Bài 20. Các thành phần biệt lập (tiếp theo)

Kiểm tra bài cũ
Nêu khái niệm các thành phần đó? Đặt câu với một trong hai thành phần đó?

Thế nào là thành phần biệt lập của câu?
Có những thành phần biệt lập nào đã học?

Tiết 103:
Các thành phần biệt lập (tiếp theo)
I.T×m hiÓu bµi
1- Thµnh phÇn gäi - ®¸p.
a. VÝ dô:
Tiết 103:C¸c thµnh phÇn biÖt lËp

a.- Này, bác có biết mấy hôm nay súng nó bắn ở đâu mà nghe rát thế không?
b.Các ông, các bà ở đâu ta lên đấy ạ?
Ông Hai đặt bát nước xuống chõng hỏi. Một người đàn bà mau miệng trả lời:
- Thưa ông, chúng cháu ở Gia Lâm lên đấy ạ.
Làng- Kim Lân

Thưa ông,
Này
Tiết 103:C¸c thµnh phÇn biÖt lËp

I.Tìm hiểu bài
1- Thành phần gọi - đáp.

Những từ này, thưa ông có tham gia vào sự diễn đạt nghĩa của câu không?

Từ ngữ dùng để gọi
Từ ngữ dùng để đáp
Từ ngữ được dùng để tạo lập cuộc thoại
Từ ngữ được dùng để duy trì cuộc thoại
Này
Thưa ông
Thưa ông
Này
Điền các từ ngữ thích hợp
vào bảng bên cạnh?
Theo em những từ ngữ này được thêm vào trong câu có tác dụng gì?
Không tham gia vào sự diễn
đạt sự việc của câu.Vì chúng là
thành phần nằm ngoài nòng cốt câu (Thành phần biệt lập)
a.- Này, bác có biết mấy hôm
nay súng nó bắn ở đâu mà
nghe rát thế không?
b.Các ông, các bà ở đâu
ta lên đấy ạ?
Ông Hai đặt bát nước xuống
chõng hỏi. Một người đàn bà
mau miệng trả lời:
Thưa ông, chúng cháu ở Gia Lâm
lên đấy ạ.(Làng- Kim Lân)
Ti?t103: Các thành phần biệt lập

I. T×m hiÓu bµi
1- Thµnh phÇn gäi - ®¸p.
Từ thưa ông dùng để đáp, duy trì cuộc thoại
Không tham gia vào diễn đạt nghĩa sự việc của câu.
Từ này dùng để gọi, tạo lập cuộc thoại
Ti?t 103: Các thành phần biệt lập
I. Tìm hiểu bài
- Này, bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn. Chứ cứ nằm đấy,chốc nữa họ vào thúc sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ. Người cứ ốm rề rề như thế, nếu lại phải một trận đòn, nuôi mấy tháng cho hoàn hồn.
Vâng, cháu cũng đã nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã.Nhịn suông từ sáng hôm qua tới giờ còn gì . (Tắt đèn- Ngô Tất Tố)
1- Thành phần gọi - đáp.
a. Ví dụ:
Tìm thành phần gọi - đáp trong đoạn trích và cho biết từ nào được dùng để gọi, từ nào được dùng để đáp. Quan hệ giữa người gọi và người đáp là quan hệ gì (trên- dưới hay ngang hàng, thân hay sơ)?

Này
Vâng
Ti?t 103: Các thành phần biệt lập
I. Tìm hiểu bài
a. Ví dụ:
b.Kết luận
Thành phần gọi-đáp được dùng để tạo lập hoặc để duy trì quan hệ giao tiếp.
Gọi các từ ngữ vừa tìm hiểu là thành phần gọi -đáp. Em hãy cho biết thành phần gọi -đáp là gì?

Chú ý : Thành phần gọi-đáp có tác dụng lớn trong việc thể hiện thái độ, cách ứng xử giữa những người giao tiếp với nhau.Do đó khi nói năng phải biết sử dụng thành phần gọi- đáp cho phù hợp.
a.- Này, bác có biết mấy hôm nay súng nó bắn ở đâu mà nghe rát thế không?
b.Các ông, các bà ở đâu ta lên đấy ạ?
Ông Hai đặt bát nước xuống chõng hỏi. Một người đàn bà mau miệng trả lời:
- Thưa ông, chúng cháu ở Gia Lâm lên đấy ạ.
(Làng- Kim Lân)

Ti?t 103:Các thành phần biệt lập
I .Tìm hiểu bài
1. Thành phần gọi đáp

2. Thành phần phụ chú
a. Ví dụ:
a. Lúc đi, đứa con gái đầu lòng của anh- và cũng là đứa con duy nhất của anh, chưa đầy một tuổi. (Chiếc lược ngà-Nguyễn Quang Sáng)
b. Lão không hiểu tôi, tôi nghĩ vậy, và tôi càng buồn lắm. (Lão Hạc -Nam Cao)
Nếu lược bỏ các từ ngữ in đậm,
nghĩa sự việc của các câu
trên có thay đổi không? vì sao?
và cũng
là đứa con duy nhất của anh
tôi nghĩ vậy
Nếu lược bỏ các từ ngữ in đậm, nghĩa sự việc của các câu trên không thay đổi, vì chúng không trực tiếp diễn đạt nghĩa sự việc của câu.( Thành phần biệt lập)
Ti?t 103: Các thành phần biệt lập
I .Tìm hiểu bài
Thành phần gọi đáp
2. Thành phần phụ chú
a. ví dụ:
Các từ ngữ và cũng là đứa con duy nhất của anh được thêm vào để chú thích cho cụm từ nào trong ví dụ a?
Cụm chủ vị tôi nghĩ vậy nhằm chú thích cho điều gì?
- Các từ ngữ và cũng là đứa con duy nhất của anh
được thêm vào để chú thích cho cụm từ đứa con gái đầu lòng của anh- giải thích rõ anh chỉ có một đứa con gái duy nhất

- Cụm chủ vị tôi nghĩ vậy chú thích cho cụm C-V(1) và là lí do cho cụm C-V(3) nêu điều suy nghĩ riêng của nhân vật tôi- điều này có thể đúng hoặc gần đúng so với suy nghĩ của lão Hạc
a. Lúc đi, đứa con gái đầu lòng của anh- và cũng là đứa con duy nhất của anh, chưa đầy một tuổi. (Chiếc lược ngà-Nguyễn Quang Sáng)
b. Lão không hiểu tôi, tôi nghĩ vậy, và tôi càng buồn lắm. (Lão Hạc -Nam Cao)
Ti?t 103: Các thành phần biệt lập
I.Tìm hiểu bài
1.Thành phần gọi đáp
2.Thành phần phụ chú
a. ví dụ:
c. Cô bé nhà bên (có ai ngờ)
Cũng vào du kích
Hôm gặp tôi vẫn cười khúc khíc
Mắt đen tròn (thương thương quá đi thôi) (Quê hương -Giang Nam)

a. Lúc đi, đứa con gái đầu lòng của anh- và cũng là đứa con duy nhất của anh, chưa đầy một tuổi.
(Chiếc lược ngà-Nguyễn Quang Sáng)
b. Lão không hiểu tôi, tôi nghĩ vậy, và tôi càng buồn lắm.
(Lão Hạc -Nam Cao)
Bộc lộ thái độ ngạc nhiên trước việc cô gái tham gia du kích
Cảm xúc xúc động
trước nụ cười và đôi mắt đen của cô gái
Ti?t 103: Các thành phần biệt lập
I .Tìm hiểu bài
1.Thành phần gọi đáp
2. Thành phần phụ chú
a. ví dụ:
b. KÕt luËn
Thành phần phụ chú được dùng:
+ Để bổ sung, giải thích thêm một số chi tiết cho nội dung chính của câu
+ Để nêu xuất xứ của từ ngữ, thái độ, cử chỉ , hành động đi kèm theo lời nói.

Thường được đặt giữa hai dấu gạch ngang, hai dấu phẩy,hai dấu ngoặc đơn,hoặc giữa một dấu gạch ngang với một dấu phẩy
-Cách nhận biết:
Ti?t 103: Các thành phần biệt lập
-Thành phần gọi- đáp được dùng để tạo lập hoặc để duy trì quan hệ giao tiếp.

- Thành phần phụ chú được dùng để bổ sung, giải thích thêm một số chi tiết cho nội dung chính của câu.

- Thành phần tình thái, thành phần cảm thán , thành phần gọi- đáp và phụ chú đều là thành phần biệt lập của câu
Ti?t 103: Các thành phần biệt lập
I .Tìm hiểu bài
II .Luyện tập
Bài tập2:
Tìm thành phần gọi -đáp trong câu ca dao sau và cho biết lời gọi -đáp đó hướng tới ai?
Bầu ơi thương lấy bí cùng,
Tuy rằng khác giống, nhưng chung một giàn
Bầu ơi (gọi)- hướng tới nhiều người, tất cả các thành viên trong cộng đồng hãy biết yêu thương , giúp đỡ lẫn nhau. (Bầu, bí , giàn - ẩn dụ : chỉ những người trong cùng một đất nước tuy là những con người khác nhau dòng họ nhưng cùng dân tộc, cùng truyền thống lịch sử)
Ti?t103:Các thành phần biệt lập
I .Tìm hiểu bài
II .Luyện tập
Bài tập3,4:
Tìm thành phần phụ chú trong các đoạn trích sau và cho biết chúng bổ sung điều gì và nó liên quan đến những từ ngữ nào trước đó ?
a.Chúng tôi, mọi người - kể cả anh, đều tưởng con bé sẽ đứng yên đó thôi. (Chiếc lược ngà -Nguyễn Quang Sáng)
kể cả anh- thành phần chú thích giải thích thêm cho cụm từ mọi người trong đó có cả anh, liên quan đến chủ ngữ (mọi người)
.
Ti?t103: Các thành phần biệt lập
I .Tìm hiểu bài
II .Luyện tập
Bài tập3,4 Tìm thành phần phụ chú trong các đoạn trích sau và cho biết chúng bổ sung điều gì và nó liên quan đến những từ ngữ nào trước đó ?
b) Giáo dục tức là giải phóng. Nó mở ra cánh cửa dẫn đến
hoà bình, công bằng và công lí. Những người nắm giữ chìa
khoá của cánh cửa này - các thầy, cô giáo, các bậc cha mẹ,
đặc biệt là những người mẹ - gánh một trách nhiệm
vô cùng quan trọng, bởi vì cái thế giới mà chúng ta để lại
cho các thế hệ mai sau sẽ tuỳ thuộc vào những trẻ em mà
chúng ta để lại cho thế giới ấy.
(Phê-đê-ri-cô May-o, Giáo dục- chìa khoá của tương lai)
các thầy, cô giáo, các bậc cha mẹ, đặc biệt là những người mẹ giải thích thêm cho cụm danh từ những người ...cánh cửa này.

Ti?t103: Các thành phone biệt lập
I .Tìm hiểu bài
II .Luyện tập
Bài tập3,4 Tìm thành phần phụ chú trong các đoạn trích sau và cho biết chúng bổ sung điều gì và nó liên quan đến những từ ngữ nào trước đó ?
c.Bước vào thế kỉ mới, muốn "sánh vai cùng các cường quốc năm châu" thì chúng ta sẽ phải lấp đầy hành trang bằng những điểm mạnh, vứt bỏ những điểm yếu.Muốn vậy thì khâu đầu tiên, có ý nghĩa quyết định là hãy làm cho lớp trẻ- những người chủ thực sự của đất nước trong thế kỉ tới- nhận ra điều đó, quen dần với những thói quen tốt đẹp ngay từ những việc nhỏ nhất
những người chủ thực sự của đất nước trong thế kỉ tới giải thích cho cụm danh từ lớp trẻ
Ti?t103: Các thành phầN biệt lập
Tạo lập- duy trì cuộc thoại
Hai HS sẽ đối thoại với nhau: HS1 sẽ tạo lập cuộc thoại với HS 2, HS2 sẽ duy trì cuộc thoại với HS1
Ti?t103: Các thành phầN biệt lập
Các thành phần biệt lập
Thành phần
tình thái
Thành phần
Cảm thán
Thành phần
Goi-đáp
Thành phần
Phụ chú
1- Thành phần gọi - đáp.
-Thành phần biệt lập được
dùng để tạo lập hoặc để
duy trì quan hệ giao tiếp.
2- Thành phần phụ chú
- Bổ sung, giải thích thêm
một số chi tiết cho nội
dung chính của câu.
- TPPC thường được đặt
giữa hai dấu gạch ngang,
hai dấu phẩy, hai dấu
ngoặc đơn hoặc giữa một
dấu gạch ngang với một
dấu phẩy, sau dấu hai
chấm

Hướng dẫn học ởnhà.
-Nắm chắc ghi nhớ
Ôn lại các thành phần biệt lập
Làm bài tập 5 và làm lại các bài tập đã làm vào vở bài tập
Chuẩn bị bài: Liên kết câu và liên kết đoạn văn