Bài 20. Các thành phần biệt lập (tiếp theo)

Đọc các câu sau đây (trích từ truyện ngắn Chiếc lược ngà của Nguyễn Quang Sáng) và trả lời câu hỏi.
a) Với lòng mong nhớ của anh, chắc anh nghĩ rằng, con anh sẽ chạy xô vào lòng anh, sẽ ôm chặt lấy cổ anh.
b) Anh quay lại nhìn con vừa khe khẽ lắc đầu vừa cười. Có lẽ vì khổ tâm đến nỗi không khóc được, nên anh phải cười vậy thôi.
Đáp án đúng:
dường như, hình như, có vẻ như, có lẽ, chắc là, chắc hẳn, chắc chắn.
Bài tập: Hãy xếp những từ ngữ sau đây theo trình tự tăng dần độ tin cậy (hay độ chắc chắn):
chắc là, dường như, chắc chắn, có lẽ, chắc hẳn, hình như, có vẻ như.
- Những yếu tố tình thái gắn với độ tin cậy của sự việc được nói đến, như:
Chắc chắn, chắc hẳn, chắc là,... (chỉ độ tin cậy cao), hình như, dường như, hầu như, có vẻ như, có lẽ, chẳng lẽ,... (chỉ độ tin cậy thấp).
Những yếu tố tình thái gắn với ý kiến của người nói như: Theo tôi, ý ông ấy, theo anh...
Ví dụ: Theo An thì Ba là người bạn tốt.
- Những yếu tố tình thái chỉ thái độ của người nói đối với người nghe như: à, ạ, a, hả, hử, nhé, nhỉ, đây, đấy…(đứng cuối câu)
Ví dụ: Ông giáo ạ!
* Lưu ý: Thành phần tình thái trong câu có các loại sau đây:
Đọc các câu sau đây, chú ý các từ ngữ in đậm và trả lời câu hỏi.
a) Ồ, sao mà độ ấy vui thế.
b) Trời ơi, chỉ còn năm phút.

* Lưu ý:
- Thành phần cảm thán thường sử dụng các từ ngữ (chao ôi, ôi, a, á, ơi, trời ơi… ) và có thể tách riêng thành câu đặc biệt.
- Khi tách riêng ra như vậy, thành phần cảm thán trở thành câu cảm thán.
Ví dụ: Than ôi! Thời oanh liệt nay còn đâu?).
- Khác nhau:
+ Thành phần tình thái: được dùng để thể hiện cách nhìn của người nói đối với sự việc được nói đến trong câu.
+ Thành phần cảm thán: được dùng để bộc lộ tâm lí của người nói.
- Giống nhau:
Là những bộ phận không tham gia vào việc diễn đạt nghĩa sự việc của câu.
Ghi nhớ:
- Thành phần tình thái được dùng để thể hiện cách nhìn của người nói đối với sự việc được nói đến trong câu.
Thành phần cảm thán được dùng để bộc lộ tâm lí của người nói (vui, buồn, mừng, giận...).
- Các thành phần tình thái, cảm thán là những bộ phận không tham gia vào việc diễn đạt nghĩa sự việc của câu nên được gọi là thành phần biệt lập.
Nội dung bài học cần nắm vững
Các thành phần biệt lập
Không tham gia vào việc diễn đạt nghĩa sự việc của câu
Thành phần tình thái
(Được dùng để thể hiện cách nhìn của người nói đối với sự việc được nói đến trong câu)
Thành phần cảm thán
(Được dùng để bộc lộ tâm lý của người nói: vui, buồn, mừng, giận,...)
a) Nhưng còn cái này nữa mà ông sợ, có lẽ còn ghê rợn hơn cả những tiếng kia nhiều.
(Kim Lân, Làng)
b) Chao ôi, bắt gặp một con người như anh ta là một cơ hội hãn hữu cho sáng tác, nhưng hoàn thành sáng tác còn là một chặng đường dài.
(Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
c) Trong giờ phút cuối cùng, không còn đủ sức trăng trối điều gì, hình như chỉ có tình cha con là không thể chết được, anh đưa tay vào túi, móc cây lược đưa cho tôi và nhìn tôi hồi lâu.
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
d) Ông lão bỗng ngừng lại, ngờ ngợ như lời mình không được đúng lắm. Chả nhẽ cái bọn ở làng lại đổ đốn đến thế được.
(Kim Lân, Làng)
Bài tập 1: Tìm các thành phần tình thái, cảm thán trong những câu sau:
Bài tập 3: Hãy cho biết, trong số những từ có thể thay thế cho nhau trong câu sau đây, với từ nào người nói phải chịu trách nhiệm cao nhất về độ tin cậy của sự việc do mình nói ra, với từ nào trách nhiệm đó thấp nhất. Tại sao tác giả Chiếc lược ngà (Nguyễn Quang Sáng) lại chọn từ chắc?
- Từ chịu trách nhiệm
Cao nhất: chắc chắn
Thấp nhất: hình như
- Tác giả chọn từ chắc vì:
+ Theo quy luật tình cảm tình cảm cha con xa cách lâu thì sự việc sẽ diễn ra như vậy.
+ Do thời gian đã thay đổi ngoại hình người cha nên sự việc có thể không diễn ra như dự đoán.
Bài tập 4: Viết một đoạn văn ngắn nói về cảm xúc của em khi thưởng thức một tác phẩm văn nghệ (truyện, thơ, phim, ảnh, tượng...), trong đoạn văn đó có câu chứa thành phần tình thái hoặc cảm thán.
B�I T?P TR?C NGHI?M

1. Thành phần tình thái trong câu là thành phần:
Thể hiện cách nhìn của người nói với chính mình
Thể hiện cách hìn của người khác với sự việc đang nói đến
Thể hiện cách nhìn của người nói với sự việc được nói đến trong câu
Thể hiện cách nhìn của người nói với sự việc được nói đến ở cuối câu trước
2. Thành phần cảm thán trong câu là thành phần:
Bộc lộ tâm lí của người nói
Bộc lộ tâm lí của người khác về người nói
Bộc lộ tâm lí nhận xét của người nói
Bộc lộ tâm lí của người được nói đến trong câu

B�I T?P TR?C NGHI?M

B�I T?P TR?C NGHI?M
3. Gọi thành phần tình thái và thành phần cảm thán là thành phần biệt lập vì:
Các thành phần này thường đứng biệt lập trước hoặc sau dấu phẩy
Các thành phần này không liên quan gì với nội dung được nói đến trong câu
Các thành phần này không tham gia vào việc diễn đạt nghĩa sự việc của câu
CỦNG CỐ
Đặt câu có thành phần tình thái và
thành phần cảm thán!
TRÒ CHƠI TIẾP SỨC
ĐỘI 2
Đặt câu có thành phần tình thái
Đặt câu có thành phần cảm thán
ĐỘI 1