Bài 20. Các thành phần biệt lập (tiếp theo)

KÍNH CHÀO QUÝ THẦY, CÔ ĐẾN DỰ GIỜ LỚP 9A8 !
Kiểm tra bài cũ:
? So sánh sự giống nhau và khác nhau giữa thành phần tình thái và thành phần cảm thán.
? Xác định thành phần tình thái và thành phần cảm thán trong các câu sau đây.

a.Có lẽ vaờn nghệ rất kị "trí thức hóa". Một nghệ thuật đã trí thức hóa thường là trừu tượng khô héo.
(Nguyễn ẹỡnh Thi- Tiếng nói của vaờn nghệ)

b. "Ôi ,Tổ quốc ta yêu như máu thịt
Như mẹ cha ta, như vợ như chồng
Ôi, Tổ quốc nếu cần ta chết
Cho mỗi ngôi nhà, ngọn núi con sông"
Có lẽ
Ôi
Ôi
Thành phần cảm thán
thành phần tình thái
- Giống nhau:
+ Đều là thành phần biệt lập.
+ Không tham gia vào việc diễn đạt nghĩa sự việc của câu.
- Khác nhau:
* Thành phần tình thái: dùng để thể hiện cách nhìn của người nói đối với sự việc được nói đến trong câu.
* Thành phần cảm thán:
+ Dùng để bộc lộ tâm lí của người nói (vui, buồn, mừng, giận).
+ Có sử dụng những từ ngữ như: chao ôi, a, ơi, trời ơi,…
+ Có thể tách ra thành 1 câu riêng theo kiểu câu đặc biệt.
Các thành phần biệt lập
(tiếp theo)
Tiết 112 – Tiếng Việt:
I. Thành phần gọi - đáp
1.Ví dụ: (SGK/31)
a)- Này, bác có biết mấy hôm nay súng nó bắn ở đâu mà nghe rát thế không?
b) - Các ông, các bà ở đâu ta lên đấy ạ?
Ông Hai đặt bát nước xuống chõng hỏi. Một người đàn bà mau miệng trả lời:
- Thưa ông, chúng cháu ở Gia Lâm lên đấy ạ.
Này: dùng để gọi
- Thưa ông: dùng để đáp
=>Quan hệ: Trên - dưới
Không tham gia diễn đạt nghĩa sự việc của câu
(Th�nh ph?n bi?t l?p)
I. Thành phần gọi - đáp
1.Ví dụ: (SGK/31)
Này
- Thưa ông

Duy trỡ quan h? giao ti?p (duy trỡ cu?c tho?i)
Tạo lập quan hệ giao tiếp (mở đầu cuộc thoại)
2. Ghi nhớ: (ý 2 SGK/32)
Thành phần gọi – đáp lµ thµnh phÇn ®­îc dïng ®Ó t¹o lËp hoÆc để duy trì quan hÖ giao tiÕp.
a. Lúc đi, đứa con gái đầu lòng của anh - và cũng là đứa con duy nhất của anh, chưa đầy một tuổi.
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)



b. Lão không hiểu tôi, tôi nghĩ v?y, và tôi càng buồn lắm.
(Nam Cao, Lão Hạc)
"Tôi nghĩ vậy" chỉ diễn ra trong suy nghi, tõm trớ của tác giả. Nó có ý giải thích thêm rằng điều "Lão không hiểu tôi" chưa hẳn đã đúng nhưng đó là lí do khiến "tôi càng buồn lắm".
TPPC
TPPC (C?m C-V)
a. Lúc đi, đứa con gái đầu lòng của anh chưa đầy một tuổi.
Nghĩa sự việc của câu không thay đổi vì nó không phải là 1 bộ phận thuộc cấu trúc cú pháp của câu
b. Lóo khụng hi?u tụi v� tụi c�ng bu?n l?m.
Nghia s? vi?c c?a cõu khụng thay d?i vỡ nú khụng ph?i l� 1 b? ph?n thu?c c?u trỳc cỳ phỏp c?a cõu

Thành phần phụ chú được dùng để bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu.
Ii. Thành phần phụ chú
1.Ví dụ: (SGK/31,32) + vd c,d,e
c. "Một ngày cuối naờm naờm mươi tám - naờm đó ta chưa võ trang - trong một trận càn lớn của giặc, anh Sáu đã hi sinh".
(Nguyễn Quang Sáng - Chiếc lược ngà)
d. Với "Tắt đèn", nhà van Ngô Tất Tố đã "xui người nông dân nổi loạn" (Nguyễn Tuân). Với "Tắt đèn", nhà van cũng đã dự cảm về một cuộc vùng lên của nh?ng con người bị áp bức .
b. Lão không hiểu tôi, tôi nghĩ vậy, và tôi càng buồn lắm.
(Nam Cao, Lão Hạc)
a. Lúc đi đứa con gái đầu lòng của anh - và cũng là đứa con duy nhất của anh, chưa đầy một tuổi.
(Nguyễn Quang Sáng - Chiếc lược ngà)
e. Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, b?i chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: Hôm nay tôi đi học.
(Thanh Tịnh - Tôi đi học)
? Qua các ví dụ trên, em hóy cho biết cách viết thành phần phụ chú?

- TPPC thường được đặt
a) - TPPC , b) , TPPC , c) - TPPC -
e) (TPPC) g) : TPPC
Tìm thành phần phụ chú trong các câu c,d,e?
2. Ghi nh?: (ý 3 SGK/32)
Thành phần phụ chú du?c dựng d? bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu.
Th�nh ph?n ph? chỳ thường được đặt giữa hai dấu gạch ngang, hai dấu phẩy, hai dấu ngoặc đơn hoặc giữa một dấu gạch ngang với một dấu phẩy. Nhi?u khi th�nh ph?n ph? chỳ cũn du?c d?t sau dấu hai chấm.
* Ghi nh?: SGK/32
Ii. Thành phần phụ chú:
III. LUY?N T?P:
BT1(SGK/32) : Tỡm th�nh ph?n g?i - dỏp trong do?n trớch sau dõy v� cho bi?t t? n�o du?c dựng d? g?i, t? n�o du?c dựng d? dỏp. Quan h? gi?a ngu?i g?i v� ngu?i dỏp l� quan h? gỡ (trờn - du?i hay ngang h�ng, thõn hay so)?

I. Thành phần gọi - đáp:
Này, bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn. Chứ cứ nằm đấy, chốc nữa họ vào thúc sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ. Người ốm rề rề như thế, nếu lại phải một trận đòn, nuôi mấy tháng cho hoàn hồn.
Vâng, cháu cũng đã nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã. Nhịn suông từ sáng hôm qua tới giờ còn gì.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
Này (gọi) - bậc trên
- Vâng (đáp) - bậc dưới
Quan hệ trên – dưới
BT2. SGK/32,33
Tỡm th�nh ph?n g?i - dỏp trong cõu ca dao sau v� cho bi?t l?i g?i - dỏp dú hu?ng d?n ai?
Bầu ơi thương lấy bí cùng,
Tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn.
Bầu oi : thành phần gọi- đáp có tính chất chung chung, không hướng đến riêng một ai mà hướng đến tất cả con người cùng tồn tại trong một cộng đồng xã hội.
(ba�u, bớ, giaứn-> aồn duù: chổ nhửừng ngửụứi trong cuứng moọt nửụực, tuy là những con người khác dòng họ nhửng cuứng daõn toọc, cuứng truye�n thoỏng lũch sửỷ.)
BT3,4 SGK/33.
Tỡm th�nh ph?n ph? chỳ trong cỏc do?n trớch, cho bi?t chỳng b? sung di?u gỡ v� liờn quan d?n nh?ng t? ng? n�o tru?c dú?
BT3,4 SGK/33
a.Chúng tôi, mọi người - kể cả anh, đều tưởng con bé sẽ đứng yên đó thôi.
(Nguy?n Quang Sỏng, Chi?c lu?c ng�)
TPPC: Kể cả anh - mọi người (bổ sung đối tượng)
b) Giáo dục tức là giải phóng. Nó mở ra cánh cửa dẫn đến hoà bình, công bằng và công lí. Những người nắm giữ chìa khoá của cánh cửa này - các thầy, cô giáo, các bậc cha mẹ, đặc biệt là những người mẹ - gánh một trách nhiệm vô cùng quan trọng, bởi vì cái thế giới mà chúng ta để lại cho các thế hệ mai sau sẽ tuỳ thuộc vào những trẻ em mà chúng ta để lại cho thế giới ấy.
( Phờ - dờ -ri- cụ May-o, Giỏo d?c - chỡa khúa c?a tuong lai)
TPPC : Các thầy. cha mẹ - nh?ng người. cửa này
(bổ sung về vai trò của nh?ng con người trong việc giáo dục thế hệ trẻ)

c/ Bu?c v�o th? k? m?i, mu?n "sỏnh vai cỏc cu?ng qu?c nam chõu" thỡ chỳng ta s? ph?i l?p d?y h�nh trang b?ng nh?ng di?m m?nh, v?t b? nh?ng di?m y?u. Mu?n v?y thỡ khõu d?u tiờn, cú ý nghia quy?t d?nh l� hóy l�m cho l?p tr? - nh?ng ngu?i ch? th?c s? c?a d?t nu?c trong th? k? t?i - nh?n ra di?u dú, quen d?n v?i nh?ng thúi quen t?t d?p ngay t? nh?ng vi?c nh? nh?t.
(Vu Khoan, Chu?n b? h�nh trang v�o th? k? m?i)
TPPC: Nh?ng người . thế kỉ tới - lớp trẻ
(nhấn mạnh về đối tượng làm chủ thực sự trong thế kỉ tới )
d. Cô bé nhà bên (có ai ngờ)
Cũng vào du kích
Hôm gặp tôi vẫn cười khúc khích
Mắt đen tròn (thương thương quá đi thôi).
( Giang Nam, Quê hương)
TPPC: có ai ngờ, thương thương quá đi thôi – cô bé nhà bên, vào du kích; cười khúc khích, mắt đen tròn
(Trình bày thái độ của người nói trước sự việc hay sự vật: ngạc nhiên trước việc cô gái tham gia du kích, xúc động trước nụ cười hồn nhiên và đôi mắt đen của cô gái)
* Củng cố:
Hãy vẽ bản đồ tư duy các thành phần biệt lập?
Học bài:
+ Phần ghi nhớ (SGK/32)
+ Viết đoạn văn có sử dụng thành phần phụ chú.
+ Làm BT5 (SGK/33)
Soạn bài:
Chó Sói và Cừu trong thơ ngụ ngôn của La Phông-ten (SGK/37).
+ Đọc văn bản và xem kỹ chú thích (SGK/40).
+ Soạn các câu hỏi SGK/41
* HƯỚNG DẪN HS TỰ HỌC Ở NHÀ
Kính chúc các thầy, cô giáo và các em học sinh mạnh khoẻ