Bài 20. Nguyên tử, phân tử chuyển động hay đứng yên?

1/ Các chất được cấu tạo như thế nào?

Các chất được cấu tạo từ các hạt riêng biệt gọi là nguyên tử, phân tử
2/ Hãy giải thích tại sao khi thả một cục đường vào nước và khuấy lên, đường bị tan ra và nước có vị ngọt?
KIỂM TRA BÀI CŨ
Khi thả một cục đường vào nước, khuấy lên, đường bị tan ra và nước có vị ngọt là do các phân tử của đường xen vào khoảng cách các phân tử của nước (ngược lại)
Trò chơi này tưởng như chẳng có liên quan gì đến nguyên tử, phân tử, thế mà lại có thể giúp chúng ta hiểu một trong những tính chất quan trọng nhất của nguyên tử, phân tử sẽ học trong bài này.
I – THÍ NGHIỆM BƠ-RAO
 Năm 1827 nhà bác học Bơ-rao (người Anh), khi quan sát các hạt phấn hoa trong nước bằng kính hiển vi đã phát hiện thấy chúng chuyền động không ngừng về mọi phía.
Chuyển động của các hạt phấn hoa trong nước.
Hạt phấn hoa
Hình 20.2. Chuyển động của hạt phấn hoa trong thí nghiệm của Bơ-rao.

Hoạt động nhóm: Giải thích chuyển động của các hạt phấn hoa trong thí nghiệm của Bơ-rao bằng cách dùng sự tương tự giữa chuyển động của các hạt phấn hoa với chuyển động của quả bóng ở phần mở bài.
C1: Quả bóng tương tự với hạt nào trong thí nghiệm của Bơ-rao ?
C2: Các học sinh tương tự với những hạt nào trong thí nghiệm của Bơ-rao ?
C3: Tại sao các phân tử nước có thể làm cho các hạt phấn hoa chuyển động?
C1: Quả bóng tương tự với hạt phấn hoa trong thí nghiệm Bơ- rao.
C2: Các học sinh tương tự với các phân tử nước trong thí nghiệm Bơ- rao.
C3: Vì các phân tử nước chuyển động hỗn độn không ngừng, va chạm vào hạt phấn hoa từ nhiều phía, các va chạm này không cân bằng nhau làm cho các hạt phấn hoa chuyển động hỗn độn không ngừng.
Hình 20.3. Sự va chạm của các phân tử nước vào hạt phấn hoa.
HẠT
PHẤN
HOA
Nhà bác học An-be Anh-xtanh 1879 -1955
Phân tử nước.
Năm 1905, nhà bác học An-be Anh-xtanh (người Đức) mới có thể giải thích được đầy đủ, chính xác thí nghiệm Bơ-rao. Nguyên nhân gây ra chuyển động của các hạt phấn hoa trong thí nghiệm Bơ-rao là do các phân tử nước không đứng yên mà chuyển động không ngừng.
Nhiệt độ thấp
Nhiệt độ cao
- Chuyển động của các nguyên tử, phân tử phụ thuộc vào nhiệt độ.
- Nhiệt độ càng cao thì các nguyên tử, phân tử chuyển động càng nhanh.
- Vì chuyển động của các nguyên tử, phân tử liên quan chặt chẽ đến nhiệt độ nên chuyển động này được gọi là chuyển động nhiệt.
Đỗ nhẹ nước vào một bình đựng dung dịch đồng sunfat màu xanh. Sau một thời gian, mặt phân cách mờ dần rồi mất hẵn. Nước và đồng sunfat đã hòa lẫn vào nhau.
hiện tượng khuyếch tán. Hiện tượng này gọi là
Hãy dùng những hiểu biết của mình về nguyên tử, phân tử để giải thích hiện tượng trên.
Các phân tử nước và đồng sunfat đều chuyển động không ngừng về mọi phía, nên các phân tử đồng sunfat có thể chuyển động lên trên, xen vào khoảng cách giữa các phân tử nước và các phân tử nước có thể chuyển động xuống dưới, xen vào khoảng cách giữa các phân tử đồng sunfat, tạo nên hiện tượng khuyếch tán.
Giải thích :




1
3
2
4
Mặt phân cách
Mặt phân cách mờ dần rồi mất hẵn.
Hiện tượng khuyếch tán.
C5: Tại sao trong nước hồ, ao, sông, biển lại có không khí mặc dù không khí nhẹ hơn nước rất nhiều ?
TL: Do các phân tử không khí chuyển động không ngừng về mọi phía nên một số phân tử không khí chuyển động xuống xen vào khoảng cách giữa các phân tử nước.

C6: Hiện tượng khuyếch tán có xảy ra nhanh hơn khi tăng nhiệt độ không ? Tại sao ?
TL: Khi tăng nhiệt độ hiện tượng khuyếch tán xảy ra nhanh hơn vì các phân tử chuyển động nhanh hơn.
C7: Bỏ vài hạt thuốc tím vào một cốc đựng nước lạnh và một cốc đựng nước nóng. Quan sát hiện tượng xảy ra và giải thích.
TL: Trong cốc nước nóng, thuốc tím tan nhanh hơn vì các phân tử chuyển động nhanh hơn.
Bài tập 1: Trong các hiện tượng sau đây hiện tượng nào không phải do sự chuyển động, hỗn độn không ngừng của các nguyên tử, phân tử gây ra?
Sự khuếch tán của cà fê vào nước
B. Quả bóng bay dù buộc thật chặt vẫn bị xẹp dần theo thời gian
C. Sự tạo thành gió
D. Đường tan vào nước
Bài tập 2: Khi chuyển động nhiệt của các nguyên tử phân tử chậm lại thì đại lượng nào sau đây thay đổi ?
Khối lượng của vật
B. Nhiệt độ của vật
C. Thể tích của vật
D. Các đại lượng trên đều thay đổi
GHI NHỚ
- Các phân tử, nguyên tử chuyển động hỗn độn không ngừng
- Nhiệt độ của vật càng cao thì các nguyên tử phân tử cấu tạo nên vật chuyển động càng nhanh
Có thể em chưa biết
 Ở nhiệt độ 00C các phân tử hidrô chuyển động với vận tốc trung bình khoảng 1 700m/s , nghĩa là khoảng 6 120km/h, nhanh gấp hơn năm lần các máy bay phản lực hiện đại.
 Các phân tử khí chuyển động trong phòng với vận tốc trung bình từ 100m/s đến 2 000m/s. Khi mở lọ nước hoa ở đầu lớp phải vài giây sau ở cuối lớp mới ngửi thấy mùi nước hoa. Đó là vì, các phân tử nước hoa không chuyển động thẳng từ đầu lớp đến cuối lớp, mà chuyển động dích dắc từng đoạn rất ngắn do bị va chạm vào các phân tử không khí.
Học thuộc phần ghi nhớ
Làm các bài tập trong sách bài tập trang 27 ( 20.1->20.6)
Đọc phần “ Có thể em chưa biết”
Đọc trước bài: Nhiệt năng