷ c¶m th¸n. KÕt thóc b»ng dÊu chÊm than.
Béc lé sù lo l¾ng tr­íc t×nh thÕ nguy cÊp cña thiªn tai.


Từ cảm thán " Hỡi, ơi" và kết thúc bằng dấu chấm than
Bộc lộ sự nuối tiếc bất hoà sâu sắc với thực tại, niềm khao khát tự do.
Từ cảm than " Chao ôi" và kết thúc bằng dấu ( . )
Bộc lộ sự ân hận, day dứt, ăn năn trước những lỗi lầm mà Dế Mèn đã nhận ra
Luu ý: Câu cảm thán có trường hợp kết thúc bằng dấu ( . )

BT2/44,45: Phân tích tình cảm, cảm xúc được thể hiện ở các câu. Có
Phải kiểu câu cảm thán không? Vì sao?
Ai làm cho bể kia đầy
Cho ao kia cạn cho gầy cò con ?
(ca dao)
b) Xanh kia thăm thẳm từng trên
Vì ai gây dựng cho nên nỗi này ?
(Chinh phụ ngâm khúc)
Bài ca dao là lời than thở của người nông
dân dưới chế độ phong kiến.
lời oán trách chiến tranh phong kiến đã gây bao đau
khổ cho người chinh phụ có chồng chinhchiến nơi xa .
* Tuy bốn câu trên đều bộc lộ tình cảm, cảm xúc, nhưng không có câu nào
là câu cảm thán, vì không có hình thức đặc trưng của kiểu câu này.


c) Tôi có chờ đâu, có đợi đâu;
Đem chi xuân lại gợi thêm sầu.
(Chế Lan Viên, Xuân)
Tâm trạng bế tắc nhà thơ trước
cách mạng T8/1945
d) Anh mà chết là chỉ tại cái tội ngông cuồng
dại dột của tôi. Tôi biết làm thế nào bây giờ?
Sự ân hận của Dế Mèn trước cái chết
Dế Choắt
BT3/45: Đặt câu cảm thán theo yêu cầu
a) Trước tình cảm người thân dành cho mình.
b) Nhìn thấy mặt trời mọc.
BT4/ chuẩn kt-kn: Viết đoạn văn ngắn (từ 5-7 câu) có sửdụng
câu cảm thán.
Nhóm 1,3- chủ đề: Mùa xuân. Nhóm 2,4-chủ đề: Học tập
(Thảo luận nhóm và ghi kết quả trên bảng phụ, cử đại diện trình bày)
HS làm trên
bảng con
@ Hướng dẫn tự học:

1.Hệ thống kiến thức về ba kiểu câu đã học theo sơ đồ tư duy.
2. Học bài và viết đoạn văn theo yêu cầu bài tập 4/chuẩn kt-kn
3. Soạn Tiếng Việt: Câu trần thuật
Chú ý: Đọc các đoạn trích sgk/ 45,46 tìm hiểu và trả lời các câu hỏi sgk/46.
4. Soạn Văn học: Chiếu dời đô của Lí Công Uẩn đã hướng dẫn tiết văn