Bài 20. Câu cầu khiến

TRU?NG THCS VINH BÌNH
GV: Cao Th? Ng?c Th�y Linh
Ng? van 8
Ch�o m?ng qu� th?y cơ d?n d? gi?, tham l?p
Ti?ng Vi?t (ti?t 88)
Tiếng Việt
Câu cầu khiến
I. Đặc điểm hình thức và chức năng :
II. Luyện tập:
Ti?ng Vi?t (ti?t 88)
C�U c?u khi?n
I. Đặc điểm hình thức và chức năng:
1. Tìm hi?u ví d?:
Ông lão chào con cá và nói:
Mụ vợ tôi lại nổi cơn điên rồi. Nó không muốn làm bà nhất phẩm phu nhân nữa, nó muốn làm nữ hoàng.
Con cá trả lời:
-Thôi đừng lo lắng. Cứ về đi. Trời phù hộ lão. Mụ già sẽ là nữ hoàng. (Ông lão đánh cá và con cá vàng)
b. Tôi khóc nấc lên. Mẹ tôi từ ngoài đi vào. Mẹ vuốt tóc tôi và nhẹ nhàng dắt tay bé Thủy:
-Đi thôi con. (Khánh Hoài)
Thôi đừng lo lắng
Cứ về đi
Đi thôi con
-Thôi đừng lo lắng.
-Cứ về đi.
-Đi thôi con.
Khuyên bảo
Yêu cầu
Yêu cầu
* Đọc những câu văn sau và trả lời câu hỏi:
– Anh làm gì đấy?
-Mở cửa. Hôm nay trời nóng quá.
b. Đang ngồi viết thư, tôi bỗng nghe tiếng ai đó vọng vào:
-Mở cửa!
-Cách đọc “Mở cửa! “trong (b) có khác với cách đọc câu “ Mở cửa.” trong (a) không?
-Câu “Mở cửa!” trong “b” dùng để làm gì, khác với (a) ở chỗ nào ?
-Từ cầu khiến: hãy, chớ, nào, …
Mở cửa. (trong câu a) - Câu trần thuật: Dùng để trả lời câu hỏi.
b. Mở cửa! (trong câu b) - Câu cầu khiến: Dùng để đề nghị, ra lệnh, yêu cầu.
Lưu ý: Phân biệt câu cầu khiến với câu trần thuật đơn, … trên cơ sở đặc điểm hình thức và hoàn cảnh sử dụng.
Ti?ng Vi?t (ti?t 88)
C�U c?u khi?n
-Thôi đừng lo lắng.
-Cứ về đi.
-Đi thôi con.
-Mở cửa!
Lưu ý:
Cho hai câu sau. Xác định kiểu câu và mục đích của chúng:

1. Anh có thể tắt hộ tôi cái quạt được không ?
2. Tắt quạt đi!
- Câu nghi vấn dùng để cầu khiến.
- Câu cầu khiến.
Lưu ý: tránh nhầm lẫn khi sử dụng 2 kiểu câu trên.
Ghi nhớ
-Câu cầu khiến là câu có những từ cầu khiến: hãy, đừng , chớ,… đi, thôi, nào,… hay ngữ điệu cầu khiến; dùng để ra lệnh, yêu cầu, đề nghị, khuyên bảo,…
-Khi viết, câu cầu khiến thường có dấu chấm than, nhưng khi ý cầu khiến không được nhấn mạnhthì có thể kết thúc bằng dấu chấm.
II. Luyện tập
Bài tập 1: Xét các câu sau và trả lời câu hỏi
Hãy lấy gạo làm bánh mà lễ Tiên vương.

(Bánh chưng, bánh giầy)
b. Ông giáo hút trước đi. (Lão Hạc)
c. Nay chúng ta đừng làm gì nữa, thử xem lão Miệng có sống được không.
(Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng)
(Lang Liêu)
Ông giáo
chúng ta
c. Nay chúng ta đừng làm gì nữa, thử xem lão Miệng có sống được không.
(Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng)

c. Nay các anh đừng làm gì nữa, thử xem lão Miệng có sống được không.
(Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng)
Bài 2. Trong những đoạn trích sau, câu nào là câu cầu khiến? Nhận xét sự khác nhau về hình thức biểu hiện ý nghĩa cầu khiến giữa những câu đó?
Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi. Đào tổ nông thì cho chết. (Tô Hoài)
Ông đốc tươi cười nhẫn nại chờ chúng tôi:
-Các em đừng khóc. Trưa nay các em được về nhà cơ mà. Và ngày mai được nghỉ cả ngày nữa. (Thanh Tịnh)
Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi
Các em đừng khóc
c. Có anh chàng nọ tính tình rất keo kiệt. Một hôm, đi đò qua sông, anh chàng khát nước bèn cúi xuống, lấy tay vực nước sông uống. Chẳng may quá đà, anh ta lộn cổ xuống sông. Một người ngồi cạnh thấy thế, vội giơ tay, thét lên:
-Đưa tay cho tôi mau!
Anh chàng sắp chìm nghỉm nhưng vẫn không chịu nắm tay người kia. Bỗng một người có vẻ biết quen anh chàng chạy lại, nói:
-Cầm lấy tay tôi này!
Tức thì, anh ta cố ngoi lên, nắm chặt lấy tay người nọ và được cứu thoát…
Đưa tay cho tôi mau!
Cầm lấy tay tôi này
a. Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi.
c. Đưa tay cho tôi mau!
Cầm lấy tay tôi này!
b. Các em đừng khóc.
Bài 3: So sánh hình thức và ý nghĩa hai câu sau:
Hãy cố ngồi dậy húp ít cháo cho đỡ xót ruột!
Thầy em hãy cố ngồi dậy húp ít cháo cho đỡ xót ruột.
(Tắt đèn)
Dế Choắt nói với Dế Mèn câu trên nhằm mục đích gì ? Cho biết vì sao trong lời nói với Dế Mèn, Dế Choắt không dùng những câu như:
-Anh hãy đào giúp em một cái ngách sang bên nhà anh!
-Đào ngay giúp em một cái ngách!
Bài 4. Xét đoạn văn sau và trả lời câu hỏi:
Dế Choắt nhìn tôi mà rằng:
-Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp cho em một cái ngách sang bên nhà anh, phòng khi tối lửa tắt đèn có đứa nào đến bắt nạt thì em chạy sang…(Tô Hoài)
Bài 5: Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi:
Đêm nay mẹ không ngủ được. Ngày mai là ngày khai trường, con vào lớp Một. Mẹ sẽ đưa con đến trường, cầm tay con dắt qua cánh cổng, rồi buông tay mà nói:”Đi đi con! Hãy can đảm lên! Thế giới này là của con. Bước qua cánh cổng trường là một thế giới kì diệu sẽ mở ra.” (Lí Lan)

Câu “Đi đi con!” trong đoạn trích trên và câu “Đi thôi con.” trong đoan trích ở mục I.1b (tr.30) có thể thay thế cho nhau được không ? Vì sao ?
Công việc ở nhà
-Học bài, làm bài tập vào vở
-Xem bài tiếp Văn bản Ngắm trăng -Hồ Chí Minh-
Xin Trân trọng cảm ơn,
kính chúc sức khoẻ quý thầy, cô,
chúc các em chăm ngoan,
học giỏi.