Bài 20. Câu cầu khiến

kính chào quý thầy cô và các em HS
TRƯỜNG THCS THẤT HÙNG
kính chào quý thầy cô và các em HS
TRƯỜNG THCS THẤT HÙNG
Nhiệt liệt chào mừng
các thầy giáo - cô giáo
về dự giờ thăm lớp
*KIỂM TRA BÀI CŨ:

Ngoài việc dùng câu nghi vấn với chức năng để hỏi, người ta còn dùng câu nghi vấn với những chức năng nào khác?
Hãy đặt 1 câu nghi vấn với chức năng cầu khiến?

B à I m ớ i
Tuần : 23
Tiết : 82
CÂU CẦU KHIẾN
Tiết 82. CÂU CẦU KHIẾN
I. ĐẶC ĐIỂM HÌNH THỨC VÀ CHỨC NĂNG

* Ví dụ 2 (Sgk-30)

a) - Anh làm gì đấy?
- Mở cửa. Hôm nay trời nóng quá.

b) Đang ngồi viết thư, tôi bỗng nghe tiếng ai đó vọng vào:
- Mở cửa!

Tiết 82. CÂU CẦU KHIẾN
I. ĐẶC ĐIỂM HÌNH THỨC VÀ CHỨC NĂNG
II. LUYỆN TẬP
*Bài tập 1. Xét các câu sau.
a) lấy gạo làm bánh mà lễ Tiên vương.
(Bánh chưng, bánh giầy)
b) Ông giáo hút trước .
(Nam Cao, Lão Hạc)
c) Nay chúng ta làm gì nữa, thử xem lão Miệng có sống được không.
(Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng)
*Gợi ý: - Đặc điểm hình thức cho ta biết những câu trên là câu cầu khiến:
a) Có từ: “hãy”; b) Có từ: "đi”; c) Có từ: “đừng”.
- Chủ ngữ trong ba câu trên đều chỉ người đối thoại (hay người tiếp nhận câu nói) hoặc một nhóm người trong đó có người đối thoại, nhưng có đặc điểm khác nhau:
+ Trong (a) : vắng chủ ngữ, đó là: Lang Liêu.
+ Trong (b) : chủ ngữ là: “ông giáo” ngôi thứ hai số ít.
+ Trong (c): chủ ngữ là: “chúng ta”, ngôi thứ nhất số nhiều ( dạng ngôi gộp: có người đối thoại).
Hãy
đi
đừng
Tiết 82. CÂU CẦU KHIẾN
*Bài tập 1. Thử thêm, bớt hoặc thay đổi chủ ngữ xem ý nghĩa của các câu sau thay đổi như thế nào. (Thảo luận đôi bạn)
a) "Hãy lấy gạo làm bánh mà lễ Tiên vương."

(Không thay đổi về nghĩa mà làm cho đối tượng tiếp nhận được thể hiện rõ hơn, lời yêu cầu nhẹ nhàng hơn, tình cảm hơn)

b) "Ông giáo hút trước đi."
(Ý nghĩa cầu khiến dường như mạnh hơn, câu nói kém lịch sự hơn)

c) "Nay chúng ta đừng làm gì nữa, thử xem lão Miệng có sống được không."

( Thay đổi ý nghĩa cơ bản của câu; đối với câu thứ hai, trong số những người tiếp nhận lời đề nghị, không có người nói.)
/ "Con hãy lấy
gạo làm bánh mà lễ Tiên vương."
/ "Hút trước đi."
/ "Nay các anh đừng làm gì nữa, thử xem lão
Miệng có sống được không."
Tiết 82. CÂU CẦU KHIẾN

*Bài tâp 2. Nhận xét sự khác nhau về hình thức biểu hiện ý nghĩa cầu khiến giữa những câu.
a) "Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy ."
- Có từ ngữ cầu khiến: đi - vắng chủ ngữ.
b) "Các em khóc."
- Có từ ngữ cầu khiến: đừng - có chủ ngữ (Ngôi thứ hai số nhiều)
c) "Đưa tay cho tôi mau!"; "Cầm lấy tay tôi này!"
- Không có từ ngữ cầu khiến, chỉ có ngữ điệu cầu khiến, vắng chủ ngữ.
đi
đừng
Tiết 82. CÂU CẦU KHIẾN

*Bài tập 3. So sánh hình thức và ý nghĩa của 2 câu sau:

a) Hãy cố ngồi dậy húp ít cháo cho đỡ xót ruột!
b) Thầy em hãy cố ngồi dậy húp ít cháo cho đỡ xót ruột.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)

*Gợi ý:
- Trong câu (a) vắng chủ ngữ.
- Còn trong câu (b) có chủ ngữ, ngôi thứ hai số ít. Nhờ có chủ ngữ trong (b) ý cầu khiến nhẹ hơn, thể hiện rõ hơn tình cảm của người nói đối với người nghe.
Tiết 82. CÂU CẦU KHIẾN
*Bài tập 4. Xét đoạn trích sau và trả lời câu hỏi:
Dế Choắt nhìn tôi mà rằng:
- Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp cho em một cái ngách sang bên nhà anh, phòng khi tắt lửa tối đèn có đứa nào tới bắt nạt thì em chạy sang...
(Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu kí)
Dế Choắt nói với Dế Mèn câu trên nhằm mục đích gì? Cho biết vì sao trong lời nói với Dế Mèn, Dế Choắt không dùng những câu như:
- Anh hãy đào giúp em một cái ngách sang bên nhà anh!
- Đào ngay giúp em một cái ngách!

*Gợi ý: Dế Choắt muốn Dế Mèn đào giúp một cái ngách từ "nhà" mình sang "nhà" của Dế Mèn (có mục đích cầu khiến).
Dế Choắt tự coi mình là vai dưới so với Dế Mèn (xưng là em và gọi Dế Mèn là anh) và lại là người yếu đuối, nhút nhát vì vậy ngôn ngữ của Dế Choắt thường khiêm nhường, có sự rào trước đón sau (Dế Choắt: "Song anh có cho phép nói em mới dám nói.". Dế Mèn: Được, chú mày cứ nói thẳng thừng ra nào)
- Tô Hoài không dùng câu cầu khiến (mà dùng câu nghi vấn: có hay là, không thể thay bằng hoặc là) làm cho ý cầu khiến nhẹ hơn, ít rõ ràng hơn.

* HƯỚNG DẪN HỌC BÀI
- Học thuộc phần ghi nhớ (T.31)
+ Làm bài tập số 5 (SGK - 33), BT 6, 7 (SBT- 22)
Đọc, tìm hiểu trước bài “Câu cảm thán”
+ Ôn lại kiến thức về câu cảm thán đã học ở Tiểu học
+ Đọc kĩ các VD, tìm hướng trả lời các câu hỏi, BT (Sgk)
- Tiết sau học bài: Thuyết minh về một danh lam thắng cảnh.
+ Đọc bài giới thiệu: Hồ Hoàn Kiếm và Đền Ngọc Sơn.
+ Soạn kĩ câu hỏi bên dưới, làm bài tập phần luyện tập.
Xin chào tạm biệt
Trân trọng cảm ơn quý thầy cô!
Trò chơi ô chữ
Chìa khoá
H
Ã
Y
C
Ầ
U
K
H
I
Ế
N
N
G
Ữ
Đ
I
Ệ
U
C
H
Ấ
M
T
H
A
N
K
H
U
Y
Ê
N
B
Ả
O
D
Ấ
U
C
H
Ấ
M
Y
Ê
U
C
Ầ
U
T
Ố
H
Ữ
U
N
G
H
I
V
Ấ
N
H
Ỏ
I
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10