Bài 20. Câu cầu khiến

CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ VỀ DỰ GIỜ THĂM LỚP
Môn: NGỮ VĂN 8
TIẾT: 83
CÂU CẦU KHIẾN.
KIỂM TRA BÀI CŨ.
Nêu các chức năng khác của câu nghi vấn? Lấy một ví dụ về câu nghi vấn với chức năng bộc lộ tình cảm, cảm xúc?
Ví dụ: Con người đáng kính ấy bây giờ cũng theo gót Binh Tư để có ăn ư?
=> Bộc lộ tình cảm, cảm xúc, thể hiện sự ngạc nhiên của ông giáo sau khi nghe Binh Tư kể về việc lão Hạc xin bả chó..




1. XÉT VÍ DỤ:
CÂU CẦU KHIẾN
TIẾT 83
I. ĐẶC ĐIỂM HÌNH THỨC VÀ CHỨC NĂNG.
a. Ông lão chào con cá và nói :
- Mụ vợ tôi lại nổi cơn điên rồi. Nó không muốn làm bà nhất phẩm phu nhân nữa, nó muốn làm nữ hoàng.
Con cá trả lời :
-Thôi đừng lo lắng. Cứ về đi.Trời phù hộ lão. Mụ già sẽ là nữ
hoàng.
( Ông lão đánh cá và con cá vàng )
b. Tôi khóc nấc lên. Mẹ tôi từ ngoài đi vào. Mẹ vuốt tóc tôi và nhẹ nhàng dắt tay em Thuỷ:
- Đi thôi con.
( Theo Khánh Hoài,Cuộc chia tay của những con búp bê )
Trong những đoạn trích sau câu nào là câu cầu khiến ?
Đặc điểm hình thức nào cho biết đó là câu cầu khiến ?
Các câu cầu khiến trong đoạn trích dùng để làm gì?
*Ví dụ 1.
a/ Thôi đừng lo lắng ->
Khuyên bảo
b/ Cứ về đi ->
Yêu cầu
c/ Đi thôi con->
Yêu cầu

-Anh làm gì đấy?
- Mở cửa. Hôm nay trời nóng quá.

b. Đang ngồi viết thư, tôi bỗng nghe tiếng ai đó vọng vào:
- Mở cửa !
1.Ví dụ 2:
- Cách đọc câu “ Mở cửa !” trong câu (b) có khác cách đọc câu “Mở cửa.” trong câu (a) không ?
- Câu “Mở cửa!” trong câu (b) dùng để làm gì,khác với câu “Mở cửa.” trong câu (a) ở chỗ nào?
“Mở cửa” trong câu ( a) dùng để trả lời câu hỏi.
, trả lời cho câu hỏi: Anh làm gì đấy ?
=> Đó là câu trần thuật
“ Mở cửa !” trong câu (b) dùng để yêu cầu, ra lệnh.
=> Câu cầu khiến
I.Đặc điểm hình thức và chức năng :
Câu câu khiến là câu có những từ cầu khiến như: hãy, đừng, chớ, đi, thôi, nào,…hay ngữ điệu cầu khiến; dùng để ra lệnh, yêu cầu, đề nghị, khuyên bảo,…
Khi viết thường kết thúc bằng dấu chấm than, nhưng khi ý cầu khiến không được nhấn mạnh thì có thể kết thúc bằng dấu chấm.
* Ghi nhớ : sgk
A
B
C
A
D
Đừng vội vã thế cháu ơi, đến trường lúc nào cũng vẫn còn là sớm !
( Đô-đê,Buổi học cuối cùng )
Khuyên bảo
Ra lệnh
Van xin
Đề nghị
 Câu cầu khiến sau đây dùng để làm gì?
Trong những câu nghi vấn sau, câu nào dùng để cầu khiến ?
Chị khất tiền sưu đến chiều mai phải không?
Người thuê viết nay đâu?
Nhưng lại đằng này đã,về làm gì vội?
Chú mình muốn cùng tớ đùa vui không?
II. Luyện tập:
Bài tập 1:

Đặc điểm hình thức nào cho biết những câu sau đây là câu cầu khiến?
a. Hãy lấy gạo làm bánh mà lễ Tiên Vương .
( Bánh chưng, bánh giầy )
b. Ông giáo hút thuốc đi.
( Nam Cao , Lão Hạc )
c. Nay chúng ta đừng làm gì nữa, thử xem lão Miệng có
sống được không.
( Chân ,Tay,Tai ,Mắt,Miệng )
Em có nhận xét gì về chủ ngữ trong những câu trên .
Thử thêm, bớt hoặc thay đổi chủ ngữ xem ý nghĩa của
các câu thay đổi như thế nào ?
a. Hãy lấy gạo làm bánh mà lễ Tiên Vương .
(Lang Liêu)
+ Nay các anh đừng làm gì nữa ,thử xem lão Miệng có sống được không .
b. Ông giáo hút thuốc đi .
+ Hút thuốc đi.
c. Nay chúng ta đừng làm gì nữa, thử xem lão Miệng có sống được không .
+ Con hãy lấy gạo làm bánh mà lễ Tiên vương .
Vắng CN
Trong những đoạn trích sau, câu nào là câu cầu khiến? Nhận xét sự khác nhau về hình thức biểu hiện ý nghĩa cầu khiến giữa những câu đó ?
Bài tập 2:
Vắng CN
a. Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi. Đào tổ nông thì cho chết !
b. Ông Đốc tươi cười nhẫn nại nhìn chúng tôi:
- Các em đừng khóc. Trưa nay các em được về nhà cơ mà. Và ngày mai lại được nghỉ cả ngày nữa.
c. Có anh chàng nọ tính tình rất keo kiệt. Một hôm, đi đò qua sông, anh chàng khát nước bèn cúi xuống, lấy tay vục nước sông uống. Chẳng may quá đà, anh ta lộn cổ xuống sông. Một người ngồi cạnh thấy thế, vội giơ tay ra, hét lên:
- Đưa tay cho tôi mau!
Anh chàng sắp chìm nghỉm nhưng vẫn không chịu nắm tay người kia. Bỗng một người có vẻ quen biết anh chàng chạy lại nói :
- Cầm lấy tay tôi này !
Tức thì, anh ta cố ngoi lên, nắm chặt lấy tay người nọ và được cứu thoát.

Bài tập 3:
Hai câu sau có gì giống nhau và khác nhau về hình thức và nội dung?:
a. Hãy cố ngồi dậy húp ít cháo cho đỡ xót ruột !
b.Thầy em hãy cố ngồi dậy húp ít cháo cho đỡ xót ruột.
*.Giống nhau: Cả hai câu đều là câu cầu khiến, có từ ngữ cầu khiến.
*.Khác nhau:
Câu a vắng chủ ngữ, nên ý nghĩa câu nói mang tính chất như ra ệnh.
Câu b có chủ ngữ( ngôi thứ hai số ít) có tính chất khích lệ, động viên.
Trong lớp em còn có bạn ham chơi, nhác học, làm ảnh hưởng đến việc học tập khiến thầy cô và cha mẹ phiền lòng. Em hãy viết một đoạn văn ngắn có sử dụng câu cầu khiến để khuyên bạn cần cố gắng hơn trong việc học.
* Bài tập vận dụng.

- Học bài , làm bài tập 4,5 SGK
- Lập bản đồ tư duy khái quát nội dung bài học.

- Xem trước bài : Câu cảm thán
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ