Bài 20. Câu cầu khiến

Trân Trọng Kính Chào
Quý Thầy Cô Giáo Và Các Em Học Sinh!
KIỂM TRA BÀI CŨ:
Trình bày đặc điểm hình thức và chức năng của câu nghi vấn?
Cho biết chức năng của những câu nghi vấn sau dùng để làm gì?
"Anh Nhuận Thổ vừa nói vừa gọi Thủy Sinh lại chào, nhưng thằng bé bẽn lẽn, bám sát vào lưng bố.
Mẹ tôi nói:
- Cháu Thủy Sinh đấy à? Cháu thứ năm phải không nhỉ? Toàn là người lạ, chả trách rụi rèn là phải. Hoàng đâu, dẫn em ra chơi đi!"
(Trích "Cố hương" của Lỗ Tấn)
ĐÁP ÁN.
Câu nghi vấn:
Cháu Thủy Sinh đấy à? Cháu thứ năm phải không nhỉ?
-> Dùng để khẳng định.
Tiết 82

CÂU CẦU KHIẾN
Đọc đoạn văn và tìm câu cầu khiến. Dựa vào hình thức nào em biết?
a/ Ông lão chào con cá và nói:
- Mụ vợ tôi lại nổi cơn điên rồi. Nó không muốn làm bà nhất phẩm phu nhân nữa, nó muốn làm nữ hoàng.
Con cá trả lời:
- Thôi đừng lo lắng. Cứ về đi. Trời phù hộ lão. Mụ già sẽ là nữ hoàng.
b/ Tôi khóc nấc lên. Mẹ tôi từ ngoài đi vào. Mẹ vuốt tóc tôi và nhẹ nhàng dắt tay em Thuỷ:
- Đi thôi con.
Đọc đoạn văn và tìm câu cầu khiến. Dựa vào hình thức nào em biết?
a/ Ông lão chào con cá và nói:
- Mụ vợ tôi lại nổi cơn điên rồi. Nó không muốn làm bà nhất phẩm phu nhân nữa, nó muốn làm nữ hoàng.
Con cá trả lời:
- Thôi đừng lo lắng. Cứ về đi. Trời phù hộ lão. Mụ già sẽ là nữ hoàng.
b/ Tôi khóc nấc lên. Mẹ tôi từ ngoài đi vào. Mẹ vuốt tóc tôi và nhẹ nhàng dắt tay em Thuỷ:
- Đi thôi con.
Cách đọc câu “ Mở cửa” trong trường hợp a và b có gì khác? Cho biết mục đích của từng câu.
a/ - Anh làm gì đấy?
- Mở cửa. Hôm nay trời nóng quá.
b/ Đang ngồi viết thư tôi bỗng nghe tiếng ai đó vọng vào:
- Mở cửa!
Đặc điểm hình thức và chức năng:
Câu cầu khiến là câu có những từ cầu khiến như: hãy, đừng, chớ,… đi, thôi, nào,… hay ngữ điệu cầu khiến
+ Dùng để ra lệnh, yêu cầu, đề nghị, khuyên bảo,…
- Khi viết, câu cầu khiến thường kết thúc bằng dấu chấm than, nhưng khi ý cầu khiến không được nhấn mạnh thì có thể kết thúc bằng dấu chấm.
1/ - Đặc điểm hình thức nào cho biết những câu sau là câu cầu khiến?
a. Hãy lấy gạo bánh mà lễ Tiên Vương.
b. Ông giáo hút trước đi.
c. Nay chúng ta đừng làm gì nữa, thử xem lão Miệng có sống được không.
1/ - Đặc điểm hình thức cho biết những câu sau là câu cầu khiến:
a. Hãy lấy gạo bánh mà lễ Tiên Vương.
b. Ông giáo hút trước đi.
c. Nay chúng ta đừng làm gì nữa, thử xem lão Miệng có sống được không.
 Có từ cầu khiến.
- Nhận xét chủ ngữ trong những câu đó. Thử thêm bớt hoặc thay đổi chủ ngữ thì ý nghĩa sẽ như thế nào?
+ a. vắng CN (Lang Liêu)
- Thêm “con”  nghĩa không đổi, tình cảm hơn.
Con hãy lấy gạo bánh mà lễ Tiên Vương.
+ b. CN: ông giáo- ngôi II số ít.
Bớt “ông giáo”  kém lịch sự, ngữ điệu cầu khiến mạnh hơn.
- Hút trước đi.
+ c. CN: chúng ta- ngôi I số nhiều
+ Thay “các anh”  Không có người nói.
Nay các anh đừng làm gì nữa, thử xem lão Miệng có sống được không.
2/ Tìm câu cầu khiến. Nhận xét sự khác nhau về hình thức biểu hịên ý nghiã cầu khiến:
Thôi im cái điệu hát mưa dầm sụt sùi ấy đi. Đào tổ nông thì cho chết!
Ông đốc tươi cười nhẫn nại chờ chúng tôi:
- Các em đừng khóc. Trưa nay các em được về cơ mà. Và ngày mai lại được nghỉ cả ngày nữa.
2/ Tìm câu cầu khiến. Nhận xét sự khác nhau về hình thức biểu hịên ý nghiã cầu khiến:
Thôi im cái điệu hát mưa dầm sụt sùi ấy đi. Đào tổ nông thì cho chết!
 Từ cầu khiến: Đi
b. Ông đốc tươi cười nhẫn nại chờ chúng tôi:
Các em đừng khóc. Trưa nay các em được về cơ mà. Và ngày mai lại được nghỉ cả ngày nữa.
 Từ cầu khiến: Đừng
. C. “Đưa tay cho tôi mau!” “Cầm lấy tay tôi này!”
 Có ngữ điệu cầu khiến.
3/ So sánh hình thức và ý nghĩa của 2 câu:
Hãy cố ngồi dậy húp ít cháo cho đỡ xót ruột!
Thầy em hãy cố ngồi dậy húp ít cháo cho đỡ xót ruột!
3/ So sánh hình thức và ý nghĩa của 2 câu:
Hãy cố ngồi dậy húp ít cháo cho đỡ xót ruột!
Thầy em hãy cố ngồi dậy húp ít cháo cho đỡ xót ruột!
 Câu (a) vắng chủ ngữ  Câu (b) ý cầu khiến nhẹ hơn, cách nói tình cảm hơn.
Trân Trọng Cảm ơn Quý
Thầy Cô giáo!
Chúc các em chăm ngoan,
học giỏi !