Bài 20. Các thành phần biệt lập (tiếp theo)

Tiếng Việt 112
KiỂM TRA BÀI CŨ:
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP
Câu 1: Câu nào sau đây chứa thành phần biệt lập cảm thán?
A.Hoa đinh hương rất nhạy cảm với khí sun-fua- rơ.
B. Hoa đỗ quyên rất nhạy cảm với khí hi-drô flu-ô-rít.
C.Hoa tường vi rất nhạy cảm với khói quang hoá học.
D. Chao ôi! Các loài hoa cũng không chịu thua kém trong việc chống ô nhiễm.
KiỂM TRA BÀI CŨ:
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP
Câu 2: Thành phần biệt lập của câu là gì?
A. Bộ phận không tham gia vào việc diễn đạt nghĩa sự việc trong câu.
B. Bộ phận đứng trước chủ ngữ, nêu sự việc được nói tới của câu.
C. Bộ phận tách khỏi chủ ngữ và vị ngữ, chỉ thời gian, địa điểm,… được nói tới trong câu.
D. Bộ phận chủ ngữ hoặc vị ngữ trong câu.
Tiếng Việt 112
TV 112 CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (tiếp)
I.THÀNH PHẦN GỌI - ĐÁP
Đọc các đoạn trích sau đây (trích từ truyện ngắn “Làng” của Kim Lân) và trả lời câu hỏi:
b)- Các ông, các bà ở đâu ta lên đấy ạ?
Ông Hai đặt bát nước xuống chõng hỏi. Một người đàn bà mau miệng trả lời:
-
Này
Thưa ông
Này
a)- , bác có biết mấy hôm nay súng nó bắn ở đâu mà nghe rát thế không?
, chúng cháu ở Gia Lâm lên đấy ạ.

Thưa ông,
Gọi
Không
Tạo lập cuộc thoại
Chức năng
Công dụng
Từ ngữ
Đáp
Không
Duy trì cuộc thoại
Tham gia nghĩa diễn đạt của câu
TV 112 CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (tiếp)
I.THÀNH PHẦN GỌI - ĐÁP
Này
Thưa ông
Gọi
Không
Tạo lập cuộc thoại
Chức năng
Công dụng
Từ ngữ
Đáp
Không
Duy trì cuộc thoại
LƯU Ý:
 Phần gọi còn có chức năng thu hút sự chú ý của người nghe.
 Phần gọi do tên riêng, từ nhân xưng ngôi thứ hai bao gồm cả danh từ chỉ họ hàng, chức vụ,…
 Thường đi kèm theo từ “thưa, bẩm” ở phía trước, kèm ngay sau chúng với các từ ạ, à, ơi, này, nọ,…. đối với người bề dưới hay ngang hàng.
TV 112 CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (tiếp)
I.THÀNH PHẦN GỌI - ĐÁP
Này
Thưa ông
Gọi
Không
Tạo lập cuộc thoại
Chức năng
Công dụng
Từ ngữ
Đáp
Không
Duy trì cuộc thoại
LƯU Ý:
 Phần đáp dùng để hồi âm từ gọi.
 Từ đáp do một số từ chuyên môn như : vâng, dạ, ừ,… có khi thêm ạ ở phía sau hay kèm với “thưa, bẩm” ở phía trước.
Thành phần gọi – đáp được dùng để tạo lập hoặc để duy trì quan hệ giao tiếp.
TV 112 CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (tiếp)
I.THÀNH PHẦN GỌI - ĐÁP
Thành phần gọi – đáp được dùng để tạo lập hoặc để duy trì quan hệ giao tiếp.
? Tìm thành phần gọi – đáp trong câu sau:
-Vâng! Mời bác và cô lên chơi.
– anh thanh niên mời.
 Phần đáp
 Chức năng chủ yếu: phản hồi, báo hiệu sự cộng tác trong giao tiếp.
Vị trí: thường đứng trước cấu trúc cú pháp của câu.
? Phần in đậm có tham gia vào nghĩa diễn đạt của câu? Tên gọi của thành phần ấy?
-Thành phần tình thái.
-Thành phần cảm thán
-Thành phần gọi - đáp
TV 112 CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (tiếp)
I.THÀNH PHẦN GỌI - ĐÁP
Thành phần gọi – đáp được dùng để tạo lập hoặc để duy trì quan hệ giao tiếp.
II.THÀNH PHẦN PHỤ CHÚ
Đọc những câu sau đây và trả lời câu hỏi.
a) Lúc đi, đứa con gái đầu lòng của anh -
và cũng là đứa con duy nhất của anh,
chưa đầy một tuổi. (Nguyễn Quang Sáng)
b) Lão không hiểu tôi,
tôi nghĩ vậy,
và tôi càng buồn lắm. (Nam Cao)
Từ ngữ
Từ ngữ liên quan
Tác dụng
đứa con gái đầu lòng của anh
và cũng là đứa con duy nhất của anh
chú thích thêm
tôi nghĩ vậy
tôi
Nêu thái độ của người nói trong câu
Thành phần phụ chú được dùng để bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu.
TV 112 CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (tiếp)
I.THÀNH PHẦN GỌI - ĐÁP
Thành phần gọi – đáp được dùng để tạo lập hoặc để duy trì quan hệ giao tiếp.
II.THÀNH PHẦN PHỤ CHÚ
Thành phần phụ chú được dùng để bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu.
a)Lúc đi, đứa con gái đầu lòng của anh và cũng là đứa con duy nhất của anh chưa đầy một tuổi.
(Nguyễn Quang Sáng)
-
,
b)Lão không hiểu tôi
,
tôi nghĩ vậy
,
và tôi càng
buồn lắm. (Nam Cao)
Thành phần phụ chú thường được đặt giữa hai dấu gạch ngang, hai dấu phẩy, hai dấu ngoặc đơn hoặc giữa một dấu gạch ngang với một dấu phẩy.
TV 112 CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (tiếp)
I.THÀNH PHẦN GỌI - ĐÁP
II.THÀNH PHẦN PHỤ CHÚ
III. LUYỆN TẬP
1)BT1/32:
Xác định thành phần gọi – đáp:
-Này, bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn. Chứ cứ nằm đấy, chốc nữa họ vào thúc sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ. Người ốm rề rề như thế, nếu lại phải một trận đòn, nuôi mấy tháng cho hoàn hồn.
-Vâng, cháu cũng đã nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã. Nhịn suông từ sáng hôm qua tới giờ còn gì.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
-Này
-Vâng
Từ dùng để gọi – đáp:
-Này: gọi
-Vâng: đáp
Quan hệ: trên – dưới
1.Tìm thành phần gọi – đáp trong đoạn trích sau đây và cho biết từ nào được dùng để gọi, từ nào được dùng để đáp. Quan hệ giữa người gọi và người đáp là quan hệ gì ( trên – dưới hay ngang hàng, thân hay sơ)?
TV 112 CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (tiếp)
I.THÀNH PHẦN GỌI - ĐÁP
II.THÀNH PHẦN PHỤ CHÚ
III. LUYỆN TẬP
1)BT1/32:
2)BT2/32:
2.Tìm thành phần gọi – đáp trong câu ca dao sau và cho biết lời gọi – đáp đó hướng đến ai.
Bầu ơi thương lấy bí cùng,
Tuy rằng khác giống, nhưng chung một giàn.
 Thành phần gọi – đáp: Bầu ơi
Không hướng đến riêng ai.
TV 112 CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (tiếp)
I.THÀNH PHẦN GỌI - ĐÁP
II.THÀNH PHẦN PHỤ CHÚ
III. LUYỆN TẬP
1)BT1/32:
2)BT2/32:
3)BT3 + 4/33:
TV 112 CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (tiếp)
3)BT3 + 4/33:
Chúng tôi, mọi người – kể cả anh, đều tưởng con bé sẽ đứng yên đó thôi.
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
-Tìm thành phần phụ chú trong các đoạn trích sau và cho biết chúng bổ sung điều gì.
-Thành phần phụ chú liên quan với các từ ngữ
b)Giáo dục tức là giải phóng. Nó mở ra cánh cửa dẫn đến hoà bình, công bằng và công lí. Những người nắm giữ chìa khoá của cánh cửa này – các thầy, cô giáo, các bậc cha mẹ, đặc biệt là những người mẹ - gánh một trách nhiệm vô cùng quan trọng, bởi vì cái thế giới mà chúng ta để lại cho các thế hệ mai sau sẽ tùy thuộc vào những trẻ em mà chúng ta để lại cho thế giới ấy.
(Phê-đê-ri - cô May – o, Giáo dục – chìa khoá của tương lai)
c)Bước vào thế kỉ mới, muốn “sánh vai cùng các cường quốc năm châu” thì chúng ta sẽ phải lấp đầy hành trang bằng những điểm mạnh, vứt bỏ những điểm yếu. Muốn vậy thì khâu đầu tiên, có ý nghĩa quyết định là hãy làm cho lớp trẻ - những người chủ thực sự của đất nước trong thế kỉ tới – nhận ra điều đó, quen dần với những thói quen tốt đẹp ngay từ những việc nhỏ nhất. (Vũ Khoan)
d) Cô bé nhà bên (có ai ngờ)
Cũng vào du kích
Hôm gặp tôi vẫn cười khúc khích
Mắt đen tròn (thương thương quá đi thôi) (Giang Nam)
TV 112 CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (tiếp)
3)BT3 + 4/33:
Chúng tôi, mọi người – kể cả anh, đều tưởng con bé sẽ đứng yên đó thôi.
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
-Tìm thành phần phụ chú trong các đoạn trích sau và cho biết chúng bổ sung điều gì.
-Thành phần phụ chú liên quan với các từ ngữ
Thành phần phụ chú
Từ ngữ liên quan
Tác dụng
kể cả anh
mọi người
Thêm một đối tượng vào những người đang nói về bé Thu
TV 112 CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (tiếp)
3)BT3 + 4/33:
-Tìm thành phần phụ chú trong các đoạn trích sau và cho biết chúng bổ sung điều gì.
-Thành phần phụ chú liên quan với các từ ngữ
b)Giáo dục tức là giải phóng. Nó mở ra cánh cửa dẫn đến hoà bình, công bằng và công lí. Những người nắm giữ chìa khoá của cánh cửa này – các thầy, cô giáo, các bậc cha mẹ, đặc biệt là những người mẹ - gánh một trách nhiệm vô cùng quan trọng, bởi vì cái thế giới mà chúng ta để lại cho các thế hệ mai sau sẽ tùy thuộc vào những trẻ em mà chúng ta để lại cho thế giới ấy. (Phê-đê-ri - cô May –o)
Thành phần phụ chú
Từ ngữ liên quan
Tác dụng
kể cả anh
mọi người
Thêm một đối tượng vào những người đang nói về bé Thu
các thầy, cô giáo, các bậc cha mẹ…. người mẹ
Những người nắm giữ chìa khoá của cánh cửa này
Xác định rõ những người nắm giữ chìa khoá của cánh cửa giáo dục
TV 112 CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (tiếp)
3)BT3 + 4/33:
-Tìm thành phần phụ chú trong các đoạn trích sau và cho biết chúng bổ sung điều gì.
-Thành phần phụ chú liên quan với các từ ngữ
Thành phần phụ chú
Từ ngữ liên quan
Tác dụng
kể cả anh
mọi người
Thêm một đối tượng vào những người đang nói về bé Thu
các thầy, cô giáo, các bậc cha mẹ…. người mẹ
Những người nắm giữ chìa khoá của cánh cửa này
Xác định rõ những người nắm giữ chìa khoá của cánh cửa giáo dục
c) Bước vào thế kỉ mới, muốn “sánh vai cùng các cường quốc năm châu” thì chúng ta sẽ phải lấp đầy hành trang bằng những điểm mạnh, vứt bỏ những điểm yếu. Muốn vậy thì khâu đầu tiên, có ý nghĩa quyết định là hãy làm cho lớp trẻ - những người chủ thực sự của đất nước trong thế kỉ tới – nhận ra điều đó, quen dần với những thói quen tốt đẹp ngay từ những việc nhỏ nhất. (Vũ Khoan)
Những người chủ thực sự của đất nước trong thế kỉ tới
lớp trẻ
Bổ sung vai trò của lớp trẻ trong tương lai
TV 112 CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (tiếp)
3)BT3 + 4/33:
-Tìm thành phần phụ chú trong các đoạn trích sau và cho biết chúng bổ sung điều gì.
-Thành phần phụ chú liên quan với các từ ngữ
Thành phần phụ chú
Từ ngữ liên quan
Tác dụng
kể cả anh
mọi người
Thêm một đối tượng vào những người đang nói về bé Thu
các thầy, cô giáo, các bậc cha mẹ…. người mẹ
Những người nắm giữ chìa khoá của cánh cửa này
Xác định rõ những người nắm giữ chìa khoá của cánh cửa giáo dục
Những người chủ thực sự của đất nước trong thế kỉ tới
lớp trẻ
Bổ sung vai trò của lớp trẻ trong tương lai
d) Cô bé nhà bên (có ai ngờ)
Cũng vào du kích
Hôm gặp tôi vẫn cười khúc khích
Mắt đen tròn (thương thương quá đi thôi) (Giang Nam)
-có ai ngờ
-thương thương quá đi thôi
-Cô bé nhà bên
-Mắt đen tròn
-thái độ ngạc nhiên của người nói
-xúc động trước nụ cười ,đôi mắt
TV 112 CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (tiếp)
I.THÀNH PHẦN GỌI - ĐÁP
II.THÀNH PHẦN PHỤ CHÚ
III. LUYỆN TẬP
1)BT1/32:
2)BT2/32:
3)BT3 + 4/33:
4)BT5/33: Viết một đoạn văn ngắn trình bày suy nghĩ về việc thanh niên chuẩn bị hành trang bước vào thế kỉ mới, trong đó có câu chứa thành phần phụ chú.
GỢI Ý:
Hình thức: -Một đoạn văn ngắn
-Có câu chứa thành phần phụ chú
Nội dung:
-Phải nhận thức điểm mạnh, điểm yếu của con người Việt Nam.
-Thanh niên phải là những người đi tiên phong trong học tập và học tập có hiệu quả.
-Nhanh chóng nắm vững tri thức và kịp thời vận dụng các tri thức ấy vào sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước.
TV 112 CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (tiếp)
I.THÀNH PHẦN GỌI - ĐÁP
II.THÀNH PHẦN PHỤ CHÚ
III. LUYỆN TẬP
1)BT1/32:
2)BT2/32:
3)BT3 + 4/33:
4)BT5/33: Viết một đoạn văn ngắn trình bày suy nghĩ về việc thanh niên chuẩn bị hành trang bước vào thế kỉ mới, trong đó có câu chứa thành phần phụ chú.
THAM KHẢO:
-Ngay từ bây giờ, chúng ta – những người thanh niên của thế kỉ mới – hãy tích cực học tập, tích lũy kiến thức để ngày mai lập nghiệp, xây dựng đất nước.
-Để bước vào thế kỉ mới – thế kỉ của khoa học, công nghệ - thanh niên chúng ta cần được trang bị kiến thức hiện đại.

TV 112 CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (tiếp)
I.THÀNH PHẦN GỌI - ĐÁP
II.THÀNH PHẦN PHỤ CHÚ
III. LUYỆN TẬP
TRÒ CHƠI TIẾP SỨC: Hãy đặt câu có thành phần gọi – đáp và thành phần phụ chú xen kẻ nhau.
HƯỚNG DẪN HỌC TẬP:
1)BÀI HỌC:
 Nắm vững các kiến thức về các thành phần biệt lập đã học.
 Lập sơ đồ graph hệ thống các thành phần biệt lập đã học.
 Hoàn thành các bài tập đã được hướng dẫn.
2)BÀI MỚI: LIÊN KẾT CÂU VÀ LIÊN KẾT ĐOẠN VĂN
 Đọc và trả lời các câu hỏi trang 43
Từ bài tập 5/33, em hãy chỉ ra những yếu tố liên kết đã sử dụng.