Bài 20. Các thành phần biệt lập (tiếp theo)

Tiết 104
Các thành phần biệt lập
(tiếp theo)
Giáo viên: Cao Tuyết Dung- THCS Hồng Phong


Thế nào là thành phần biệt lập.
Thành phần biệt lập là thành phần không tham gia vào việc diễn đạt nghĩa của câu và không nằm trong cấu trúc cú pháp của câu.

Thế nào là thành phần tình thái.
Thành phần tình thái được dùng để thể hiện cách nhìn của người nói đối với sự việc được nói đến trong câu.

Thế nào là thành phần cảm thán.
Thành phần cảm thán được dùng trong câu để bộc lộ tâm lí của người nói (vui, buồn, mừng, giận ....)
Kiểm tra bài cũ
Câu nào sau đây có sử dụng thành phần tình thái ?
A
Trời ơi, chỉ còn năm phút.
B
Ồ, sao mà độ ấy vui thế!
C
Ôi ! Những cánh đồng quê chảy máu.
D
C ó lẽ văn nghệ rất kị “ trí thức hoá” nữa
D
C ó lẽ văn nghệ rất kị “ trí thức hoá” nữa.
Câu nào sau đây có sử dụng thành phần cảm thán ?
A
Tôi không rõ, hình như họ là hai mẹ con.
B
Chao ôi, bông hoa đẹp quá!
C
Có lẽ ngày mai mình sẽ đi píc- níc
D
Bạn An là học sinh giỏi
B
Chao ôi, bông hoa đẹp quá!
Các thành phần biệt lập (ti?p theo)
I.Thành phần gọi-đáp
1.Ví dụ:
2. Nhận xét:
a) Này, bác có biết mấy hôm nay súng nó bắn ở đâu mà nghe rát thế không ?
b) Các ông, các bà ở đâu ta lên đấy a. ?
Ông Hai đặt bát nước xuống chõng hỏi. Một người đàn bà mau miệng trả lời:
- Thưa ông, chúng cháu ở Gia Lâm lên đấy ạ.
Này:
Dùng để gọi
Thiết lập cuộc gọi
Thưa ông:
Dùng để đáp
Duy trì cuộc trò chuyện đang diễn ra
3. Ghi nhớ: ? Th�nh phần gọi - đáp được dùng để tạo lập hoặc duy trì quan hệ giao tiếp.
=> Dùng để gọi người khác hay đáp lời gọi của người khác không nằm trong sự việc được diễn đạt
=> Thành phần gọi- đáp
Các thành phần biệt lập (tiếp theo)
I.Thành phần gọi-đáp
1.Ví dụ:
2. Nhận xét:
3. Ghi nhớ
Bài tập nhanh
Hãy xác định các thành phần gọi- đáp trong các ví dụ sau ?
a. Bác ơi, cho cháu hỏi trường THCS Hồng Phong ở đâu?
b. Vâng, em cũng nghĩ như cô.
c. Này, cậu đang làm gì đấy?
d. Bạn đấy à, mình đang học bài.
a. Bác ơi, cho cháu hỏi trường THCS Hồng Phong ở đâu?
c. Này, cậu đang làm gì đấy?
d. Bạn đấy à, mình đang học bài.
b. Vâng, em cũng nghĩ như cô.
Các thành phần biệt lập (tiếp theo)
I.Thành phần gọi-đáp
II. Thành phần phụ chú
1. Ví dụ:
2. Nhận xét;
a.Lúc đi, đứa con gái đầu lòng của anh - và cũng là đứa con duy nhất của anh , chưa đầy một tuổi
b. Lão không hiểu tôi , tôi nghĩ vậy, và tôi càng buồn lắm.
a.Lúc đi, đứa con gái đầu lòng của anh chưa đầy một tuổi.
b. Lão không hiểu tôi và tôi càng buồn lắm.
=>ý nghĩa sự việc không thay đổi, vì không thuộc bộ phận cấu trúc của câu mà được viết thêm vào.
o
0
o
o
CÁC THÀNH PHÇn biÖt lËp (tiếp theo)
Bài tập
( )
( )
b) Cô bé nhà bên
Cũng vào du kích
Hôm gặp tôi vẫn cười khúc khích
Mắt đen tròn .
có ai ngờ
thương thương qúa đi thôi
I.Thành phần gọi-đáp
II. Thành phần phụ chú
Trong các đoạn trích sau cho biết các cụm từ màu đỏ chúng bổ sung điều gì.
a) Giáo dục tức là giải phóng. Nó mở ra cánh cửa dẫn đến hòa bình, công bằng và công lí. Những người nắm giữ chìa khóa của cánh cửa này – các thầy, cô giáo, các bậc cha mẹ, đặc biệt là những người mẹ - gánh một trách nhiệm cô cùng quan trọng, bởi vì cái thế giới mà chúng ta để lại cho các thế hệ mai sau sẽ tùy thuộc vào những trẻ em mà chúng ta để lại cho các thế giới ấy.
 Ngạc nhiên trước việc tham gia du kích của cô gái và xúc động trước nụ cười hồn nhiên và đôi mắt đen của cô gái.
CÁC THÀNH PHÇn biÖt lËp (tiếp theo)
c. Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần nhưng lần này tự nhiên thấy lạ. Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi , vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn : . (Thanh Tịnh, Tôi đi học)
hôm nay tôi đi học
I.Thành phần gọi-đáp
II. Thành phần phụ chú
Bài tập
a.
b
 Giải thích lí do thay đổi tâm trạng của của nhân vật tôi trong ngày đầu tiên đi học.
=> Thành phần phụ chú
CÁC THÀNH PHÇn biÖt lËp (tiếp theo)
*Thành phần phụ chú cũng là thành phần biệt lập.
*Thành phần phụ chú được dùng để bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu
1. Ví dụ
2. Nhận xét.
3. Ghi nhớ
*Thành phần phụ chú thường được đặt giữa hai dấu gạch ngang, hai dấu phẩy, hai dấu ngoặc đơn hoặc giữa một dấu gạch ngang với một dấu phẩy. Nhiều khi thành phần phụ chú còn được đặt sau dấu hai chấm
I.Thành phần gọi-đáp
II. Thành phần phụ chú
CÁC THÀNH PhÇn biÖt lËp (tiếp theo)
Ghi nhớ
● Các thành phần gọi – đáp và phụ chú cũng là những thành phần biệt lập.
● Thành phần gọi – đáp: được dùng để tạo lập hoặc để duy trì quan hệ giao tiếp.
● Thành phần phụ chú: được dùng để bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu. Thành phần phụ chú thường được đặt giữa hai dấu gạch ngang, hai dấu phẩy, hai dấu ngoặc đơn hoặc giữa một dấu gạch ngang với một dấu phẩy. Nhiều khi thành phụ chú còn được đặt sau dấu hai chấm.
CÁC THÀNH PHÇn BiÖt lËp (tiếp theo)
Bài tập 1 : Tìm thành phần gọi - đáp trong đoạn trích sau đây và cho biết từ nào được dùng để gọi, từ nào được dùng để đáp. Quan hệ giữa người gọi và người đáp là quan hệ gì (trên – dưới hay ngang hàng, thân hay sơ)
, bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn. Chứ cứ nằm đấy, chốc nữa họ vào thúc sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ. Người ốm rề rề như thế, nếu lại phải một trận đòn, nuôi mấy tháng cho hoàn hồn.
, cháu cũng đã nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã. Nhịn suông từ sáng hôm qua tới giờ còn gì .

Này
Vâng
- Quan hệ giữa người gọi và người đáp là quan hệ trên – dưới .
dùng để gọi
- Thành phần gọi đáp là :
dùng để đáp
III. Luyện tập
Này
Vâng
Các thành phần biệt lập (Ti?p theo)
Bài tập 2 : Tìm thành phần gọi – đáp trong câu ca dao sau và cho biết lời gọi đáp đó hướng đến ai.
thương lấy bí cùng,
Tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn.
Bầu ơi
II. Thành phần phụ chú
I.Thành phần gọi-đáp
III. Luyện tập
- Thành phần gọi đáp là : Bầu ơi
- Lời gọi đáp này không hướng đến riêng ai cả, mà là hướng tới tất cả các thành viên trong cộng đồng người Việt.
III/ Luyện tập
Bài tập 3 : Tìm thành phần phụ chú trong các đoạn trích sau và cho biết chúng bổ sung điều gì .
Chúng tôi, mọi người đều tưởng con bé sẽ đứng yên đó thôi.
c) Bước vào thế kỉ mới, muốn “sánh vai với các cường quốc năm châu” thì chúng ta sẽ phải lắp đầy hành trang bằng những điểm mạnh, vứt bỏ những điểm yếu. Muốn vậy thì khâu đầu tiên, có ý nghĩa quyết định là hãy làm cho lớp trẻ nhận ra đều đó, quen dần với những thói quen tốt đẹp ngay từ những việc nhỏ nhất.
II/ Thành phần phụ chú
–
,
–
–
kể cả anh
những người chủ thực sự của đất trong thế kỉ tới
CáC THàNH PHầN BiệT LậP (Tiếp theo)
I/ Thành phần gọi - đáp
* Viết một đoạn văn trình bày suy nghĩ của em về việc thanh niên chuẩn bị hành trang bước vào thế kỉ mới, trong đó có câu chứa thành phần phụ chú
Tương lai - đó là những gì chưa có trong hôm nay, nhưng chính vì thế mà nó lại có sức hấp dẫn ghê gớm đối với con người. Tuy nhiên, người ta nhất là thanh niên không thể thụ động chờ đợi tương lai, càng không thể đi tới tương lai với hai bàn tay trắng; nghĩa là phải chuẩn bị cho mình một hành trang cần thiết, đặc biệt là hành trang tinh thần để có thể vững bước tới tương lai. Hành trang tinh thần- đó là tri thức, kĩ năng, thói quen; được coi là điều kiện cần và đủ để thanh niên có thể tự tin trước mạng thông tin toàn cầu, trước hội nhập kinh tế thế giới với tính kỉ luật và cường độ lao động cao.
Tương lai - đó là những gì chưa có trong hôm nay, nhưng chính vì thế mà nó lại có sức hấp dẫn ghê gớm đối với con người. Tuy nhiên, người ta nhất là thanh niên không thể thụ động chờ đợi tương lai, càng không thể đi tới tương lai với hai bàn tay trắng; nghĩa là phải chuẩn bị cho mình một hành trang cần thiết, đặc biệt là hành trang tinh thần để có thể vững bước tới tương lai. Hành trang tinh thần- đó là tri thức, kĩ năng, thói quen; được coi là điều kiện cần và đủ để thanh niên có thể tự tin trước mạng thông tin toàn cầu, trước hội nhập kinh tế thế giới với tính kỉ luật và cường độ lao động cao.
CÁC THÀNH PhÇn biÖt lËp (tiếp theo)
● Các thành phần gọi – đáp và phụ chú cũng là những thành phần biệt lập.
● Thành phần gọi – đáp: được dùng để tạo lập hoặc để duy trì quan hệ giao tiếp.
● Thành phần phụ chú: được dùng để bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu. Thành phần phụ chú thường được đặt giữa hai dấu gạch ngang, hai dấu phẩy, hai dấu ngoặc đơn hoặc giữa một dấu gạch ngang với một dấu phẩy. Nhiều khi thành phụ chú còn được đặt sau dấu hai chấm.
I/ Thành phần gọi - đáp
II/ Thành phần phụ chú