Bài 20. Câu cầu khiến

Chào mừng các thầy cô giáo
và các em học sinh về dự giờ Ngữ văn
Lớp 8A
Trường T.H.C.S Tiên Lãng-Tiên Yên
GV thực hiện:Đỗ Thị Thùy Dương
Dùng để cầu khiến .
Dùng để khẳng định hoặc phủ định .
Dùng để bộc lộ tình cảm ,cảm xúc .
Cả A,B,C đều đúng .
 Ngoài chức năng chính là dùng để hỏi,câu nghi vấn còn dùng để làm gì ?
KIỂM TRA BÀI CŨ
 Trong những câu nghi vấn sau,câu nào dùng để cầu khiến ?
Chị khất tiền sưu đến chiều mai phải không?
Người thuê viết nay đâu?
Nhưng lại đằng này đã,về làm gì vội?
Chú mình muốn cùng tớ đùa vui không?
 Câu nghi vấn sau đây được dùng để làm gì ?
Phủ định
Bộc lộ tình cảm, cảm xúc
Hỏi
Đe doạ
Cụ tưởng tôi sung sướng hơn chăng ?
(Nam Cao , Lão Hạc )
KHÔNG HÚT THUỐC LÁ
Ng? li?u: Đọc những đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.

a, Ông lão chào con cá và nói:
- Mụ vợ tôi lại nổi cơn điên rồi. Nó không muốn làm bà nhất phẩm phu nhân nữa, nó muốn làm nữ hoàng.
Con cá trả lời:
- Thôi đừng lo lắng. Cứ về đi. Trời phù hộ lão. Mụ già sẽ là nữ hoàng.
(ễng lóo dỏnh cỏ v� con cỏ v�ng)
b, Tôi khóc nấc lên. Mẹ tôi từ ngoài đi vào. Mẹ vuốt tóc tôi và nhẹ nhàng dắt tay em Thuỷ:
- Đi thôi con.
( Theo Khánh Hoài , Cuộc chia tay của những con búp bê)



- Thôi đừng lo lắng.
- Cứ về đi.
- Đi thôi con.


Câu cầu khiến
? Qua tìm hiểu các câu trên, em thấy câu cầu khiến có đặc điểm gì ?
Ng? li?u: Đọc những đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.
a. - Anh làm gì đấy?
- Mở cửa. Hôm nay trời nóng quá.
b. Đang ngồi viết thư, tôi bỗng nghe tiếng ai đó vọng vào:
- Mở cửa!
Từ đó em rút ra được đặc điểm gì của câu cầu khiến?
Bài tập: Đọc và so sánh ngữ điệu cầu khiến được biểu thị trong hai câu sau đây:
Cậu hãy chạy đi.
Chạy đi !
Ngữ điệu bình thường
Ngữ điệu nhấn mạnh
? Qua đó em rút ra được lưu ý gì?
a. Thôi đừng lo lắng.
b. Mở cửa!
? Câu cầu khiến còn có đặc điểm hình thức nào?
Ng? li?u: Đọc các câu cầu khiến sau và nhận xét về dấu câu được sử dụng trong đó ?
Dấu chấm
Dấu chấm than
- Thôi đừng lo lắng.
- Cứ về đi.
- Đi thôi con.
- Mở cửa!
Khuyên bảo
Yêu cầu
Yêu cầu
Đề nghị, ra lệnh
Ng? li?u:
Vậy câu cầu khiến dùng để làm gì?
?Bài tập: Đọc bài thơ " Chúc mừng năm mới, xuân 1968" của Bác Hồ, chỉ ra và cho biết chức năng của câu cầu khiến được sử dụng trong bài thơ ?
Xuân này hơn hẳn mấy xuân qua,
Thắng trận tin vui khắp nước nhà.
Nam, Bắc thi đua đánh giặc Mỹ,
Tiến lên! Toàn thắng ắt về ta.
( Chúc mừng năm mới, Xuân 1968, Hồ Chí Minh)

* Đáp án - Câu cầu khiến: Tiến lên! - Chức năng: Bài thơ nhờ sử dụng câu cầu khiến nên vừa là lời chúc Tết của Bác Hồ, đồng thời là lời kêu gọi, hiệu triệu toàn dân tộc Việt Nam đứng lên kháng chiến chống giặc Mỹ xâm lược.
Cứu tôi với !
Cứu với!
Cậu đừng khóc nữa!
Thôi, nín đi!
Bài tập 1: Xét các câu sau và trả lời câu hỏi.
a. Hãy lấy gạo làm bánh mà lễ Tiên vương.
( Bánh trưng, bánh giầy)
b. Ông giáo hút trước đi.
( Nam Cao, Lão Hạc)
c. Nay chúng ta đừng làm gì nữa, thử xem lão Miệng có sống được không.
( Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng)

?2. Nhận xét về chủ ngữ trong những câu trên. Thử thêm, bớt hoặc thay đổi chủ ngữ xem ý nghĩa của các câu trên thay đổi như thế nào?
?1. Đặc điểm hình thức nào cho biết những câu trên là câu cầu khiến?
a. Hãy lấy gạo làm bánh mà lễ Tiên vương.
b. Ông giáo hút trước đi.
c. Nay chúng ta đừng làm gì nữa, thử xem lão Miệng có sống được không.
Câu sửa: Con hãy lấy gạo làm bánh mà lễ Tiên vương.
Câu sửa: Hút trước đi!
Không thay đổi ý nghĩa mà chỉ làm cho đối tượng tiếp nhận được thể hiện rõ hơn và lời yêu cầu nhẹ hơn, tình cảm hơn.
ý nghĩa của câu không thay đổi nhưng ý cầu khiến nhấn mạnh hơn và lời nói kém lịch sự hơn.
Câu sửa: Nay các anh đừng làm gì nữa, thử xem lão Miệng có sống được không.
Thay đổi ý nghĩa cơ bản của câu; trong số những người tiếp nhận lời đề nghị, không có người nói.
2. Bài tập 2c : Trong đoạn trích sau, câu nào là câu cầu khiến? Nhận xét sự khác nhau về hình thức biểu hiện ý nghĩa cầu khiến giữa những câu đó.
Có anh chàng nọ tính tình rất keo kiệt. Một hôm, đi đò qua sông,
anh chàng khát nước bèn cúi xuống, lấy tay vục nước sông uống. Chẳng
may quá đà, anh ta lộn cổ xuống sông. Một người ngồi cạnh thấy thế
vội giơ tay ra, hét lên:
- Đưa tay cho tôi mau !
Anh chàng sắp chìm nghỉm nhưng vẫn không chịu nắm tay người
kia. Bỗng một người có vẻ quen biết anh chàng chạy lại, nói:
- Cầm lấy tay tôi này !
Tức thì, anh ta cố ngoi lên, nắm chặt lấy tay người nọ và được cứu
thoát (.)
( Theo Ngữ văn 6, tập một)
2. Bài tập 2c : Trong đoạn trích sau, câu nào là câu cầu khiến? Nhận xét sự khác nhau về hình thức biểu hiện ý nghĩa cầu khiến giữa những câu đó.
Dỏp ỏn: Cõu c?u khi?n:
- Đưa tay cho tôi mau !
- Cầm lấy tay tôi này!
Không có từ ngữ cầu khiến, chỉ có ngữ điệu cầu khiến. Vắng chủ ngữ.
? Tình huống được mô tả trong truyện và hình thức vắng chủ ngữ trong hai câu này có liên quan gì với nhau không?
- Có. Trong tình huống cấp bách, gấp gáp, đòi hỏi những người có liên quan phải hành động nhanh và kịp thời, câu cầu khiến phải rất ngắn gọn, vì vậy chủ ngữ chỉ người tiếp nhận thường vắng mặt.
3. Bài tập 3: So sánh hình thức và ý nghĩa của hai câu sau:
Hãy cố ngồi dậy húp ít cháo cho đỡ xót ruột !
Thầy em hãy cố ngồi dậy húp ít cháo cho đỡ xót ruột.
( Ngô Tất Tố, Tắt đèn )
Đáp án:
- Hình thức:
+ Câu a vắng chủ ngữ
+ Câu b có chủ ngữ - ngôi thứ hai số ít
- í nghĩa: Câu b nhờ có chủ ngữ nên ý cầu khiến nhẹ hơn, thể hiện rõ hơn tình cảm của người nói đối với người nghe.
THẢO LUẬN NHÓM
Xem bức tranh, hãy viết một đoạn hội thoại ngắn theo nội dung của tranh trong đó có sử dụng câu cầu khiến.
THẢO LUẬN NHÓM
Xem bức tranh, hãy viết một đoạn hội thoại ngắn theo nội dung của tranh trong đó có sử dụng câu cầu khiến.
Luật chơi: Sau khi đọc bài thơ, mỗi đội chơi có thời gian suy nghĩ và điền từ là 1 phút. Hết thời gian suy nghĩ, các đội chơi đảo bài cho nhau theo yêu cầu của người hướng dẫn, sau đó các nhóm xem đáp án và chấm bài mà mình vừa nhận được và báo cáo lại kết quả.
Trò chơi: Điền từ vào chỗ trống trong bài thơ sau ?
CỦNG CỐ
Tự bạch
Em cầu khiến trong nhà,
Đề nghị, khuyên bảo luôn là niềm vui
Yêu cầu, vài lời,
cầu khiến mọi người nghe xem !
Học trò muốn nhận ra em,
Hãy, thôi, đừng, không quên từ nào.
, nào giục giã làm sao!
Chấm than, góp vào thành câu.
Mong học trò nhớ thật lâu!
Nếu không sẽ trở thành câu chuyện buồn!...
câu
.(1).
ra lệnh
. (2).
Ngữ điệu
.(3).
chớ
.(4).
Đi
.(5).
dấu chấm
.(6).
Tự bạch
Em: cầu khiến trong nhà,
Đề nghị, khuyên bảo luôn là niềm vui.
Yêu cầu, vài lời,
cầu khiến mọi người nghe xem !
Học trò muốn nhận ra em,
Hãy, thôi, đừng, không quên từ nào.
, nào giục giã làm sao!
Chấm than, góp vào thành câu.
Mong học trò nhớ thật lâu!
Nếu không sẽ trở thành câu chuyện buồn!...
câu
ra lệnh
Ngữ điệu
chớ
Đi
dấu chấm
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
+ HỌC BÀI CŨ:
- Làm các bài tập: 2a,b; 4, 5
- Học ghi nhớ trong SGK
- Viết 1 đoạn văn ngắn với chủ đề tự chọn trong đó có sử dụng 1 câu cầu khiến
+ CHUẨN BỊ BÀI MỚI
- Chuẩn bị tiết 83 “ Thuyết minh về một danh lam thắng cảnh
- Đọc và chuẩn bị trước tiết tiếng Việt “ Câu cảm thán”