Bài 20. Chất dẫn điện và chất cách điện - Dòng điện trong kim loại

A. Câu hỏi kiểm tra bài cũ :
1. Dòng điện là gì ? Khi nào có dòng điện ?
Dòng điện là dòng các điện tích dịch chuyển có hướng. Dòng điện chạy trong mạch điện kín bao gồm các thiết bị điện được nối liền với 2 cực của nguồn điện.
2. Nguồn điện dùng để làm gì ? Cấu tạo thế nào ?
Nguồn điện có khả năng cung cấp dòng điện để các dụng cụ điện hoạt động. Mỗi nguồn điện đều có hai cực.
B. Bài học :
Cho chạy các định nghĩa sau về chất cách điện và dẫn điện.
I. Chất dẫn điện và chất cách điện.
Chất dẫn điện là chất cho dòng điện đi qua. Chất dẫn điện gọi là vật liệu dẫn điện khi được dùng để làm các vật hay các bộ phận dẫn điện.
Chất cách điện là chất không cho dòng điện đi qua. Chất cách điện gọi là vật liệu cách điện khi được dùng để làm các vật hay các bộ phận cách điện.

C1 Quan sát và nhận biết :
Hãy quan sát hình 20.1 và cho biết chúng gồm :
1. Các bộ phận dẫn điện là :
2. Các bộ phận cách điện là :
Thí nghiệm trên màn hình như hình 20.2 (hình D1) lần lượt thay vật cần xác định sao cho đối với các vật : Đoạn dây thép, dây đồng ruột viết chì thì đèn sáng còn đối với đọan vỏ nhựa, miếng sứ, miếng gỗ thì đèn không sáng, mỗi lần thay vật cần chạy chữ cho học sinh biết đó là vật gì, sau cùng xuất hiện bảng sau :
Play
Trả lời :
Vật liệu thường dùng làm vật dẫn điện : đồng, nhôm, sắt, chì.
Vật liệu thường dùng làm vật cách điện : sứ, gỗ, nhựa, cao su, thủy tinh, không khí.

C2 : Hãy kể tên 3 vật liệu thường dùng để làm vật dẫn điện, 3 vật liệu thường dùng để làm vật cách điện :

C3 : Hãy nêu một số trường hợp chứng tỏ rằng không khí ở điều kiện bình thường là chất cách điện :

Trả lời :
Khi ngắt điện bằng công tắc, bóng đèn không sáng nữa, mặc dù giữa hai chốt công tắc bình thường vẫn có không khí.
Khi tải điện đi xa bằng đường dây cao thế không có vỏ bọc cách điện tiếp xúc trực tiếp với không khí, nhưng không có dòng điện chạy qua giữa các đường dây
II. DÒNG ĐIỆN TRONG KIM LOẠI.
Cho chạy các câu hỏi sau và chạy các câu trả lời riêng từng câu một
1. Electron tự do trong kim loại :
C4: Kim loại là các chất dẫn điện, chúng cũng được cấu tạo từ các nguyên tử. Hãy cho biết trong nguyên tử, hạt nào mang điện tích dương, hạt nào mang điện tích âm ?
Trả lời :
Nhân mang điện tích dương và các êlectrôn mang điện tích âm.
Cho chạy đoạn văn sau và sau đó minh hoạ bằng hình 20.3 (hình D2) sao cho các e- (tượng trưng bằng dấu trừ có mũi tên) di chuyển tự do trong hình trong khi ký hiệu dấu cộng dao động qua lại.
Các nhà khoa học đã phát hiện và khẳng định rằng trong kim loại có các êlectrôn thoát ra khỏi nguyên tử và chuyển động tự do trong kim loại. Chúng được gọi là các êlectrôn tự do. Phần còn lại của nguyên tử dao động xung quanh những vị trí cố định như hình vẽ sau.
C5 : Hãy nhận biết trong hình 20.3 :
Kí hiệu nào biểu diễn các electrôn tự do ?
Kí hiệu nào biểu diễn phần còn lại của nguyên tử. Chúng mang điện tích gì ? Vì sao ?
2. Dòng điện trong kim loại :
Câu 6 : Quan sát hình vẽ và cho biết các electrôn tự do bị cực
nào của pin hút, cực nào đẩy ?
Hãy vẽ thêm mũi tên cho mỗi electrôn tự do để chỉ chiều dịch
chuyển của nó.
Kết luận :
Các ............. trong kim loại ................................................ tạo
thành dòng điện chạy qua nó.
êlectrôn tự do
dịch chuyển có hướng
III. Vận dụng
Câu 7 : Vật nào dưới đây là vật dẫn điện ?
A. Thanh gỗ khô.
B. Một đoạn ruột viết chì.
C. Một đoạn dây nhựa.
D. Thanh thuỷ tinh.
X
Câu 8 : Trong các dụng cụ và thiết bị điện thường dùng, vật liệu
cách điện được sử dụng nhiều nhất là:
A. Sứ
B. Thuỷ tinh
C. Nhựa.
D. Cao su
X
Câu 9 : Trong vật nào dưới đây không có êlectrôn tự do ?
A. Một đoạn dây thép.
B. Một đoạn dây đồng
C. Một đoạn dây nhựa.
D. Một đoạn dây nhôm.
Ghi nhớ
Chất dẫn điện là chất cho dòng điện đi qua. Chất cách điện
là chất không cho dòng điện đi qua.
Dòng điện trong kim loại là dòng các êlectrôn tự do dịch chuyển
có hướng.
X
Có thể em chưa biết.
Trong bảng sau hãy cho biết chất nào dẫn điện tốt nhất, chất
nào cách điện tốt nhất ?

Chaát daãn ñieän
- Baïc, ñoàng, vaøng, nhoâm, saét.
- Thuyû ngaân, than chì.
- Caùc dung dòch axít, kieàm, muoái, nöôùc thöôøng duøng.
------------------------------------------------------------------
Chaát caùch ñieän ôû ñieàu kieän thöôøng.
- Nöôùc nguyeân chaát, khoâng khí.
- Chaát deûo, nhöïa, cao su.
- Thuyû tinh, söù.