Bài 20. Các thành phần biệt lập (tiếp theo)

PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO MỘC HÓA
TRƯỜNG THCS BÌNH HOØA ÑOÂNG
NHIỆT LIỆT CHÀO MỪNG THẦY CÔ
VÀ CÁC EM
Nguyễn Quốc Việt
Lớp
9A
1
2
3
4
5
6
Kiểm tra bài cũ

Câu 1 : Thế nào là phần thành biệt lập ?
Câu 2 :Thành phần cảm thán được dùng để làm gì ?
Câu 3 : Thành phần tình thái được dùng để làm gì ?
Câu 4 : Câu văn nào sau đây có sử dụng thành phần
biệt lập tình thái ?
A Trời ơi, chỉ còn năm phút .
B Ồ, sao mà độ ấy vui thế.
C Có lẽ văn nghệ rất kị “trí thức hóa nữa”.
D Ôi những cánh đồng quê chảy máu.
Câu 5 : Trong các từ ngữ sau đây, từ ngữ nào có độ
tin cậy cao nhất ?
A Chắc là
B Chắc
C Hình như
D Chắc chắn

Câu 6 :Câu nào sau đây có sử dụng thành phần
biệt lập cảm thán ?
A Tôi không rõ, hình như họ là hai mẹ con.
B Chao ôi, bông hoa đẹp quá.
C Có lẽ ngày mai mình sẽ đi píc-níc.
D Bạn An là học sinh giỏi.
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (tiếp theo)
I/ Thành phần gọi - đáp
1. Tìm hiểu ví dụ : sgk / 31
– , bác có biết mấy hôm nay súng nó bắn ở đâu mà nghe rát thế không ?
b) – Các ông, các bà ở đâu ta lên đấy ạ ?
Ông Hai đặt bát nước xuống chõng hỏi. Một người đàn bà mau miệng trả lời :
- , chúng cháu ở Gia Lâm lên đấy ạ .
Trong những từ ngữ in đậm, từ ngữ nào được dùng để gọi, từ ngữ nào được dùng để đáp ?
Thưa ông
Này
- Này dùng để gọi
- Thưa ông dùng để đáp
Đáp án :
?
Những từ ngữ dùng để gọi người khác hay đáp lời người khác có tham gia diễn đạt nghĩa sự việc của câu hay không ?
Các từ in đậm không tham gia vào việc diễn đạt nghĩa sự việc của câu.
Trong những từ in đậm đó, từ ngữ nào được dùng để tạo lập cuộc thoại, từ ngữ nào được dùng để duy trì cuộc thoại đang diễn ra ?
Dùng để tạo lập cuộc thoại
Dùng để duy trì cuộc thoại
Bộ phận không tham gia vào việc diễn đạt nghĩa sự việc của câu được gọi là gì ?
●Thành phần gọi – đáp cũng là thành phần phần biệt lập .
Vậy thành phần gọi đáp được dùng để làm gì ?
● Thành phần gọi – đáp được dùng để tạo lập hoặc duy trì quan hệ giao tiếp.
2. Ghi nhớ : sgk / 32

CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (tiếp theo)
I/ Thành phần gọi - đáp
Bài tập : Tìm thành phần gọi - đáp trong đoạn trích sau đây và cho biết từ nào được dùng để gọi, từ nào được dùng để đáp. Quan hệ giữa người gọi và người đáp là quan hệ gì (trên – dưới hay ngang hàng, thân hay sơ)
, bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn. Chứ cứ nằm đấy, chốc nữa họ vào thúc sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ. Người ốm rề rề như thế, nếu lại phải một trận đòn, nuôi mấy tháng cho hoàn hồn.
, cháu cũng đã nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã. Nhịn suông từ sáng hôm qua tới giờ còn gì .

Này
Vâng
- Quan hệ giữa người gọi và người đáp là quan hệ trên – dưới .
dùng để gọi
Đáp án :
- Thành phần gọi đáp là :
dùng để đáp
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (tiếp theo)
I/ Thành phần gọi - đáp
1. Tìm hiểu ví dụ : sgk / 31
II/ Thành phần phụ chú
Lúc đi, và cũng là đứa con duy nhất của anh chưa đầy một tuổi . (Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
b) Lão không hiểu tôi nghĩ vậy và tôi càng buồn lắm. (Nam Cao, Lão Hạc)
,
,
,
–
Lúc đi, đứa con gái đầu lòng của anh chưa đầy một tuổi .
b) Lão không hiểu tôi và tôi càng buồn lắm.
Nếu lược bỏ các từ in đậm, nghĩa sự việc của mỗi câu ở vd a, b có thay đổi không ? Vì sao ?
đứa con gái đầu lòng
của anh
tôi
Nếu lượt bỏ các từ in đậm thì nghĩa sự việc của câu không thay đổi.
Đáp án :
Ở câu (a), các từ in đậm được thêm vào để chú thích cho cụm từ nào ?
Vì nó là thành phần biệt lập.
Trong câu (b), cụm chủ - vị in đậm chú thích điều gì ?
Cụm từ tôi nghĩ vậy chỉ việc diễn ra trong trí của nhân vật tôi.
Đáp án :
Vậy thành phần phụ chú được dùng để làm gì ?
Đáp án : Thành phần phụ chú được dùng để bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu.
Ở vd a, b thành phần phụ chú được đặt ở giữa những dấu câu nào ?
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (tiếp theo)
I/ Thành phần gọi - đáp
1. Tìm hiểu ví dụ :
II/ Thành phần phụ chú
Tìm bộ phận phụ chú trong các đoạn trích sau và cho biết chúng bổ sung điều gì.
a) Giáo dục tức là giải phóng. Nó mở ra cánh cửa dẫn đến hòa bình, công bằng và công lí. Những người nắm giữ chìa khóa của cánh cửa này gánh một trách nhiệm cô cùng quan trọng , bởi vì cái thế giới mà chúng ta để lại cho các thế hệ mai sau sẽ tùy thuộc vào những trẻ em mà chúng ta để lại cho các thế giới ấy.
( )
Các thầy, cô giáo, các bậc cha mẹ, đặc biệt là người mẹ
–
–
Giang Nam, Quê Hương
(Phê-đê-ri-cô May-o, Giáo dục-chìa khóa của tương lai)
( )
 Ngạc nhiên trước việc tham gia du kích của cô gái và xúc động trước nụ cười hồn nhiên và đôi mắt đen của cô gái.
b) Cô bé nhà bên
Cũng vào du kích
Hôm gặp tôi vẫn cười khúc khích
Mắt đen tròn .
có ai ngờ
thương thương qúa đi thôi
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (tiếp theo)
I/ Thành phần gọi - đáp
II/ Thành phần phụ chú
1. Tìm hiểu ví dụ :
Tìm bộ phận chú thích trong các đoạn trích sau và cho biết chúng bổ sung điều gì.
c) Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần nhưng lần này tự nhiên thấy lạ. Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi , vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn : .
(Thanh Tịnh, Tôi đi học)
hôm nay tôi đi học
 Giải thích lí do thay đổi tâm trạng của của nhân vật tôi trong ngày đầu tiên đi học.
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (tiếp theo)
I/ Thành phần gọi - đáp
1. Tìm hiểu ví dụ : sgk / 31
2. Ghi nhớ : sgk / 32
II/ Thành phần phụ chú
Thành phần phụ chú thường được đặt giữa những dấu câu nào ?
Thành phần phụ chú có phải là thành phần biệt lập hay không ?
Thành phần phụ chú cũng là thành phần biệt lập.
Thành phần phụ chú được dùng để làm gì ?
Thành phần phụ chú được dùng để bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu.
Thành phần phụ chú thường được đặt giữa hai dấu gạch ngang, hai dấu phẩy, hai dấu ngoặc đơn hoặc giữa một dấu gạch ngang với một dấu phẩy. Nhiều khi thành phụ chú còn được đặt sau dấu hai chấm.

CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (tiếp theo)
I/ Thành phần gọi – đáp
● Các thành phần gọi – đáp và phụ chú cũng là những thành phần biệt lập.
● Thành phần gọi – đáp được dùng để tạo lập hoặc để duy trì quan hệ giao tiếp.
● Thành phần phụ chú được dùng để bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu. Thành phần phụ chú thường được đặt giữa hai dấu gạch ngang, hai dấu phẩy, hai dấu ngoặc đơn hoặc giữa một dấu gạch ngang với một dấu phẩy. Nhiều khi thành phụ chú còn được đặt sau dấu hai chấm.
II/ Thành phần phụ chú
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (Tiếp theo)
I/ Thành phần gọi – đáp
II/ Thành phần phụ chú
Bài tập 2 : Tìm thành phần gọi – đáp trong câu ca dao sau và cho biết lời gọi đáp đó hướng đến ai.
thương lấy bí cùng,
Tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn.
Bầu ơi
III/ Luyện tập
Đáp án
Thành phần gọi đáp là : Bầu ơi
- Lời gọi đáp này không hướng đến riêng ai cả.
III/ Luyện tập
Bài tập 3 : Tìm thành phần phụ chú trong các đoạn trích sau và cho biết chúng bổ sung điều gì .
Chúng tôi, mọi người đều tưởng con bé sẽ đứng yên đó thôi.
c) Bước vào thế kỉ mới, muốn “sánh vai với các cường quốc năm châu” thì chúng ta sẽ phải lắp đầy hành trang bằng những điểm mạnh, vứt bỏ những điểm yếu. Muốn vậy thì khâu đầu tiên, có ý nghĩa quyết định là hãy làm cho lớp trẻ nhận ra đều đó, quen dần với những thói quen tốt đẹp ngay từ những việc nhỏ nhất.
II/ Thành phần phụ chú
–
,
–
–
kể cả anh
những người chủ thực sự của đất trong thế kỉ tới
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (Tiếp theo)
I/ Thành phần gọi - đáp
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
Các thành phần tình thái, cảm thán, gọi đáp, phụ chú được gọi chung là thành phần gì ?
I
B
Ệ
L
T
Ậ
P
Trong các từ : “dường như, chắc chắn, chắc là” từ nào có độ tin cậy thấp nhất ?
N
Ơ
G
C
À
I
Ư
D
Ờ
G
N
N
H
Ư
Câu văn “Chúng tôi, mọi người – kể cả anh, đều tưởng con bé sẽ đứng yên đó thôi.” , trích trong văn bản nào ?
H
C
I
C
Ế
L
Ự
Tác giả của bài thơ “ Bài thơ về tiểu đội xe không kính” là ai ?
H
P
Ạ
M
T
Ế
D
N
U
T
Ậ
Ặ
N
Câu văn “Trời ơi, chỉ còn năm phút !” , trích trong văn bản nào ?
Ẽ
L
S
P
A
A
G
I
G
Ọ
L
Đ
Á
P
Ì
M
E
Á
Ữ
N
P
Điền từ còn thiếu vào câu kiều sau đây :
Đầu lòng hai ả tố nga
Thúy Kiều là chị ……. là Thúy Vân
Thành phần được dùng để tạo lập hoặc duy trì quan hệ giao tiếp được gọi là thành phần gì ?
Bài thơ “Đồng chí “ của tác giả nào ?
H
H
H
H
T
A
H
Í
C
N
U
H
Ú
Thành phần được dùng để bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu được gọi là thành phần gì ?
I
Ụ
H
H
C
T
N
Câu văn “ Với lòng mong nhớ của anh, chắc anh nghĩ rằng, con anh sẽ chạy xô vào lòng anh , sẽ ôm chặt lấy cổ anh”. Câu này chứa thành phần biệt lập nào ?
Điền từ còn thiếu vào chỗ trống của câu thơ sau :
Quê hương …… nước mặn đồng chua
Làng tôi nghèo đất cày lên sỏi đá.
Câu “Ồ, sao mà độ ấy vui thế.” , câu này chứa thành phần biệt lập nào ?
C
Ả
Á
N
M
H
T
Bài thơ “Ánh trăng” là của tác giả nào ?
D
N
N
G
U
Y
Ễ
U
Y
T
Ừ
Ơ
N
G
M
I
N
H
H
À
M
Ý
Dặn dò
Về nhà học bài, xem lại ví dụ, bài tập và làm tiếp bài tập còn lại.
Chuẩn bị bài “ Nghĩa tường minh và hàm ý ”
+ Đọc kĩ ví dụ của phần I và trả lời các câu hỏi của ví dụ.
+ Làm LT.
Kính chúc quý Thầy Cô nhiều sức khỏe.
Chúc các em học tốt