Bài 20. Các thành phần biệt lập (tiếp theo)

CHÀO MỪNG
QUÝ THẦY CÔ GIÁO
VỀ DỰ GIỜ THĂM LỚP
TRƯỜNG THCS HUỲNH BÁ CHÁNH
Nguyễn Thị Lành
KIỂM TRA BÀI CŨ
Câu 1: Thành phần tình thái và thành phần cảm thán được dùng để làm gì? Tại sao hai thành phần này được gọi là thành phần biệt lập trong câu?
Câu 2: Xác định thành phần tình thái và thành phần cảm thán trong các câu sau đây:
a. Có lẽ văn nghệ rất kị “trí thức hóa nữa”.
b. Ôi! Hàng tre xanh xanh Việt Nam
Bão táp mưa sa đứng thẳng hàng.
Câu 1:
Thành phần tình thái được dùng để thể hiện cách nhìn của người nói đối với sự việc được nói đến trong câu.
Thành phần cảm thán được dùng để bộc lộ tâm lí của người nói.
Vì cả hai thành phần tình thái và cảm thán là những bộ phân không tham gia vào việc diễn đạt nghĩa sự việc của câu nên được gọi là thành phần biệt lập.
Thành phần tình thái
Thành phần cảm thán
I/ Thành phần gọi – đáp:
– , bác có biết mấy hôm nay súng nó bắn ở đâu mà nghe rát thế không ?
b) – Các ông, các bà ở đâu ta lên đấy ạ ?
Ông Hai đặt bát nước xuống chõng hỏi. Một người đàn bà mau miệng trả lời :
- , chúng cháu ở Gia Lâm lên đấy ạ .
Thưa ông
Này
- Này
- Thưa ông
Các từ in đậm không tham gia vào việc diễn đạt nghĩa sự việc của câu.
- Là thành phần phần biệt lập .

Tiết 107/TV: CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (tt)
dùng để gọi
dùng để đáp
I/ Thành phần gọi – đáp:
– , bác có biết mấy hôm nay súng nó bắn ở đâu mà nghe rát thế không ?
b) – Các ông, các bà ở đâu ta lên đấy ạ ?
Ông Hai đặt bát nước xuống chõng hỏi. Một người đàn bà mau miệng trả lời :
- , chúng cháu ở Gia Lâm lên đấy ạ .
Thưa ông
Này
- Này dùng để gọi
- Thưa ông dùng để đáp
Dùng để tạo lập cuộc thoại
Dùng để duy trì cuộc thoại
- Là thành phần phần biệt lập .
- Được dùng để tạo lập hoặc duy trì quan hệ giao tiếp.

Tiết 107/TV: CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (tt)
Bài tập: Tìm thành phần gọi - đáp trong đoạn trích sau đây và cho biết từ nào được dùng để gọi, từ nào được dùng để đáp. Quan hệ giữa người gọi và người đáp là quan hệ gì (trên – dưới hay ngang hàng, thân hay sơ)
, bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn. Chứ cứ nằm đấy, chốc nữa họ vào thúc sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ. Người ốm rề rề như thế, nếu lại phải một trận đòn, nuôi mấy tháng cho hoàn hồn.
, cháu cũng đã nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã. Nhịn suông từ sáng hôm qua tới giờ còn gì .

Này
Vâng
- Quan hệ giữa người gọi và người đáp là quan hệ trên – dưới .
dùng để gọi
Đáp án :
- Thành phần gọi đáp là :
dùng để đáp
Tiết 107/TV: CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (tt)
I/ Thành phần gọi – đáp:
II/ Thành phần phụ chú:
Lúc đi, và cũng là đứa con duy nhất của anh chưa đầy một tuổi . (Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
b) Lão không hiểu tôi nghĩ vậy và tôi càng buồn lắm. (Nam Cao, Lão Hạc)
,
,
,
–
Lúc đi, đứa con gái đầu lòng của anh chưa đầy một tuổi .
b) Lão không hiểu tôi và tôi càng buồn lắm.
đứa con gái đầu lòng
của anh
tôi
Nếu lượt bỏ các từ in đậm thì nghĩa sự việc của câu không thay đổi.
Tiết 107/TV: CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (tt)
I/ Thành phần gọi – đáp:
II/ Thành phần phụ chú:
- Là thành phần biệt lập.

Tiết 107/TV: CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (tt)
I/ Thành phần gọi – đáp:
II/ Thành phần phụ chú:
Lúc đi, và cũng là đứa con duy nhất của anh chưa đầy một tuổi . (Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
b) Lão không hiểu tôi nghĩ vậy và tôi càng buồn lắm. (Nam Cao, Lão Hạc)
,
,
,
–
đứa con gái đầu lòng
của anh
tôi
Cụm từ tôi nghĩ vậy chỉ việc diễn ra trong trí của nhân vật tôi.
Tiết 107/TV: CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (tt)
I/ Thành phần gọi – đáp:
II/ Thành phần phụ chú:
- Được dùng để bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu.

Tiết 107/TV: CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (tt)
- Là thành phần biệt lập.
I/ Thành phần gọi – đáp:
II/ Thành phần phụ chú:
Lúc đi, và cũng là đứa con duy nhất của anh chưa đầy một tuổi . (Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
b) Lão không hiểu tôi nghĩ vậy và tôi càng buồn lắm. (Nam Cao, Lão Hạc)
,
,
,
–
đứa con gái đầu lòng
của anh
tôi
Tiết 107/TV: CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (tt)
I/ Thành phần gọi – đáp:
II/ Thành phần phụ chú:
- Thành phần phụ chú thường được đặt:
+ Giữa một dấu gạch ngang với một dấu phẩy
+ Giữa hai dấu phẩy

Tiết 107/TV: CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (tt)
- Là thành phần biệt lập.
- Được dùng để bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu.
Tìm bộ phận phụ chú trong các đoạn trích sau và cho biết chúng bổ sung điều gì.
a) Giáo dục tức là giải phóng. Nó mở ra cánh cửa dẫn đến hòa bình, công bằng và công lí. Những người nắm giữ chìa khóa của cánh cửa này gánh một trách nhiệm cô cùng quan trọng , bởi vì cái thế giới mà chúng ta để lại cho các thế hệ mai sau sẽ tùy thuộc vào những trẻ em mà chúng ta để lại cho các thế giới ấy.
( )
Các thầy, cô giáo, các bậc cha mẹ, đặc biệt là người mẹ
–
–
Giang Nam, Quê Hương
(Phê-đê-ri-cô May-o, Giáo dục-chìa khóa của tương lai)
( )
 Ngạc nhiên trước việc tham gia du kích của cô gái và xúc động trước nụ cười hồn nhiên và đôi mắt đen của cô gái.
b) Cô bé nhà bên
Cũng vào du kích
Hôm gặp tôi vẫn cười khúc khích
Mắt đen tròn .
có ai ngờ
thương thương qúa đi thôi
Tiết 107/TV: CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (tt)
I/ Thành phần gọi – đáp:
II/ Thành phần phụ chú:

Tiết 107/TV: CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (tt)
- Là thành phần biệt lập.
- Được dùng để bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu.
- Thành phần phụ chú thường được đặt:
+ Giữa một dấu gạch ngang với một dấu phẩy
+ Giữa hai dấu phẩy
+ Giữa hai dấu gạch ngang
+ Giữa hai dấu ngoặc đơn
Tìm bộ phận chú thích trong các đoạn trích sau và cho biết chúng bổ sung điều gì.
Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần nhưng lần này tự nhiên thấy lạ. Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi , vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn : .
(Thanh Tịnh, Tôi đi học)
hôm nay tôi đi học
 Giải thích lí do thay đổi tâm trạng của của nhân vật tôi trong ngày đầu tiên đi học.
Tiết 107/TV: CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (tt)
I/ Thành phần gọi – đáp:
II/ Thành phần phụ chú:

Tiết 107/TV: CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (tt)
- Là thành phần biệt lập.
- Được dùng để bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu.
- Thành phần phụ chú thường được đặt:
+ Giữa một dấu gạch ngang với một dấu phẩy
+ Giữa hai dấu phẩy
+ Giữa hai dấu gạch ngang
+ Giữa hai dấu ngoặc đơn
+ Sau dấu hai chấm
● Thành phần gọi – đáp
● Thành phần phụ chú

Tiết 107/TV: CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (tt)
● Thành phần tình thái
● Thành phần cảm thán
I/ Thành phần gọi – đáp:
II/ Thành phần phụ chú:
2. Bài tập 2: Tìm thành phần gọi – đáp trong câu ca dao sau và cho biết lời gọi đáp đó hướng đến ai.
thương lấy bí cùng,
Tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn.
Bầu ơi
III/ Luyện tập:
Đáp án
Thành phần gọi đáp là : Bầu ơi
- Lời gọi đáp này không hướng đến riêng ai cả.
Tiết 107/TV: CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (tt)
1. Bài tập 1:
III/ Luyện tập:
Tìm thành phần phụ chú trong các đoạn trích sau và cho biết chúng bổ sung điều gì.
Chúng tôi, mọi người đều tưởng con bé sẽ đứng yên đó thôi.
c) Bước vào thế kỉ mới, muốn “sánh vai với các cường quốc năm châu” thì chúng ta sẽ phải lắp đầy hành trang bằng những điểm mạnh, vứt bỏ những điểm yếu. Muốn vậy thì khâu đầu tiên, có ý nghĩa quyết định là hãy làm cho lớp trẻ nhận ra đều đó, quen dần với những thói quen tốt đẹp ngay từ những việc nhỏ nhất.
II/ Thành phần phụ chú:
–
,
–
–
kể cả anh
những người chủ thực sự của đất trong thế kỉ tới
I/ Thành phần gọi – đáp:
Tiết 107/TV: CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (tt)
1. Bài tập 1:
2. Bài tập 2:
3. Bài tập 3:
Tổ 1,2: Tạo một cuộc thoại có sử dụng thành phần gọi đáp.

Tổ 3,4: Đặt câu trình bày suy nghĩ của em về việc thanh niên chuẩn bị hành trang vào thế kỉ mới có sử dụng thành phần phụ chú.
Tiết 107/TV: CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (tt)
THẢO LUẬN CẶP ĐÔI 2 PHÚT
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
Các thành phần tình thái, cảm thán, gọi đáp, phụ chú được gọi chung là thành phần gì ?
I
B
Ệ
L
T
Ậ
P
Trong các từ : “dường như, chắc chắn, chắc là” từ nào có độ tin cậy thấp nhất ?
N
Ơ
G
C
À
I
Ư
D
Ờ
G
N
N
H
Ư
Câu văn “Chúng tôi, mọi người – kể cả anh, đều tưởng con bé sẽ đứng yên đó thôi.” , trích trong văn bản nào ?
H
C
I
C
Ế
L
Ự
Tác giả của bài thơ “ Bài thơ về tiểu đội xe không kính” là ai ?
H
P
Ạ
M
T
Ế
D
N
U
T
Ậ
Ặ
N
Câu văn “Trời ơi, chỉ còn năm phút !” , trích trong văn bản nào ?
Ẽ
L
S
P
A
A
G
I
G
Ọ
L
Đ
Á
P
Ì
M
E
Á
Ữ
N
P
Điền từ còn thiếu vào câu kiều sau đây :
Đầu lòng hai ả tố nga
Thúy Kiều là chị ……. là Thúy Vân
Thành phần được dùng để tạo lập hoặc duy trì quan hệ giao tiếp được gọi là thành phần gì ?
Bài thơ “Đồng chí “ của tác giả nào ?
H
H
H
H
T
A
H
Í
C
N
U
H
Ú
Thành phần được dùng để bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu được gọi là thành phần gì ?
I
Ụ
H
H
C
T
N
Câu văn “ Với lòng mong nhớ của anh, chắc anh nghĩ rằng, con anh sẽ chạy xô vào lòng anh , sẽ ôm chặt lấy cổ anh”. Câu này chứa thành phần biệt lập nào ?
Điền từ còn thiếu vào chỗ trống của câu thơ sau :
Quê hương …… nước mặn đồng chua
Làng tôi nghèo đất cày lên sỏi đá.
Câu “Ồ, sao mà độ ấy vui thế.” , câu này chứa thành phần biệt lập nào ?
C
Ả
Á
N
M
H
T
Bài thơ “Ánh trăng” là của tác giả nào ?
D
N
N
G
U
Y
Ễ
U
Y
T
Ừ
Ơ
N
G
M
I
N
H
H
À
M
Ý
Dặn dò:
Về nhà học bài, xem lại ví dụ, hoàn thành các bài tập còn lại.
Chuẩn bị bài “ Nghĩa tường minh và hàm ý ”
+ Đọc kĩ ví dụ của phần I và trả lời các câu hỏi của ví dụ.
+ Đọc và suy ngẫm trước các bài tập.
Kính chúc quý Thầy Cô nhiều sức khỏe.
Chúc các em học tốt
Nguyễn Thị Lành
TRƯỜNG THCS HUỲNH BÁ CHÁNH