Bài 20. Các thành phần biệt lập (tiếp theo)

Môn Ngữ Văn 9
Tiết 104, Bài 20



TRƯỜNG THCS PHONG BÌNH
Tổ XÃ HỘI
Kính chào quý thầy cô
Cùng các em học sinh
Đến tham dự v� h?c tiết
Nêu ý nghĩa của các thành phần biệt lập đã học (tình thái từ và cảm thán)? Cho ví dụ minh họa.

Thành phần tình thái được dùng để thể hiện cách nhìn
của người nói đối với sự việc được nói đến trong câu.
Ví dụ: Có lẽ, trời mưa.
Thành phần cảm thán được dùng để bộc lộ tâm lí của
người nói (vui, buồn, mừng, giận,...)
Ví dụ: Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
( “ Lặng lẽ Sa Pa”, Nguyễn Thành Long)

Đáp án:
Những từ ngữ xếp theo trình tự tăng dần độ tin cậy
(hay độ chắc chắn):
Dường như(1), hình như(2), có vẻ như(3), có lẽ(4), chắc là(5), chắc hẳn(6), chắc chắn(7).
Bài tập 2 (sgk):
Hãy xếp những từ ngữ sau đây theo trình tự tăng dần độ tin cậy (hay độ chắc chắn):
Chắc là, dường như, chắc chắn, có lẽ, chắc hẳn, hình như, có vẻ như.
a) - Này, bác có biết mấy hôm nay súng nó bắn ở đâu mà nghe rát thế không?
b) - Các ông, các bà ở đâu ta lên đấy ạ?
Ông Hai đặt bát nước xuống chõng hỏi. Một người đàn bà mau miệng trả lời:

- Thưa ông, chúng cháu ở Gia Lâm lên đấy ạ.
Ví dụ 1:
Bài tập nhanh:
Đặt câu với những từ: kìa, vâng, bác ơi,...
Ví dụ:
- Kìa, trời mưa các con về cẩn thận nhé!
- Vâng! Con chào cô.
Chúng con về ạ!
Lúc đi, đứa con gái đầu lòng của anh – và cũng là đứa con duy nhất của anh, chưa đầy một tuổi.
(Nguyễn Quang Sáng,“Chiếc lược ngà”)
b) Lão không hiểu tôi, tôi nghĩ vậy,
và tôi càng buồn lắm.
( Nam Cao, “Lão Hạc”)
a) Lúc đi, đứa con gái đầu lòng của anh chưa đầy một tuổi.
( Nguyễn Quang Sáng, “Chiếc lược ngà”)
b) Lão không hiểu tôi và tôi càng buồn lắm.
( Nam Cao, “Lão Hạc”)
Ví dụ 2:
C
V
C
V
C
V
Vế A1
Vế A2
1) Thành phần phụ chú có quan hệ thế nào với từ ngữ trước đó?
Trong câu “ Chúng tôi, mọi người – kể cả anh, đều tưởng con bé sẽ đứng yên đó thôi.”
( trích “ Chiếc lược ngà” của Nguyễn Quang Sáng)
Quan hệ bổ sung.
Quan hệ nguyên nhân.
Quan hệ điều kiện.
Quan hệ tương phản.
Trắc nghiệm kiến thức:
A




2) Thành phần phụ chú trong đoạn thơ sau có ý nghĩa gì?
Cô gái nhà bên ( có ai ngờ)
Cũng vào du kích
Hôm gặp tôi vẫn cười khúc khích
Mắt đen tròn ( thương thương quá đi thôi).
( Giang Nam, “ Quê hương”)



Miêu tả về cô gái.
Kể về cuộc gặp gỡ bất ngờ của tác giả và cô gái.
Bộc lộ rõ thái độ của tác giả đối với sự việc và hình ảnh cô gái.
Thể hiện rõ mối quan hệ giữa tác giả và cô gái.
Trắc nghiệm kiến thức:
C
Bài tập 1: Tìm thành phần gọi - đáp trong đoạn trích sau đây và cho biết từ nào được dùng để gọi, từ nào được dùng để đáp. Quan hệ giữa người gọi và người đáp là quan hệ ( trên – dưới hay ngang hàng, hay thân - sơ)?

Này, bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn. Chứ cứ nằm đấy, chốc nữa họ vào thúc sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ. Người ốm rề rề như thế, nếu lại phải một trận đòn, nuôi mấy tháng cho hoàn hồn.
Vâng, cháu cũng đã nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã. Nhịn suông từ sáng hôm qua tới giờ còn gì.
( Ngô Tất Tố, “Tắt đèn”.)
Bài tập 2: Tìm thành phần gọi – đáp trong câu ca dao sau và cho biết lời gọi – đáp đó hướng đến ai?

Bầu ơi thương lấy bí cùng,
Tuy rằng khác giống, nhưng chung một giàn.
( Ca dao)
Bài tập 3: Tìm thành phần phụ chú trong các đoạn trích sau và cho biết chúng bổ sung điều gì?

a) Chúng tôi, mọi người – kể cả anh, đều tưởng con bé sẽ đứng yên đó thôi.
( Nguyễn Quang Sáng, “ Chiếc lược ngà”)
b) Giáo dục tức là giải phóng. Nó mở ra cánh cửa dẫn đến hòa bình, công bằng và công lí. Những người nắm giữ chìa khóa của cánh cửa này – các thầy, cô giáo, các bậc cha mẹ, đặc biệt là những người mẹ - gánh một trách nhiệm vô cùng quan trọng, bởi vì cái thế giới mà chúng ta để lại cho các thế hệ mai sau sẽ tùy thuộc những trẻ em mà chúng ta để lại cho thế giới ấy.
(Phê-đê-ri-cô May-o, “Giáo dục-chìa khóa của tương lai”).
c) Bước vào thế kỉ mới, muốn “ sánh vai cùng các cường quốc năm châu” thì chúng ta sẽ phải lấp đầy hành trang bằng những điểm mạnh, vứt bỏ những điểm yếu. Muốn vậy thì khâu đầu tiên, có ý nghĩa quyết định là hãy làm cho lớp trẻ - những người chủ thực sự của đất nước trong thế kỉ tới – nhận ra điều đó, quen dần với những thói quen tốt đẹp ngay từ những việc nhỏ nhất.
( Vũ Khoan, “Chuẩn bị hành trang vào thế kỉ mới”).
d) Cô bé nhà bên ( có ai ngờ)
Cũng vào du kích
Hôm gặp tôi vẫn cười khúc khích
Mắt đen tròn ( thương thương quá đí thôi).
( Giang Nam, “ Quê hương”)
Bài tập 4: Hãy cho biết thành phần phụ chú ở mỗi câu trong
bài tập 3 liên quan đến những từ ngữ nào trước đó. (Về nhà)
Bài tập 5: Viết đoạn văn. Về việc thanh niên chuẩn bị hành
trang bước vào thế kỉ mới, có sử dụng thành phần phụ chú.
Đoạn văn gợi ý bài tập 5:
Một năm khởi đầu từ mùa xuân. Một đời khởi đầu từ tuổi trẻ. Tuổi trẻ là mùa xuân vĩnh cửu của nhân loại và tuổi trẻ bao giờ cũng hướng tới tương lai! Tương lai – đó là những gì chưa có trong hôm nay, nhưng chính vì thế mà nó lại có sức hấp dẫn ghê gớm đối với con người, nếu không nói rằng nhờ có niềm hi vọng vào tương lai mà con người có thể vượt qua mọi khó khăn trở ngại để tiếp tục sống một cách có ích hơn. Tuy nhiên, người ta, nhất là thanh niên không thể thụ động chờ đợi tương lai, càng không thể đi tới tương lai với hai bàn tay trắng; nghĩa là phải chuẩn bị cho mình một hành trang cần thiết, đặc biệt là hành trang tinh thần để có thể vững bước tới tương lai. Hành trang tinh thần – đó là tri thức, kĩ năng, thói quen; được coi là điều kiện cần và đủ để thanh niên có thể tự tin trước mạng thông tin toàn cầu, trước hội nhập kinh tế thế giới với tính kỉ luật và cường độ lao động cao.
Muốn có hành trang tinh thần như vậy thì hơn bao giò hết, thanh niên phải là những người đi tiên phong trong học tập và học tập có hiệu quả; nhanh chóng nắm vững tri thức và kịp thời vận dụng các tri thức ấy vào sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Chỉ có như vậy thì chúng ta mới nhanh chóng thoát khởi tình trạng nghèo đói, lạc hậu để hội nhập kinh tế với khu vực và thế giới một cách bình đẳng, phát triển đất nước một cách bền vững. Và cũng chỉ có như vậy, thanh niên mới xứng đáng là mùa xuân vĩnh cửu của nhân loại!

- Các thành phần gọi – đáp và phụ chú cũng là những thành phần biệt lập.
- Thành phần gọi – đáp được dùng để tạo lập hoặc để duy trì quan hệ giao tiếp.
- Thành phần phụ chú được dùng để bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu. Thành phần phụ chú thường được đặt giữa hai dấu gạch ngang, hai dấu phẩy, hai dấu ngoặc đơn hoặc giữa một dấu gạch ngang với một dấu phẩy. Nhiều khi thành phần phụ chú còn được đặt sau dấu hai chấm.
Ghi nhớ
Bài tập tổng hợp: Tìm các thành phần biệt lập đã học trong đoạn văn sau:
Chuyện người con gái Nam Xương của Nguyễn Dữ là truyện thứ 16/20 truyện, có nguồn gốc từ truyện cổ tích “ vợ chàng Trương” (Kho tàng truyện dân gian Việt Nam). Vũ Thị Thiết, người con gái quê ở Nam Xương. Một phụ nữ bình dân nhưng mang đầy đủ vẻ đẹp của một con người lí tưởng: “ Tính đã thùy mị, nết na, lại thêm tư dung tốt đẹp”. Than ôi! Nàng lại có một cuộc đời éo le, ngang trái và bất hạnh. Tất cả bởi chiến tranh, bởi cái tính đa nghi, độc đoán của chàng Trương...Giá như nàng được sống trong xã hội ngày nay thì có lẽ nàng sẽ có một cuộc đời hạnh phúc.
Vâng, đúng như thế! Cuộc sống hiện nay đã và đang bình đẳng giữa nam và nữ. Hơn nữa với xu thế phát triển của xã hội ngày nay thì những cuộc chiến tranh phi nghĩa sẽ bị xóa bỏ và đẩy lùi để thế giới ngày càng hướng tới một tương lai tốt đẹp hơn. Đó là mơ ước của mỗi con người...
Bài tập củng cố trên phiếu học tập: (Về nhà)
Tìm thành phần gọi - đáp trong những câu ca dao sau và cho biết lời gọi - đáp hướng đến ai:
a) Con ơi nhớ lấy câu này:
Cướp đêm là giặc, cướp ngày là quan.

b) Ai ơi đừng bỏ ruộng hoang,
Bao nhiêu tấc đất, tấc vàng bấy nhiêu.
Ch©n thµnh c¶m ¬n
quý thÇy c« gi¸o vµ
c¸c em !