Bài 20. Các thành phần biệt lập (tiếp theo)

TIẾT 103:
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP
(tiếp theo)
Ví dụ a.
- Này, bác có biết mấy hôm nay súng nó bắn ở đâu mà nghe rát thế không?
(Kim Lân, Làng)
Ví dụ a.
- Các ông, các bà ở đâu ta lên đấy?
Ông Hai đặt bát nước xuống chõng hỏi. Một người đàn bà mau miệng trả lời:
- Thưa ông, chúng cháu ở Gia Lâm lên đấy ạ.
(Kim Lân, Làng)
Ví dụ a.
- bác có biết mấy hôm nay súng nó bắn ở đâu mà nghe rát thế không?
(Kim Lân, Làng)
Ví dụ a.
- Các ông, các bà ở đâu ta lên đấy?
Ông Hai đặt bát nước xuống chõng hỏi. Một người đàn bà mau miệng trả lời:
- chúng cháu ở Gia Lâm lên đấy ạ.
(Kim Lân, Làng)
Này,
Thưa ông,
Thành phần gọi – đáp là thành phần dùng để tạo lập hoặc duy trì quan hệ giao tiếp.
Bài tập nhanh
? Tìm thành phần gọi – đáp trong câu ca dao sau và cho biết lời gọi – đáp ấy hướng đến ai.
Bầu ơi thương lấy bí cùng,
Tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn.
Bầu ơi
Ví dụ a.
Lúc đi, đứa con gái đầu lòng của anh – và cũng là đứa con duy nhất của anh, chưa đầy một tuổi.
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)

Ví dụ b.
Lão không hiểu tôi, tôi nghĩ vậy, và tôi càng buồn lắm.
(Nam Cao, Lão Hạc)
Ví dụ a.
Lúc đi, đứa con gái đầu lòng của anh chưa đầy một tuổi.
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)

Ví dụ b.
Lão không hiểu tôi, và tôi càng buồn lắm.
(Nam Cao, Lão Hạc)
Ví dụ a.
Lúc đi, đứa con gái đầu lòng của anh – và cũng là đứa con duy nhất của anh, chưa đầy một tuổi.
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)

Ví dụ b.
Lão không hiểu tôi, tôi nghĩ vậy, và tôi càng buồn lắm.
(Nam Cao, Lão Hạc)
Thành phần phụ chú là thành phần dùng để bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu.
Ví dụ a.
Lúc đi, đứa con gái đầu lòng của anh – và cũng là đứa con duy nhất của anh, chưa đầy một tuổi.
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)

Ví dụ b.
Lão không hiểu tôi, tôi nghĩ vậy, và tôi càng buồn lắm.
(Nam Cao, Lão Hạc)
a. Lúc đi, đứa con gái đầu lòng của anh - và cũng là đứa con duy nhất của anh, chưa đầy một tuổi. (Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà).
b. Lão không hiểu tôi, tôi nghĩ vậy, và tôi càng buồn lắm. (Nam Cao, Lão Hạc).
c. Giáo dục là giải phóng. Nó mở ra cánh cửa dẫn đến hòa bình, công bằng và công lí. Những người nắm giữ chìa khóa của cánh cửa này – các thầy, các cô giáo, các bậc cha mẹ, đặc biệt là những người mẹ - gánh một trách nhiệm vô cùng quan trọng, bởi vì cái thế giới mà chúng ta để lại cho các thế hệ mai sau sẽ tùy thuộc vào những trẻ em mà ta để lại cho thế gới ấy. (Phê-đê-ri-cô May-o, Giáo dục - chìa khóa của tương lai)
d. Cô bé nhà bên (có ai ngờ)
Cũng vào du kích
Hôm gặp tôi vẫn cười khúc khích
Mắt đen tròn (thương thương quá đi thôi)
(Giang Nam, Quê hương)
e. Chiến công kì diệu mùa xuân năm 1975 đã diễn ra trong thời gian rất ngắn: 55 ngày đêm. (Võ Nguyên Giáp & Văn Tiến Dũng)
Bài tập thảo luận: (2 phút): Tìm thành phần phụ chú, cho biết chúng bổ sung điều gì, cho từ ngữ nào trong câu?
a. Lúc đi, đứa con gái đầu lòng của anh – và cũng là đứa con duy nhất của anh, chưa đầy một tuổi. (Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
b. Lão không hiểu tôi, tôi nghĩ vậy, và tôi càng buồn lắm. (Nam Cao, Lão Hạc)
c. Giáo dục là giải phóng. Nó mở ra cánh cửa dẫn đến hòa bình, công bằng và công lí. Những người nắm giữ chìa khóa của cánh cửa này – các thầy, các cô giáo, các bậc cha mẹ, đặc biệt là những người mẹ - gánh một trách nhiệm vô cùng quan trọng, bởi vì cái thế giới mà chúng ta để lại cho các thế hệ mai sau sẽ tùy thuộc vào những trẻ em mà ta để lại cho thế gới ấy. (Phê-đê-ri-cô May-o, Giáo dục - chìa khóa của tương lai)
Cô bé nhà bên (có ai ngờ)
Cũng vào du kích
Hôm gặp tôi vẫn cười khúc khích
Mắt đen tròn (thương thương quá đi thôi)
(Giang Nam, Quê hương)
e. Chiến công kì diệu mùa xuân năm 1975 đã diễn ra trong thời gian rất ngắn: 55 ngày đêm. (Võ Nguyên Giáp & Văn Tiến Dũng)
Thành phần phụ chú thường được đặt:
- giữa dấu gạch ngang và dấu phẩy
- giữa hai dấu phẩy
- giữa hai dấu gạch ngang
- trong dấu ngoặc đơn
- sau dấu hai chấm.
- Này, bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn. Chứ cứ nằm đấy, chốc nữa, họ vào thúc sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ. Người ốm rề rề như thế, nếu lại phải một trận đòn, nuôi mấy tháng cho hoàn hồn.
- Vâng, cháu cũng đã nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã. Nhịn suông từ sáng hôm qua tới giờ còn gì.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
Tìm thành phần gọi – đáp, xác định từ dùng để gọi – đáp và kiểu quan hệ giữa người gọi và người đáp.
1. Tìm thành phần gọi đáp, xác định từ dùng để gọi – đáp và kiểu quan hệ giữa người gọi – người đáp:
- Này, bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn. Chứ cứ nằm đấy, chốc nữa, họ vào thúc sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ. Người ốm rề rề như thế, nếu lại phải một trận đòn, nuôi mấy tháng cho hoàn hồn.
- Vâng, cháu cũng đã nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã. Nhịn suông từ sáng hôm qua tới giờ còn gì.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
GỢI Ý: a. Hình thức: - Một đoạn văn ngắn.
- Có câu chứa thành phần phụ chú.
b. Nội dung:
- Xã hội ngày càng phát triển đòi hỏi thanh niên phải chuẩn bị cho mình hành trang để bước vào thế kỉ mới.
- Đó là mỗi người phải nhận thức điểm mạnh, điểm yếu của con người Việt Nam.
- Chúng ta đi tiên phong trong học tập và học tập có hiệu quả.
- Nhanh chóng nắm vững tri thức và kịp thời vận dụng các tri thức ấy vào sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước.
- Thiết nghĩ đó là việc làm vô cùng cần thiết, qua trọng.
2. Viết một đoạn văn ngắn trình bày suy nghĩ về việc thanh niên chuẩn bị hành trang bước vào thế kỉ mới, trong đó có câu chứa thành phần phụ chú.