Bài 20. Câu cầu khiến

CÂU CẦU KHIẾN
!
1. Ví dụ 1 (SGK):

a/ Ông lão chào con cá và nói:
- Mụ vợ tôi lại nổi cơn điên rồi. Nó không muốn làm bà nhất phẩm phu nhân nữa, nó muốn làm nữ hoàng.
Con cá trả lời:
- Thôi đừng lo lắng.Cứ về đi. Trời phù hộ lão.Mụ già sẽ làm nữ hoàng.
(Ông lão đánh cá và con cá vàng)
I. Đặc điểm hình thức và chức năng :
b/ Tôi khóc nấc lên. Mẹ tôi từ ngoài đi vào. Mẹ vuốt tóc tôi và nhẹ nhàng dắt tay em Thủy:
- Đi thôi con.
(Theo Khánh Hoài,Cuộc chia tay của những con búp bê)

a - Thôi đừng lo lắng.
- Cứ về đi.
b - Đi thôi con.
1. Ví dụ 1 (SGK)
I. Đặc điểm hình thức và chức năng:
 khuyên bảo
 Yêu cầu
 Yêu cầu
2. Ví dụ 2 (SGK):
a) - Anh làm gì đấy?
- Mở cửa. Hôm nay trời nóng quá.
b) Đang ngồi viết thư, tôi bỗng nghe tiếng ai đó vọng vào.
- Mở cửa!
a) Mở cửa.
b) Mở cửa!
 Có ngữ điệu cầu khiến
* Nhận xét:
CÂU CẦU KHIẾN
I. Đặc điểm hình thức và chức năng
2- Ghi nhớ:
+ Câu cầu khiến có những từ cầu khiến như: hãy, đừng, chớ,…đi, thôi, nào,…hay ngữ điệu cầu khiến; dùng để ra lệnh, yêu cầu, đề nghị, khuyên bảo.
+ Khi viết, câu cầu khiến thường kết thúc bằng dấu chấm than, nhưng khi ý cầu khiến không được nhấn mạnh thì có thể kết thúc bằng dấu chấm.
CÂU CẦU KHIẾN
Hãy đặt câu cầu khiến theo bức tranh dưới đây.
Bài tập 1 (SGK/tr31)
b. Ông giáo hút trước đi.
(Bánh chưng , bánh giày)
(Nam Cao , Lão Hạc)
c. Nay chúng ta đừng làm gì nữa , thử xem lão Miệng có sống được không.
( Chân , Tay , Mắt , Miệng)
Hãy lấy gạo làm bánh mà lễ Tiên Vương.

Vắng CN
CN
CN
II/ LUYỆN TẬP :
Bài tập 2 (SGK/tr32)
 Có các câu cầu khiến sau:
a) - Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi.
 Có từ ngữ cầu khiến: “ đi ”. Vắng chủ ngữ.
b) - Các em đừng khóc.
 Có từ ngữ cầu khiến: “ đừng ”. Có chủ ngữ (ngôi thứ hai số nhiều)
c) - Đưa tay cho tôi mau!
- Cầm lấy tay tôi này!
 Không có từ ngữ cầu khiến, chỉ có ngữ điệu cầu khiến, vắng chủ ngữ.

Bài tập 3 (SGK/tr32)
So sánh hình thức và ý nghĩa của hai câu sau :
a. Hãy cố ngồi dậy húp ít cháo cho đỡ xót ruột !

b.Thầy em hãy cố ngồi dậy húp ít cháo cho đỡ xót ruột.
Vắng CN
CN
So sánh hình thứcvà ý nghĩa của 2 câu cầu khiến
Giống nhau: đều là câu cầu khiến có từ ngữ cầu khiến: hãy
Khác nhau:
+ Câu a: vắng chủ ngữ, có cả từ ngữ cầu khiến và ngữ điệu cầu khiến, ý nghĩa mang tính chất ra lệnh.
+ Câu b: Có chủ ngữ (ngôi thứ 2 số ít), ý cầu khiến nhẹ hơn, thể hiện rõ hơn tình cảm của người nói đối với người nghe.
Bài tập 4 (SGK/tr32)
Dế choắt nhìn tôi mà rằng :
- Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp cho em một cái ngách sang bên nhà anh , phòng khi tối lửa tắt đèn có đứa nào đến bắt nạt thì em chạy sang….
Xét đoạn trích sau và trả lời câu hỏi .

Trả lời câu hỏi:
+ Có mục đích cầu khiến: Muốn nhờ Dế Mèn đào cho một cái ngách phòng thân.
+ Dế Choắt tự coi mình là vai dưới so với dế Mèn và lại là người yếu đuối, nhút nhát. Vì vậy ngôn từ của Dế Choắt thường khiêm nhường, có sự rào đón trước sau.
+ Trong lời Dế Choắt yêu cầu Dế Mèn, Tô Hoài không dùng câu cầu khiến ( mà dùng câu nghi vấn: “ hay là anh đào giúp cho em một cái ngách sang bên nhà anh…” ) làm cho ý cầu khiến nhẹ hơn, ít rõ ràng hơn. Cách dùng lời cầu khiến như thế rất phù hợp với tính cách của Dế Choắt và khiến cho Dế Mèn dễ tiếp nhận hơn.
Bài tập 5 (SGK/tr33)
Đêm nay mẹ không ngủ được. Ngày mai là ngày khai trường con vào lớp Một. Mẹ sẽ đưa con đến trường, cầm tay con dắt qua cánh cổng, rồi buông tay mà nói: “ Đi đi con! Hãy can đảm lên! Thế giới này là của con. Bước qua cánh cổng trường là một thế giới kì diệu sẽ mở ra .”
(Theo Lí Lan, Cổng trường mở ra)
Đọc đoạn trích và trả lời câu hỏi .
Bài tập 5 (SGK/tr33)
So sánh ý nghĩa của 2 câu : “ Đi đi con! ” và “Đi thôi con.”
-“ Đi đi con! ” Chỉ có người con đi.
-“ Đi thôi con. ” Cả hai mẹ con cùng đi.

 Hai câu này có thể thay thế cho nhau được không?
-Hai câu này không thể thay thế cho nhau được vì có ý nghĩa rất khác nhau.
-“ Đi đi con! ” người mẹ khuyên con vững tin bước vào đời.
-“ Đi thôi con. ” người mẹ bảo con đi cùng mình.
CÂU CẦU KHIẾN
Tiết 82