Bài 21. Câu cảm thán

1
CÂU CẢM THÁN
TIẾT: 86
2
Ví dụ: a) Hỡi ơi lão Hạc!(1) Thì ra đến lúc cùng lão cũng có thể làm liều như ai hết...(2) Một người như thế ấy!...(3) Một người đã khóc vì trót lừa một con chó!...(4) Một người nhịn ăn để tiền lại làm ma, bởi không muốn liên lụy đến hàng xóm láng giềng... (5)Con người đáng kính ấy bây giờ cũng theo gót binh Tư để có ăn ư?(6) Cuộc đời quả thật cứ mỗi ngày một thêm đáng buồn...(7)
(Nam Cao - Lão Hạc)
b) Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối
Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan? (1)
Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương ngàn
Ta lặng ngắm giang sơn ta đổi mới?(2)
Đâu những bình minh cây xanh nắng gội,
Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng?(3)
Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng
Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt,
Để ta chiếm lấy riêng phần bí mật?(4)
Than ôi!(5) Thời oanh liệt nay còn đâu?(6)
(Thế Lữ - Nhớ rừng)

3
*Lưu ý: Những từ ngữ cảm thán: ôi, than ôi, hỡi ơi, chao ôi, trời ơi,…có thể tự tạo thành một câu đặc biệt mà cũng có thể là một bộ phận biệt lập trong câu và thường đứng ở đầu câu.
- Ví dụ: + Chao ôi! (câu đặc biệt)
+ Chao ôi, ba tháng hè sao mà dài như một thế kỉ. (một bộ phận biệt lập trong câu)

4

Em hãy đặt các câu cảm thán phù hợp với các hình ảnh sau:
- Ôi, số phận của cô bé bán diêm thật bất hạnh !
- Chao ôi, cảnh vịnh Hạ Long đẹp xiết bao !
Tiết 86: CÂU CẢM THÁN
5


- Ôi, những bông hoa thật đẹp!
Tiết 86: CÂU CẢM THÁN
Em hãy đặt các câu cảm thán phù hợp với hình ảnh sau:
6
CÂU HỎI THẢO LUẬN (2 phút)

*Giống nhau: Đều sử dụng dấu chấm than cuối câu.
* Khác nhau:
Câu hỏi: Những điểm giống nhau và khác nhau của câu cầu khiến và câu cảm thán?
7
Hình thức
Có từ ngữ cảm thán
Câu cảm thán
Chức năng
Kết thúc bằng dấu chấm than
Bộc lộ trực tiếp cảm xúc
Dùng trong giao tiếp và văn chương
(5)
(4)
(3)
(1)
(6)
(2)
Em hãy hoàn thành sơ đồ khái quát ghi nhớ về câu cảm thán?
Tiết 86: CÂU CẢM THÁN
8
Bài tâp 1: Hãy cho biết các câu trong những đoạn trích sau có phải đều là câu cảm thán không. Vì sao?
a) Than ôi! Sức người khó lòng địch nổi sức trời! Thế đê không sao cự lại được với thế nước! Lo thay! Nguy thay! Khúc đê này hỏng mất.

b) Hỡi cảnh rừng ghê gớm của ta ơi!

c) Chao ôi, có biết đâu rằng; hung hăng, hống hách láo chỉ tổ đem thân mà trả nợ cho những cử chỉ ngu dại của mình thôi. Tôi đã phải trải cảnh như thế. Thoát nạn rồi, mà còn ân hận quá, ân hận mãi.
9
Bài tâp 1: Hãy cho biết các câu trong những đoạn trích sau có phải đều là câu cảm thán không. Vì sao?
a) Than ôi! Sức người khó lòng địch nổi sức trời! Thế đê không sao cự lại được với thế nước! Lo thay! Nguy thay! Khúc đê này hỏng mất.
b) Hỡi cảnh rừng ghê gớm của ta ơi!
c) Chao ôi, có biết đâu rằng; hung hăng, hống hách láo chỉ tổ đem thân mà trả nợ cho những cử chỉ ngu dại của mình thôi. Tôi đã phải trải cảnh như thế. Thoát nạn rồi, mà còn ân hận quá, ân hận mãi.
10
Bài tập 2: Phân tích tình cảm,cảm xúc được thể hiện trong những câu sau đây. Có thể xếp những câu này vào kiểu câu cảm thán được không ? Vì sao ?
= > B?c l? l?i than th?, c?a ngu?i nụng dõn du?i ch? d? phong ki?n.
a) Ai làm cho bể kia đầy
Cho ao kia cạn cho gầy cò con ?
(Ca dao)
d) Anh m� ch?t l� ch? t?i cỏi t?i ngụng cu?ng d?i d?t c?a tụi. Tụi bi?t l�m th? n�o bõy gi? ?
(Tụ Ho�i - D? Mốn phiờu luu kớ)
=> B?c l? c?m xỳc õn h?n c?a D? Mốn tru?c cỏi ch?t th?m thuong, oan ?c c?a D? Cho?t.
* Cỏc cõu trờn cú b?c l? c?m xỳc nhung khụng cú cỏc d?u hi?u d?c trung c?a cõu c?m thỏn (t? ng? c?m thỏn, d?u ch?m than)
=> Khụng ph?i l� cỏc cõu c?m thỏn.
11
Tiết:86 CÂU CẢM THÁN
B�i t?p 3: D?t hai cõu c?m thỏn d? b?c l? c?m xỳc v?i cỏc tỡnh hu?ng sau:
a. Tru?c tỡnh c?m c?a m?t ngu?i thõn d�nh cho mỡnh.
b. Khi nhỡn th?y m?t tr?i m?c.
M?u:
M? oi, tỡnh yờu m� m? dó d�nh cho con thiờng liờng bi?t bao !
D?p thay c?nh m?t tr?i bu?i bỡnh minh !
12
Hãy điền vào bảng sau:
13
Hãy điền vào bảng sau:
14
Bài tập 4: Vi?t do?n van( ch? d? t? ch?n trong dú cú s? d?ng cõu c?m thỏn)
Do?n van:
Dó b?y lõu nay mong d?i xuõn v?. S?m nay, xuõn ch?t d?n. Xuõn bu?c di nhố nh? trờn c�nh to l?c bi?c. Giú xuõn ve vu?t, mon man nh?ng khúm h?ng. M?y c?m lan xanh bi?c tru?c hiờn nh� nhu m?m cu?i v?i n?ng xuõn. Nh?ng tia n?ng ph?t h?ng vui m?ng nh?y mỳa cựng cõy c?. D?t tr?i r?n r�ng trong ti?ng hút c?a b?y chim d?p dỡu bay lu?n. Mựa xuõn tuoi d?p bi?t bao!

15
m
Hướng dẫn học bài

- Học thuộc phần ghi nhớ.

-Làm các bài tập còn lại.
-Chuẩn bị trước bài : “Câu trần thuật”
(Đọc và trả lời các câu hỏi trong mục
I/ SGK/ 45)
16
Chân thành cám ơn
thầy cô và các em!