Bài 20. Các thành phần biệt lập (tiếp theo)

NHIỆT LIỆT
CHÀO MỪNG
THẦY CÔ GIÁM KHẢO
CÙNG TẤT CẢ
CÁC EM HỌC SINH LỚP 9A4
KIỂM TRA BÀI CŨ
- Vì sao thành phần tình thái và thành phần cảm thán được gọi là thành phần biệt lập ?
- Xác định thành phần biệt lập trong câu sau và cho biết đó là thành phần biệt lập nào ? Vì sao ?
“Lần đầu tiên trong lịch sử Việt Nam và cả thế giới, có một vị Chủ tịch nước lấy chiếc nhà sàn nhỏ bằng gỗ bên cạnh chiếc ao làm cung điện của mình”.
(Phong cách Hồ Chí Minh - Lê Anh Trà)
có lẽ

Tiết 104 -Tiếng Việt:
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (Tiếp theo)


NHIỆM VỤ CỦA TIẾT HỌC
- Phần tích các ví dụ, rút ra được khái niệm và đặc điểm của thành phần gọi – đáp và thành phần phụ chú, tìm một số ví dụ về hai thành phần biệt lập này.
Vận dụng giải các bài tập trong SGK và củng cố lại các thành phần biệt lập đã học.

Tiết 104 -Tiếng Việt:
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (Tiếp theo)
I- THÀNH PHẦN GỌI – ĐÁP :
1/ Tìm hiểu :
a) – Này, bác có biết mấy hôm nay súng nó bắn ở đâu mà nghe rát thế không ?
b) – Các ông, các bà ở đâu ta lên đấy ạ.
Ông Hai đặt bát nước xuống chõng hỏi. Một người đàn bà mau miệng trả lời :
- Thưa ông, chúng cháu ở Gia Lâm lên đấy ạ.

Tiết 104 -Tiếng Việt:
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (Tiếp theo)
I- THÀNH PHẦN GỌI – ĐÁP :
1/ Tìm hiểu :
a) – Này, bác có biết mấy hôm nay súng nó bắn ở đâu mà nghe rát thế không ?
b) – Các ông, các bà ở đâu ta lên đấy ạ.
Ông Hai đặt bát nước xuống chõng hỏi. Một người đàn bà mau miệng trả lời :
- Thưa ông, chúng cháu ở Gia Lâm lên đấy ạ.
Không tham gia
Tạo lập quan hệ giao tiếp
Không tham gia
Duy trì quan hệ giao tiếp
X
X

Tiết 104 -Tiếng Việt:
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (Tiếp theo)
I- THÀNH PHẦN GỌI – ĐÁP :
1/ Tìm hiểu :
2/ Khái niệm :
Không tham gia diễn đạt nghĩa sự việc, dùng để tạo lập, duy trì quan hệ giao tiếp.

Tiết 104 -Tiếng Việt:
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (Tiếp theo)
I- THÀNH PHẦN GỌI – ĐÁP :
1/ Tìm hiểu :
2/ Khái niệm :
Là thành phần được dùng để tạo lập hoặc duy trì quan hệ giao tiếp.
Như vậy, thế nào là thành phần gọi – đáp ?

Tiết 104 -Tiếng Việt:
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (Tiếp theo)
I- THÀNH PHẦN GỌI – ĐÁP :
1/ Tìm hiểu :
2/ Khái niệm :
Là thành phần được dùng để tạo lập hoặc duy trì quan hệ giao tiếp.
* Ví dụ 1 : Mụ cười khì khì :
, rồi cũng phải nuôi lấy con lợn… mà ăn mừng đấy !
Ông Hai gật gật :
- , chuyến này rồi phải nuôi chứ… (Làng – Kim Lân)
Tìm thành phần gọi – đáp trong các câu trên và cho biết từ nào dùng để gọi, từ nào dùng để đáp?
Này
Được, được
* Ví dụ 2: - , tôi giới thiệu với anh một họa sĩ lão thành nhé.
…
, mời bác và cô lên chơi.
(Nguyễn Thành Long – LLSP)
Đây
Vâng

Tiết 104 -Tiếng Việt:
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (Tiếp theo)
I- THÀNH PHẦN GỌI – ĐÁP :
1/ Tìm hiểu :
2/ Khái niệm :
Là thành phần được dùng để tạo lập hoặc duy trì quan hệ giao tiếp.
- Phần gọi còn có chức năng thu hút, gợi sự chú ý của người nghe.
- Phần gọi có thể dùng tên riêng, từ nhân xưng ngôi thứ hai (cả danh từ chỉ quan hệ họ hàng, chức vụ…)
Thường đi kèm theo từ “thưa, bẩm” ở trước và các từ : ạ, à, ơi, này, . . . ở sau tùy theo quan hệ.
- Phần đáp dùng để phản hồi phần gọi.
- Phần đáp thường do một số từ thường gặp như : vâng, dạ, ừ, à, được… có khi thêm ạ ở phía sau hay kèm với “thưa, bẩm” ở phía trước.

Tiết 104 -Tiếng Việt:
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (Tiếp theo)
I- THÀNH PHẦN GỌI – ĐÁP :
1/ Tìm hiểu :
2/ Khái niệm :
Là thành phần được dùng để tạo lập hoặc duy trì quan hệ giao tiếp.

Tiết 104 -Tiếng Việt:
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (Tiếp theo)
I- THÀNH PHẦN GỌI – ĐÁP :
1/ Tìm hiểu :
2/ Khái niệm :
Là thành phần được dùng để tạo lập hoặc duy trì quan hệ giao tiếp.
Hì hì... dạ, biết biết !
Đặt câu có phần gọi – đáp ứng với tình huống sau.
Nhóc kia, biết ta là ai không?

Tiết 104 -Tiếng Việt:
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (Tiếp theo)
I- THÀNH PHẦN GỌI – ĐÁP :
1/ Tìm hiểu :
2/ Khái niệm :
Là thành phần được dùng để tạo lập hoặc duy trì quan hệ giao tiếp.
Kìa, mưa rồi các con về cẩn thận nhé !
Vâng ạ, chúng con xin chào bác.

Tiết 104 -Tiếng Việt:
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (Tiếp theo)
I- THÀNH PHẦN GỌI – ĐÁP :
1/ Tìm hiểu :
2/ Khái niệm :
II- THÀNH PHẦN PHỤ CHÚ :
1/ Tìm hiểu :
Là thành phần được dùng để tạo lập hoặc duy trì quan hệ giao tiếp.

Tiết 104 -Tiếng Việt:
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (Tiếp theo)
I- THÀNH PHẦN GỌI – ĐÁP :
II- THÀNH PHẦN PHỤ CHÚ :
Lúc đi, đứa con gái đầu lòng của anh – và cũng là đứa con duy nhất của anh, chưa đầy một tuổi.
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
b) Lão không hiểu tôi, tôi nghĩ vậy, và tôi càng buồn lắm.
(Nam Cao, Lão Hạc)
c) …Muốn vậy thì khâu đầu tiên, có ý nghĩa quyết định là hãy làm cho lớp trẻ - những người chủ thực sự của đất nước trong thế kỉ tới – nhận ra điều đó, quen dần với những thói quen tốt đẹp ngay từ những việc nhỏ nhất.
(Vũ Khoan, Chuẩn bị hành trang vào thế kỉ mới)
Cô bé nhà bên (có ai ngờ)
Cũng vào du kích
Hôm gặp tôi vẫn cười khúc khích
Mắt đen tròn (thương thương quá đi thôi).
(Giang Nam. Quê hương)

Tiết 104 -Tiếng Việt:
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (Tiếp theo)
I- THÀNH PHẦN GỌI – ĐÁP :
II- THÀNH PHẦN PHỤ CHÚ :
Lúc đi, đứa con gái đầu lòng của anh – và cũng là đứa con duy nhất của anh, chưa đầy một tuổi.
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
b) Lão không hiểu tôi, tôi nghĩ vậy, và tôi càng buồn lắm.
(Nam Cao, Lão Hạc)
đứa con gái đầu lòng của anh
Không tham gia
Chú thích thêm
Đặt giữa (-) và (,)
tôi (việc diễn ra trong đầu tôi – ông giáo
Không tham gia
Giải thích thêm
Đặt giữa hai dấu phẩy

Tiết 104 -Tiếng Việt:
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (Tiếp theo)
I- THÀNH PHẦN GỌI – ĐÁP :
II- THÀNH PHẦN PHỤ CHÚ :
c) …Muốn vậy thì khâu đầu tiên, có ý nghĩa quyết định là hãy làm cho lớp trẻ - những người chủ thực sự của đất nước trong thế kỉ tới – nhận ra điều đó, quen dần với những thói quen tốt đẹp ngay từ những việc nhỏ nhất.
(Vũ Khoan, Chuẩn bị hành trang vào thế kỉ mới)
lớp trẻ
Không tham gia
Giải thích thêm
Đặt giữa hai dấu gạch ngang

Tiết 104 -Tiếng Việt:
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (Tiếp theo)
I- THÀNH PHẦN GỌI – ĐÁP :
II- THÀNH PHẦN PHỤ CHÚ :
Cô bé nhà bên (có ai ngờ)
Cũng vào du kích
Hôm gặp tôi vẫn cười khúc khích
Mắt đen tròn (thương thương quá đi thôi).
(Giang Nam. Quê hương)
Thái độ, cảm xúc của người nói
Không tham gia
Giải thích cho thái độ, cảm xúc
Đặt giữa hai dấu ngoặc đơn

Tiết 104 -Tiếng Việt:
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (Tiếp theo)
Không tham gia diễn đạt nghĩa sự việc, dùng để giải thích, bổ sung thêm cho nội dung chính của câu.

Tiết 104 -Tiếng Việt:
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (Tiếp theo)
I- THÀNH PHẦN GỌI – ĐÁP :
II- THÀNH PHẦN PHỤ CHÚ :
1/ Tìm hiểu :
2/ Khái niệm :
1/ Tìm hiểu :
2/ Khái niệm :
Là thành phần được dùng để tạo lập hoặc duy trì quan hệ giao tiếp.
Là thành phần được dùng để bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu.
Vậy thế nào là thành phần phụ chú ?

Tiết 104 -Tiếng Việt:
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (Tiếp theo)
I- THÀNH PHẦN GỌI – ĐÁP :
II- THÀNH PHẦN PHỤ CHÚ :
1/ Tìm hiểu :
2/ Khái niệm :
1/ Tìm hiểu :
2/ Khái niệm :
Là thành phần được dùng để tạo lập hoặc duy trì quan hệ giao tiếp.
Là thành phần được dùng để bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu.
* Ví dụ : Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: Hôm nay tôi đi học.
Tìm thành phần phụ chú trong ví dụ trên.

Tiết 104 -Tiếng Việt:
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (Tiếp theo)
I- THÀNH PHẦN GỌI – ĐÁP :
II- THÀNH PHẦN PHỤ CHÚ :
1/ Tìm hiểu :
2/ Khái niệm :
1/ Tìm hiểu :
2/ Khái niệm :
Là thành phần được dùng để tạo lập hoặc duy trì quan hệ giao tiếp.
Là thành phần được dùng để bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu.
* Ghi chú: Khi viết, thành phần phụ chú thường đặt giữa hai dấu gạch ngang, hai dấu phẩy, hai dấu ngoặc đơn, hoặc giữa một dấu gạch ngang và một dấu phẩy, có khi còn đặt sau dấu hai chấm.
Qua tìm hiểu trên, em hãy cho biết thành phần phụ chú thường phân biệt với thành phần khác của câu bằng những dấu hiệu nào?

Tiết 104 -Tiếng Việt:
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (Tiếp theo)
I- THÀNH PHẦN GỌI – ĐÁP :
II- THÀNH PHẦN PHỤ CHÚ :
1/ Tìm hiểu :
2/ Khái niệm :
1/ Tìm hiểu :
2/ Khái niệm :
Là thành phần được dùng để tạo lập hoặc duy trì quan hệ giao tiếp.
Là thành phần được dùng để bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu.
III- LUYỆN TẬP :
a/ - Này, bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn. Chứ cứ nằm đấy, chốc nữa họ vào thúc sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ. Người ốm rề rề như thế, nếu lại phải một trận đòn, nuôi mấy tháng cho hoàn hồn.
- Vâng, cháu cũng đã nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã. Nhịn suông từ sáng hôm qua tới giờ còn gì.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
1/ Bài tập 1, 2 : Tìm thành phần gọi- đáp; từ gọi, từ đáp, quan hệ; lời gọi – đáp hướng đến ai.
b/ Bầu ơi thương lấy bí cùng
Tuy rằng khác giống, nhưng chung một giàn.
(Ca dao)

Tiết 104 -Tiếng Việt:
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (Tiếp theo)
I- THÀNH PHẦN GỌI – ĐÁP :
II- THÀNH PHẦN PHỤ CHÚ :
1/ Tìm hiểu :
2/ Khái niệm :
1/ Tìm hiểu :
2/ Khái niệm :
Là thành phần biệt lập, được dùng để tạo lập hoặc duy trì quan hệ giao tiếp.
Là thành phần biệt lập, được dùng để bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu.
III- LUYỆN TẬP :
1/ Bài tập 1, 2 : Tìm thành phần gọi- đáp; từ gọi, từ đáp, quan hệ; lời gọi –đáp hướng đến ai.
1/ - Này, bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn. Chứ cứ nằm đấy, chốc nữa họ vào thúc sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ. Người ốm rề rề như thế, nếu lại phải một trận đòn, nuôi mấy tháng cho hoàn hồn.
- Vâng, cháu cũng đã nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã. Nhịn suông từ sáng hôm qua tới giờ còn gì.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
Này
Vâng
Trên – dưới

Tiết 104 -Tiếng Việt:
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (Tiếp theo)
I- THÀNH PHẦN GỌI – ĐÁP :
II- THÀNH PHẦN PHỤ CHÚ :
1/ Tìm hiểu :
2/ Khái niệm :
1/ Tìm hiểu :
2/ Khái niệm :
Là thành phần được dùng để tạo lập hoặc duy trì quan hệ giao tiếp.
Là thành phần được dùng để bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu.
III- LUYỆN TẬP :
1/ Bài tập 1, 2 : Tìm thành phần gọi- đáp; từ gọi, từ đáp, quan hệ; lời gọi –đáp hướng đến ai.
2/ Bầu ơi thương lấy bí cùng
Tuy rằng khác giống, nhưng chung một giàn.
(Ca dao)
Bầu ơi
Không hướng đến riêng ai

Tiết 104 -Tiếng Việt:
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (Tiếp theo)
I- THÀNH PHẦN GỌI – ĐÁP :
II- THÀNH PHẦN PHỤ CHÚ :
1/ Tìm hiểu :
2/ Khái niệm :
1/ Tìm hiểu :
2/ Khái niệm :
Là thành phần biệt lập, được dùng để tạo lập hoặc duy trì quan hệ giao tiếp.
Là thành phần biệt lập, được dùng để bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu.
III- LUYỆN TẬP :
1/ Bài tập 1, 2 : Tìm thành phần gọi- đáp; từ gọi, từ đáp, quan hệ; lời gọi –đáp hướng đến ai.
2/ Bài tập 3, 4 : Tìm thành phần phụ chú, từ ngữ liên quan.
a) Chúng tôi, mọi người – kể cả anh, đều tưởng con bé sẽ đứng yên đó thôi. (CLN, NQS)
b) Giáo dục tức là giải phóng. Nó mở ra cánh cửa dẫn đến hoà bình, công bằng và công lí. Những người nắm giữ chìa khoá của cánh cửa này – các thầy, cô giáo, các bậc cha mẹ, đặc biệt là những người mẹ - gánh một trách nhiệm vô cùng quan trọng, bởi vì cái thế giới mà chúng ta để lại cho các thế hệ mai sau sẽ tùy thuộc vào những trẻ em mà chúng ta để lại cho thế giới ấy. (Phê-đê-ri - cô May –o)

Tiết 104 -Tiếng Việt:
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (Tiếp theo)
I- THÀNH PHẦN GỌI – ĐÁP :
II- THÀNH PHẦN PHỤ CHÚ :
III- LUYỆN TẬP :
2/ Bài tập 3, 4 : Tìm thành phần phụ chú, từ ngữ liên quan.
a) Chúng tôi, mọi người – kể cả anh, đều tưởng con bé sẽ đứng yên đó thôi. (CLN, NQS)
b) Giáo dục tức là giải phóng. Nó mở ra cánh cửa dẫn đến hoà bình, công bằng và công lí. Những người nắm giữ chìa khoá của cánh cửa này – các thầy, cô giáo, các bậc cha mẹ, đặc biệt là những người mẹ - gánh một trách nhiệm vô cùng quan trọng, bởi vì cái thế giới mà chúng ta để lại cho các thế hệ mai sau sẽ tùy thuộc vào những trẻ em mà chúng ta để lại cho thế giới ấy. (Phê-đê-ri - cô May –o)

Tiết 104 -Tiếng Việt:
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (Tiếp theo)
I- THÀNH PHẦN GỌI – ĐÁP :
II- THÀNH PHẦN PHỤ CHÚ :
1/ Tìm hiểu :
2/ Khái niệm :
1/ Tìm hiểu :
2/ Khái niệm :
Là thành phần được dùng để tạo lập hoặc duy trì quan hệ giao tiếp.
Là thành phần được dùng để bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu.
III- LUYỆN TẬP :
1/ Bài tập 1, 2 : Tìm thành phần gọi- đáp; từ gọi, từ đáp, quan hệ; lời gọi –đáp hướng đến ai.
1/ Bài tập 3, 4 : Tìm thành phần phụ chú, từ ngữ liên quan.
kể cả anh
các thầy cô giáo, … những người mẹ
mọi người
Những người… cánh cửa này
Giải thích thêm mọi người trong đó có anh
Xác định cụ thể những người nắm giữ chìa khóa…

Tiết 104 -Tiếng Việt:
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (Tiếp theo)
I- THÀNH PHẦN GỌI – ĐÁP :
II- THÀNH PHẦN PHỤ CHÚ :
1/ Tìm hiểu :
2/ Khái niệm :
1/ Tìm hiểu :
2/ Khái niệm :
Là thành phần được dùng để tạo lập hoặc duy trì quan hệ giao tiếp.
Là thành phần được dùng để bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu.
III- LUYỆN TẬP :
1/ Bài tập 1, 2 : Tìm thành phần gọi- đáp; từ gọi, từ đáp, quan hệ; lời gọi –đáp hướng đến ai.
2/ Bài tập 3, 4 : Tìm thành phần phụ chú, từ ngữ liên quan.
3/ Bài tập 5 : Viết một đoạn văn ngắn trình bày suy nghĩ về việc thanh niên chuẩn bị hành trang bước vào thế kỉ mới, trong đó có câu chứa thành phần phụ chú.
* Gợi ý : - Hình thức: Đoạn văn nghị luận ngắn, có sử dụng thành phần phụ chú, phân biệt bằng các dấu hiệu hình thức; diễn đạt rõ ràng, chặt chẽ…
- Nội dung: Nhận thức về vai trò, nhiệm vụ của lớp trẻ - thanh niên – trong việc chuẩn bị hành trang bước vào thế kỉ mới.

Tiết 104 -Tiếng Việt:
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (Tiếp theo)
I- THÀNH PHẦN GỌI – ĐÁP :
II- THÀNH PHẦN PHỤ CHÚ :
III- LUYỆN TẬP :
3/ Bài tập 5 : Viết một đoạn văn ngắn trình bày suy nghĩ về việc thanh niên chuẩn bị hành trang bước vào thế kỉ mới, trong đó có câu chứa thành phần phụ chú.
* Ví dụ : Chúng ta - những người chủ thực sự của tương lai - phải xác định được mình sẽ làm gì trong hành trình bước vào thế kỉ mới. Để xứng đáng với truyền thống của ông cha, để đưa đất nước tiến lên “sánh vai với các cường quốc năm châu”, thanh niên chúng ta phải biết được trách nhiệm của mình từ khi đang ngồi trên ghế nhà trường… Chắc chắn, điều không thể thiếu là chúng ta phải nắm vững kiến thức khoa học - chìa khóa để mở cánh cửa tương lai. Tuy nhiên, chúng ta cũng không quên rèn luyện, tu dưỡng đạo đức, phẩm chất để trở thành những con người toàn diện : vừa hồng, vừa chuyên. Đất nước đang chờ đợi, tin tưởng và giao trọng trách cho thanh niên chúng ta…

Tiết 104 -Tiếng Việt:
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (Tiếp theo)
I- THÀNH PHẦN GỌI – ĐÁP :
II- THÀNH PHẦN PHỤ CHÚ :
1/ Tìm hiểu :
2/ Khái niệm :
1/ Tìm hiểu :
2/ Khái niệm :
Là thành phần được dùng để tạo lập hoặc duy trì quan hệ giao tiếp.
Là thành phần được dùng để bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu.
III- LUYỆN TẬP :
Học bài, phân biệt các thành phần biệt lập bằng cách đặt câu; phân biệt thành phần biệt lập với thành phần phụ của câu; tập sử dụng TPBL trong nói, viết.
Chuẩn bị tiết 105 – Viết bài TLV số 5 – Nghị luận về một sự việc hiện tượng đời sống.
Soạn bài Tiếng Việt tiếp theo : Liên kết câu và liên kết đoạn văn (Chú ý tìm hiểu các ví dụ, ôn tập lại các phép liên kết đã học ở lớp 8).
HƯỚNG DẪN HỌC Ở NHÀ
chân thành cảm ơn thầy cô và các em học sinh