Bài 20. Các thành phần biệt lập (tiếp theo)

Ôn lại những khái niệm sau đây:
Thế nào là thành phần biệt lập.
Thành phần biệt lập là thành phần không tham gia vào việc diễn đạt của câu và không nằm trong cấu trúc cú pháp của câu.

Thế nào là thành phần tình thái. Cho VD cụ thể.
Thành phần tình thái được dùng để thể hiện cách nhìn của người nói đối với sự việc được nói đến trong câu.

Thế nào là thành phần cảm thán. Cho VD cụ thể.
Thành phần cảm thán được dùng trong câu để bộc lộ tâm lí của người nói (vui, buồn, mừng, giận ....)
Tiết 103: Các thành phần biệt lập (tiếp)
Thành phần gọi đáp
Ví dụ (sgk - trang 31)
Nhận xét:
Từ này dùng để gọi.
tạo lập cuộc thoại

Từ thưa ông dùng để đáp.
duy trì cuộc thoại.
Hai từ in đậm trên không tham gia vào việc diễn đạt nghĩa của câu.

Thành phần gọi - đáp



Đọc các đoạn trích sau đây ( trích từ truyện ngắn Làng của nhà văn Kim Lân) và trả lời câu hỏi:
Này, bác có biết mấy hôm nay súng nó bắn ở đâu mà nghe rát thế không?
Các ông, các bà ở đâu lên vậy đấy ạ?
Ông hai đặt bát nước xuống chõng hỏi. Một người đàn bà mau miệng trả lời:
- Thưa ông, chúng cháu ở Gia Lâm lên đấy ạ.

3. Ghi nhớ: (sgk- trang 32)
Thành phần gọi - đáp được dùng để tạo lạp hoặc duy trì quan hệ giao tiếp.
Tiết 103: Các thành phần biệt lập (tiếp)
Tiết 103: Các thành phần biệt lập (tiếp)
II. Thành phần phụ chú:
Ví dụ (sgk - trang 31.32)
Nhận xét:
Nếu lược bỏ các từ ngữ in đậm thì nghĩa của câu vẫn không đổi bởi phần in đậm là thành phần biệt lập.
"và cũng là đứa con duy nhất của anh chưa đầy một tuổi" chú thích cho cụm từ "đứa con gái đầu lòng"
Cụm chủ vị "tôi nghĩ vậy" chú thích chỉ diễn ra trong trí nhớ của riêng tác giả.
Thành phần phụ chú



Đọc những câu sau đây và trả lời câu hỏi:
Lúc đi, đứa con gái đầu lòng của anh - và cũng là đứa con duy nhất của anh chưa đầy một tuổi.
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)

Lão không hiểu tôi, tôi nghĩ vậy, và tôi càng buồn lắm.
(Nam Cao, Lão Hạc)
3. Ghi nhớ: sgk - trang 32
Tiết 103: Các thành phần biệt lập (tiếp)
Thành phần phụ chú
được dùng để để bổ sung một số chi tiết
cho nội dung chính của câu. Thành phần phụ chú thường được
đặt giữa hai dấu gạch ngang, hai dấu phẩy, hai dấu
ngoặc đơn hoặc giữa một dấu ngoặc đơn với một dấu phẩy.
Nhiều khi thành phần phụ chú còn được đặt sau dấu hai chấm.
Tiết 103: Các thành phần biệt lập (tiếp)
III. Luyện tập
Bài 1: Tìm thành phần gọi - đáp trong đoạn trích sau đây và cho biết từ nào được dùng để gọi và từ nào dùng để đáp. Quan hệ thân sơ giữa người gọi và người đáp là quan hệ gì (trên - dưới hay ngang hàng, thân hay sơ) ?
Này, bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn. Chứ cứ nằm đấy, chốc nữa họ vào thúc sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ. Người ốm rề rề như thế, nếu lại phải một trận đòn, nuôi mấy tháng cho hoàn hồn.

Vâng, cháu cũng đã nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp đã. Nhịn suông từ sáng hôm qua rồi còn gì.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
: thành phần gọi
Quan hệ trên dưới
: thành phần đáp
Tiết 103: Các thành phần biệt lập (tiếp)
Bài 2: Tìm thành phần gọi - đáp trong câu ca dao sau và cho biết lời gọi - đáp đó hướng đến ai
Bầu ơi thương lấy bí cùng
Tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn

: thành phần gọi đáp
Câu ca dao hướng tới tất cả mọi người nên đùm bọc, thương yêu, giúp đỡ nhau.
Bài 3: Tìm thành phần phụ chú trong các đoạn trích sau và cho biết chúng bổ sung điều gì.
Chúng tôi, mọi người - kể cả anh, đều tưởng con bé sẽ đứng yên đó thôi.
( Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)


Giáo dục tức là giải phóng. Nó mở ra cánh cửa dẫn đến hòa bình, công bằng và công lý. Những người nắm giữ chìa khóa của cánh cửa này - các thầy, cô giáo, các bậc cha mẹ, đặc biệt là những người mẹ - gánh một trách nhiệm vô cùng quan trọng, bởi vì cái thế giới mà chúng ta để lại cho các thế hệ mai sau sẽ tùy thuộc vào những trẻ em mà chúng ta để lại cho thế giới ấy
(Phê-đê-ri-cô May-o, Giáo dục - chìa khóa của tương lai)


Tiết 103: Các thành phần biệt lập (tiếp)
Tiết 103: Các thành phần biệt lập (tiếp)
Bước vào thế kỉ mới, muốn "sánh vai cùng các cường quốc năm châu" thì chúng ta sẽ phải lấp đầy hành trang bằng những điểm mạnh, vứt bỏ những điểm yếu. Muốn vậy thì khâu đầu tiên, có ý nghĩa quyết định là hãy làm cho lớp trẻ - những người chủ thực sực của đất nước trong thế kỉ tới - nhận ra điều đó, quen dần với những thói quen tốt đẹp ngay từ những việc nhỏ nhất.
(Vũ Khoan, Chuẩn bị hành trang vào thế kỷ mới)

Cô bé nhà bên (có ai ngờ)
Cũng vào du kích
Hôm qua gặp tôi vẫn cười khúc khích
Mắt đen tròn (thương thương quá đi thôi)
( Giang Nam, Quê hương )
: thái độ ngạc nhiên của người nói
: tình cảm thương mến của người nói
Trò chơi ô chữ


b
i
ệ
t
l
â
p
3
2
1
4
5
6
7
Trò chơi ô chữ
Tìm thành phần gọi - đáp, phụ chú trong các trích dẫn sau đây:


Hôm đó, chú Tiến Lê - bạn của bố tôi, đưa theo bé Quỳnh đến chơi.
( Tạ Duy Anh, Bức tranh của em gái tôi)

B
A
ủ
C
N
B
ạ
T
ố
Ô
I
Trò chơi ô chữ


Tìm thành phần gọi - đáp, phụ chú trong các trích dẫn sau đây:

Rồi cả nhà - trừ tôi- vui như Tết khi bé Phương, qua giới thiệu của chú Tiến Lê, được mời tham gia trại thi vẽ quốc tế.
( Tạ Duy Anh, Bức tranh của em gái tôi)

t
r
ừ
t
ô
i
Trò chơi ô chữ


Người đứng đầu trong cuộc thi Hoa hậu sẽ được nhận cái gì?



ơ
n
g
n
ệ
i
m
Ư
V

Tìm thành phần gọi - đáp, phụ chú trong các trích dẫn sau đây:

- Ôi em Thủy ! - Tiếng kêu sửng sốt của cô giáo làm tôi giật mình. Em tôi bước vào lớp:
- Thưa cô, em đến chào cô ... Thủy khóc nức nở.

(Khánh Hoài, Cuộc chia tay của những con búp bê)



Trò chơi ô chữ
ô
c
a
ư
h
t
Trò chơi ô chữ

Nhân vật trong câu chuyện " Ông lão đánh cá và con cá vàng "






o
ã
ô
n
g
l
Trò chơi ô chữ
Tìm thành phần gọi - đáp, phụ chú trong các trích dẫn sau đây:

- Vâng, cháu cũng đã nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp đã. Nhịn suông từ sáng hôm qua tới giờ còn gì.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
v
g
n
â
Trò chơi ô chữ

Trái nghĩa với từ "tiết kiệm" là gì?





l
ã
n
g
í
h
p
Hướng dẫn về nhà

Học thuộc ghi nhớ.
Làm bài tập 5 (sgk).
Soạn bài tiếp theo.