Bài 21. Câu cảm thán

Tiết 88: Câu cảm thán
i. đặc điểm hình thức và chức năng
* Bài tập
a, Thì ra đến lúc cùng lão cũng có thể làm liều như ai hết.
Một người như thế ấy !...Một người đã khóc vì trót lừa một con chó!...Một người nhịn ăn để tiền lại làm ma , bởi không muốn liên lụy đến hàng xóm , láng giềng.Con người đáng kính ấy bây giờ cũng theo gót Binh Tư để có ăn ư ?Cuộc đời quả thật cứ mỗi ngày một thêm đáng buồn.
(Nam Cao,Lão Hạc )
* Tìm câu cảm thán trong đoạn trích ?

Hỡi ơi lão Hạc !
b, Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối
Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan ?
Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương ngàn
Ta lặng ngắm giang sơn ta đổi mới ?
Đâu những bình minh cây xanh nắng gội,
Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng?
Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng
Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt,
Để ta chiếm lấy riêng phần bí mặt ?
Thời oanh liệt nay còn đâu ?
( Thế Lữ, Nhớ rừng)
Than ôi!
* Câu cảm thán trong hai đoạn trích trên
a, Hỡi ơi Lão Hạc!

b, Than ôi!
* Đặc điểm hình thức nào cho biết đó là câu cảm thán?
Đặc điểm hình thức:
+ Có những từ ngữ cảm thán: Hỡi ơi, than ôi
+Cuối câu có dấu chấm than
* Câu cảm thán dùng để làm gì?
- Chức năng: Dùng để bộc lộ cảm xúc trực tiếp của người nói( người viết)
-> Tình cảm chua xót của ông giáo khi nghe Binh Tư kể chuyện về lão Hạc
-> Tình cảm nuối tiếc quá khứ của con hổ
* Khi viết đơn, biên bản, hợp đồng, khi trình bày kết quả giải bài toán.có thể dùng câu cảm thán không? Vì sao?
Ngôn ngữ trong đơn từ , hợp đồng là loại ngôn ngữ hành chính công vụ.
- Ngôn ngữ trong việc trình bày kết quả công việc như giải toán, thí nghiệm ..là loại ngôn ngữ khoa học -ngôn ngữ "duy lý" -> tư duy lô gic.
=> Cả hai loại ngôn ngữ này không dùng câu cảm thán
* Ghi nhớ: SGK/44
II. Luyện tập
Bài 1/ 44
* Xác định những câu cảm thán trong đoạn trích?
a, Than ôi! Sức người khó lòng địch nổi với sức trời! Thế đê không sao cự lại được với thế nước! Lo thay! Nguy thay! Khúc đê này hỏng mất.
(Phạm Duy Tốn,Sống chết mặc bay)
b, Hỡi cảnh rừng ghê gớm của ta ơi!
(Thế Lữ, Nhớ rừng)
c, Chao ôi, có biết đâu rằng: hung hăng, hống hách láo chỉ tổ đem thân mà trả nợ cho những cử chỉ ngu dại của mình thôi. Tôi đã phải trải cảnh như thế . Thoát nạn rồi, mà còn ân hận quá, ân hận mãi.
(Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu kí)
Vì trong câu có các từ ngữ cảm thán: Than ôi, thay, hỡi,ơi, chao ôi.
Các câu còn lại không phải là câu cảm thán vì trong câu không có từ ngữ cảm thán
Bài2/44
* Phân tích tình cảm ,cảm xúc được thể hiện trong những câu sau đây. Có thể xếp những câu này vào kiểu câu cảm thán được không? Vì sao?
a, Ai làm cho bể kia đầy
Cho ao kia cạn cho gầy cò con?
b, Xanh kia thăm thẳm từng trên
Vì ai gây dựng cho nên nỗi này?
c, Tôi có chờ đâu có đợi đâu;
Đem chi xuân lại gợi thêm sầu.
d, Anh mà chết là chỉ tại cái tội ngông cuồng dại dột của tôi.Tôi biết làm thế nào bây giờ?
a, Lời than thở của người nông dân dưới chế độ phong kiến
b, Lời than thở của người chinh phụ về nỗi truân chuyên do chiến tranh gây ra
c, Tâm trạng bế tắc của nhà thơ trước Cách mạng tháng Tám
d, Sự ân hận của Dế Mèn trước cái chết thảm thương , oan ức của Dế Choắt.
Bài 3/45
Đặt hai câu cảm thán để bộc lộ cảm xúc:
a, Trước tình cảm của một người thân dành cho mình.
b, Khi nhìn thấy mặt trời mọc.
Tình yêu của mẹ giành cho con thiêng liêng biết bao!
Trời ơi! Mặt trời mọc đẹp biết chừng nào.
Không thể xếp các câu này vào kiểu câu cảm thán vì không có đặc điểm hình thức đặc trưng của kiểu câu cảm thán.