Bài 21. Câu cảm thán

CÂU CẢM THÁN
Kiểm tra bài cũ
Em hãy nêu đặc điểm hình thức, chức năng chính của câu cầu khiến ? Cho ví dụ.

- Câu cầu khiến là câu:Có từ cầu khiến : hãy, đừng, chớ , đi , thôi , nào. hay ngữ điệu cầu khiến ; dùng để yêu cầu, sai khiến , ra lệnh, khuyên bảo..
Cuối câu có dấu chấm than (!) Nếu không nhấn mạnh ý câu khiến thì dùng dấu chấm .
Thứ ba ngày 29 tháng 01 năm 2013
CÂU CẢM THÁN
Câu nào trong đoạn trích thể hiện cảm xúc của ông giáo khi nghĩ về lão Hạc?
Hỡi ơi Lão Hạc !

I. ĐẶC ĐIỂM HÌNH THỨC VÀ CHỨC NĂNG :
1. Đọc đoạn trích a và trả lời câu hỏi :
a. Hỡi ơi Lão Hạc ! Thì ra đến lúc cùng lão cũng có thể làm liều hơn ai hết.Một người như thế ấy đã khóc vì trót lừa một con chó!.Một người nhịn ăn để tiền lại làm ma, bởi không muốn liên luỵ đến hàng xóm, láng giềng.Con người đáng kính ấy bây giờ cũng theo gót Binh Tư để có ăn ư ? Cuộc đời quả thật cứ mỗi ngày một thêm đáng buồn.
( Nam Cao , Lão Hạc )
? Câu nào thể hiện cảm xúc của ông giáo khi nghĩ về lão Hạc ? Nhờ dấu hiệu nào giúp em biết được điều đó?
I. ĐẶC ĐIỂM HÌNH THỨC VÀ CHỨC NĂNG :
- Than ôi !

1. Đọc đoạn trích b và trả lời câu hỏi :
b. Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối
Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan ?
Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương ngàn
Ta lặng ngắm giang sơn ta đổi mới ?
Đâu những bình minh cây xanh nắng gội ,
Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng ?
Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng
Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt ,
Để ta chiếm lấy riêng phần bí mật ?
- Than ôi ! Thời oanh liệt nay còn đâu ?
( Thế Lữ , Nhớ rừng )

? Câu nào thể hiện cảm xúc của con hổ khi nhớ rừng ? Nhờ dấu hiệu nào đã giúp em nhận biết điều đó?

Ngoài các từ cảm thán trong hai ví dụ trên em hãy liệt kê thêm một số từ cảm thán mà em biết?
Chao ơi (ôi), trời ơi ; thay, biết bao, xiết bao, biết chừng nào,.

Về hình thức câu cảm thán có chứa những từ ngữ nào?
Ôi, than ôi, hỡi ơi, chao ơi(ôi), trời ơi ; thay, biết bao,
xiết bao, biết chừng nào,..

I. ĐẶC ĐIỂM HÌNH THỨC VÀ CHỨC NĂNG CÂU CẢM THÁN :
- Câu cảm thán là câu có những từ ngữ cảm thán như: ôi, than ôi, hỡi ơi, chao ơi (ôi), trời ơi; thay, biết bao, xiết bao, biết chừng nào,.

Về chức năng câu cảm thán dùng để làm gì?
Dùng để bộc lộ trực tiếp cảm xúc của người nói (người viết)

I. ĐẶC ĐIỂM HÌNH THỨC VÀ CHỨC NĂNG CÂU CẢM THÁN :
- Câu cảm thán là câu có những từ ngữ cảm thán như: ôi, than ôi, hỡi ơi, chao ơi (ôi), trời ơi; thay, biết bao, xiết bao, biết chừng nào,.dùng để bộc lộ trực tiếp cảm xúc của người nói (người viết).


Khi viết đơn hay bản hợp đồng, hay trình bày kết quả một bài toán,.có thể dùng câu cảm thán không ? Vì sao ?

Câu cảm thán chủ yếu xuất hiện trong ngôn ngữ nào?
->Xuất hiện chủ yếu trong ngôn ngữ nói hằng ngày hay ngôn ngữ văn chương.

I. ĐẶC ĐIỂM HÌNH THỨC VÀ CHỨC NĂNG CÂU CẢM THÁN :
Câu cảm thán là câu có những từ ngữ cảm thán như: ôi, than ôi, hỡi ơi, chao ơi (ôi), trời ơi; thay, biết bao, xiết bao, biết chừng nào,.dùng để bộc lộ trực tiếp cảm xúc của người nói (người viết); xuất hiện chủ yếu trong ngôn ngữ nói hằng ngày hay ngôn ngữ văn chương.



Em hãy cho một ví dụ về câu cảm thán?

I. ĐẶC ĐIỂM HÌNH THỨC VÀ CHỨC NĂNG CÂU CẢM THÁN :
Câu cảm thán là câu có những từ ngữ cảm thán như: ôi, than ôi, hỡi ơi, chao ơi (ôi), trời ơi; thay, biết bao, xiết bao, biết chừng nào,.dùng để bộc lộ trực tiếp cảm xúc của người nói (người viết); xuất hiện chủ yếu trong ngôn ngữ nói hằng ngày hay ngôn ngữ văn chương.
VD: Ôi, trăng đêm nay thật đẹp!



Khi viết, người ta thường sử dụng dấu nào để kết thúc câu cảm thán?
-> Dấu chấm than.

I. ĐẶC ĐIỂM HÌNH THỨC VÀ CHỨC NĂNG CÂU CẢM THÁN :
Câu cảm thán là câu có những từ ngữ cảm thán như: ôi, than ôi, hỡi ơi, chao ơi (ôi), trời ơi; thay, biết bao, xiết bao, biết chừng nào,.dùng để bộc lộ trực tiếp cảm xúc của người nói (người viết); xuất hiện chủ yếu trong ngôn ngữ nói hằng ngày hay ngôn ngữ văn chương.
VD: Ôi, trăng đêm nay thật đẹp!
- Khi viết câu cảm thán thường kết thúc bằng dấu chấm than.



I. ĐẶC ĐIỂM HÌNH THỨC VÀ CHỨC NĂNG CÂU CẢM THÁN :
II. LUYỆN TẬP :
Than ôi ! Sức người khó lòng địch nổi với sức trời !Thế đê không sao cự lại được với thế nước ! Lo thay ! Nguy thay ! Khúc đê này hỏng mất.
(Phạm Duy Tốn)
b) Hỡi cảnh rừng ghê gớm của ta ơi !
(Thế Lữ)

c/Chao ôi, có biết đâu rằng: hung hăng, hống hách láo chỉ tổ đem thân mà trả nợ cho những cử chỉ ngu dại của mình thôi. Tôi đã phải trải cảnh như thế. Thoát nạn rồi, mà còn ân hận quá, ân hận mãi.
( Tô Hoài)
1. Xác định câu cảm thán. Vì sao chúng là câu cảm thán:

I. ĐẶC ĐIỂM HÌNH THỨC VÀ CHỨC NĂNG CÂU CẢM THÁN :
II. LUYỆN TẬP :

Than ôi ! Sức người khó lòng địch nổi với sức trời !Thế đê không sao cự lại được với thế nước ! Lo thay ! Nguy thay ! Khúc đê này hỏng mất.
(Phạm Duy Tốn)
b) Hỡi cảnh rừng ghê gớm của ta ơi !
(Thế Lữ)

c/ Chao ôi, có biết đâu rằng: hung hăng, hống hách láo chỉ tổ đem thân mà trả nợ cho những cử chỉ ngu dại của mình thôi. Tôi đã phải trải cảnh như thế. Thoát nạn rồi, mà còn ân hận quá, ân hận mãi.
( Tô Hoài)
1. Xác định câu cảm thán. Vì sao chúng là câu cảm thán:

- Các câu còn lại có dấu chấm than nhưng không có từ cảm thán nên không phải là câu cảm thán
1.Bài tập 1:X�c d?nh c�u c?m th�n. Vì sao ch�ng l� c�u c?m th�n:
a. "Than ôi !.lo thay ! nguy thay!. "
b. "Hỡi cảnh rừng . của ta ơi !
c."Chao ôi,.của mình thôi."


a) Ai làm cho bể kia đầy Cho ao kia cạn cho gầy cò con ?
c) Tôi có chờ đâu, có đợi đâu ; . Đem chi xuân lại gợi thêm sầu.
d) Anh mà chết là chỉ tại cái tội ngông cuồng dại dột của tôi. Tôi biết làm thế nào bây giờ ?
(Ca dao)
(Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu kí)
(Chế Lan Viên, Xuân)
Lời than thở của người nông dân dưới chế độ phong kiến.
Tâm trạng bế tắc của nhà thơ trước cuộc sống (trước CMT8).
Sự ân hận của Dế Mèn trước cái chết thảm thương của Dế Choắt.
=> bộc lộ tình cảm, cảm xúc nhưng không phải là câu cảm thán .
BT 2/ .
- Phân tích tình cảm, cảm . xúc được thể hiện trong những câu sau đây. - Có thể xếp những câu này vào kiểu câu cảm thán được không ? Vì sao?
CÂU CẢM THÁN


2.Bài tập 2.
a. Là lời than của người nông dân xưa .
b. Là lời than thân của người chinh phụ xưa.
c. Tâm trạng bế tắt của thi nhân trước Cách mạng tháng 8- 1945.
d. Nỗi ân hận của Dế mèn trước cái chết thảm thương của Dế Choắt.
* Tất cả đều bộc lộ cảm xúc nhưng không có từ cảm thán nên không là câu cảm thán.

Bài tập 3 : Đặt 2 câu cảm thán :
a. Trước tình cảm của một người
thân dành cho mình.
b. Khi nhìn thấy mặt trời mọc .
Tiết 82
b. Bình minh lộng lẫy thay!
BT 4 : Đặc điểm hình thức và chức năng của câu nghi vấn, câu cầu khiến và câu cảm thán :
- Có từ nghi vấn hoặc từ “hay”
- Cuối câu có dấu chấm hỏi (?)
- Dùng để hỏi.
- Cầu khiến, khẳng định, phủ định, đe dọa, bộc lộ tình cảm, cảm xúc,…
- Có từ cầu khiến
- Cuối câu thường có dấu chấm than (!)
- Ra lệnh, yêu cầu, đề nghị, khuyên bảo
- Có từ cảm thán
- Cuối câu có dấu chấm than (!)
- Bộc lộ cảm xúc

CÂU CẢM THÁN
I. Đặc điểm hình thức và chức năng :
II. Luyên tập :

Nhìn tranh và đặt câu cảm thán
- Học thuộc lòng phần ghi nhớ, làm các bài tập cho hoàn chỉnh .Tập viết đoạn văn có câu cảm thán.
- Chuẩn bị bài Câu trần thuật.
+ Đọc các đoạn trích sgk/45, chỉ ra các câu trần thuật, đặc điểm và hình thức của câu trần thuật.
+ Lưu ý chuẩn bị các bài tập thảo luận 2,3,4 sgk/ 47.

H�ướng dẫn học sinh tự học ở nhà :

Kính chúc Thầy Cô
và các em
nhiều sức khỏe!