Bài 20. Các thành phần biệt lập (tiếp theo)

CHUYÊN ĐỀ CẤP TRƯỜNG
gv
nguyễn
VĂN MùI
trường
thcs
HƯớng
HIệP
nhiệt liệt chào mừng QUý thầy giáo, cô giáo đến dự giờ
LớP 9A
Thế nào là thành phần biệt lập của câu?
Câu 1 : Câu văn nào sau đây có sử dụng thành phần
biệt lập tình thái ?
A Trời ơi, chỉ còn có năm phút .
B Ồ, sao mà độ ấy vui thế.
C Có lẽ văn nghệ rất kị “trí thức hóa nữa”.
D Ôi những cánh đồng quê chảy máu.

Câu 2: Câu nào sau đây có sử dụng thành phần
biệt lập cảm thán ?
A Tôi không rõ, hình như họ là hai mẹ con.
B Chao ôi, bông hoa đẹp quá.
C Có lẽ ngày mai mình sẽ đi píc-níc.
D Bạn An là học sinh giỏi.
Câu 3: Trong các từ ngữ sau đây, từ ngữ nào có độ
tin cậy cao nhất ?
A Chắc là
B Chắc
C Hình như
D Chắc chắn
Tiết: 105
BÀI 20
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (Tiếp theo)
a) - Này, bác có biết mấy hôm nay súng nó bắn ở đâu mà nghe rát thế không?
b) - Các ông, các bà ở đâu ta lên đấy ạ?
Ông Hai đặt bát nước xuống chõng hỏi. Một người đàn bà mau miệng trả lời:
- Thưa ông, chúng cháu ở Gia Lâm lên đấy ạ.
Này
Thưa ông
Này
Thưa ông
Những từ dùng để gọi người khác hay đáp lời người khác có tham gia vào việc diễn đạt nghĩa của sự việc của câu không?
Thành phần gọi – đáp:
- Là thành phần biệt lập được dùng để tạo lập hoặc để duy trì quan hệ giao tiếp.
BT 1. Tìm thành phần gọi - đáp trong đoạn trích và cho biết từ nào được dùng để gọi, từ nào được dùng để đáp. Quan hệ giữa người gọi và người đáp là quan hệ gì (trên- dưới hay ngang hàng, thân hay sơ)?
- Này, bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn. Chứ cứ nằm đấy, chốc nữa họ vào thúc sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ. Người cứ ốm rề rề như thế, nếu lại phải một trận đòn, nuôi mấy tháng cho hoàn hồn.
- Vâng, cháu cũng đã nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã. Nhịn suông từ sáng hôm qua tới giờ còn gì.
(Ng« TÊt Tè, T¾t ®Ìn)
Thế nào là thành phần gọi – đáp?
Quan hệ giữa người gọi và người đáp: trên dưới và vô cùng thân thiết.
Đóng vai:
Sử dụng thành phần gọi – đáp để tạo lập và duy trì cuộc thoại
(Nội dung tuỳ chọn)
Đọc những câu sau đây và trả lời câu hỏi.
a) Lúc đi, đứa con gái đầu lòng của anh – và cũng là đứa con duy nhất của anh, chưa đầy một tuổi.
b) Lão không hiểu tôi, tôi nghĩ vậy, và tôi càng buồn lắm.
Nếu lược bỏ các từ ngữ in đậm, nghĩa sự việc của mỗi câu trên có thay đổi không? Vì sao?
đứa con gái đầu lòng của anh
và cũng là đứa con duy nhất của anh
Chú thích thêm
tôi nghĩ vậy
Lão không hiểu tôi
Giải thích thêm
Ở câu (a) các từ in đậm được thêm vào để chú thích cho cụm từ nào?
Trong câu (b), cụm chủ - vị in đậm chú thích điều gì?
- Thành phần phụ chú được dùng để bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu.
a) Lúc đi, đứa con gái đầu lòng của anh - và cũng là đứa con duy nhất của anh, chưa đầy một tuổi.
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
b) Lão không hiểu tôi, tôi nghĩ vậy, và tôi càng buồn lắm.
(Nam Cao, Lão Hạc)
c) Hay lắm, cảm ơn các bạn! – Đại đội trưởng lại cảm ơn – Cả đơn vị đang làm đường cho một trung đoàn tên lửa qua rừng.
(Lê Minh Khuê, Những ngôi sao xa xôi)
d) Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần nhưng lần này tự nhiên thấy lạ. Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: Hôm nay tôi đi học.
(Thanh Tịnh, Tôi đi học)
- Thành phần phụ chú thường được đặt giữa: hai dấu gạch ngang, hai dấu phẩy, hai dấu ngoặc đơn hoặc giữa một dấu gạch ngang với một dấu phẩy. Nhiều khi thành phần phụ chú còn được đặt sau dấu hai chấm.
- Thế nào là thành phần phụ chú
Khi viết thành phần phụ chú thường đặt giữa những dấu gì?
BT.2. Tìm thành phần gọi – đáp trong câu ca dao sau và cho biết lời gọi – đáp đó hướng đến ai.
Bầu ơi thương lấy bí cùng,
Tuy rằng khác giống, nhưng chung một giàn.
Thành phần gọi – đáp: Bầu ơi  Không hướng đến riêng ai, mà hướng đến mọi người Việt Nam.
BT. 3,4. - Tìm thành phần phụ chú trong đoạn trích sau và cho biết chúng bổ sung điều gì.
- Thành phần phụ chú liên quan với các từ ngữ nào trước đó.

a) Chúng tôi, mọi người – kể cả anh, đều tưởng con bé sẽ đứng yên đó thôi.
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
b) Giáo dục tức là giải phóng. Nó mở ra cánh cửa dẫn đến hoà bình, công bằng và công lí. Những người nắm giữ chìa khoá của cánh cửa này – các thầy, cô giáo, các bậc cha mẹ, đặc biệt là những người mẹ - gánh một trách nhiệm vô cùng quan trọng, bởi vì cái thế giới mà chúng ta để lại cho các thế hệ mai sau sẽ tùy thuộc vào những trẻ em mà chúng ta để lại cho thế giới ấy.
(Phê-đê-ri-cô May-o, Giáo dục – chìa khóa của tương lai)
c) Bước vào thế kỉ mới, muốn “sánh vai cùng các cường quốc năm châu” thì chúng ta sẽ phải lấp đầy hành trang bằng những điểm mạnh, vứt bỏ những điểm yếu. Muốn vậy thì khâu đầu tiên, có ý nghĩa quyết định là hãy làm cho lớp trẻ - những người chủ thực sự của đất nước trong thế kỉ tới – nhận ra điều đó, quen dần với những thói quen tốt đẹp ngay từ những việc nhỏ nhất.
(Vũ Khoan, Chuẩn bị hành trang vào thế kỉ mới)
d) Cô bé nhà bên (có ai ngờ)
Cũng vào du kích
Hôm gặp tôi vẫn cười khúc khích
Mắt đen tròn (thương thương quá đi thôi)
(Giang Nam,Quê hương)
kể cả anh
mọi người
Chú thích rõ cho mọi người
BT. 3,4.
a) Chúng tôi, mọi người – kể cả anh, đều tưởng con bé sẽ đứng yên đó thôi.

(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
- Thành phần phụ chú: các thầy, cô giáo, các bậc cha mẹ, đặc biệt là những người mẹ.
- Bổ sung: Xác định rõ những người nắm giữ chìa khoá của cánh cửa giáo dục.
BT. 3,4. b) Giáo dục tức là giải phóng. Nó mở ra cánh cửa dẫn đến hoà bình, công bằng và công lí. Những người nắm giữ chìa khoá của cánh cửa này – các thầy, cô giáo, các bậc cha mẹ, đặc biệt là những người mẹ - gánh một trách nhiệm vô cùng quan trọng, bởi vì cái thế giới mà chúng ta để lại cho các thế hệ mai sau sẽ tùy thuộc vào những trẻ em mà chúng ta để lại cho thế giới ấy.
(Phê-đê-ri-cô May-o, Giáo dục – chìa khóa của tương lai)
- Từ ngữ liên quan trước đó: Những người nắm giữ chìa khóa của cánh cửa này.
BT. 3,4.

c) Bước vào thế kỉ mới, muốn “sánh vai cùng các cường quốc năm châu” thì chúng ta sẽ phải lấp đầy hành trang bằng những điểm mạnh, vứt bỏ những điểm yếu. Muốn vậy thì khâu đầu tiên, có ý nghĩa quyết định là hãy làm cho lớp trẻ - những người chủ thực sự của đất nước trong thế kỉ tới – nhận ra điều đó, quen dần với những thói quen tốt đẹp ngay từ những việc nhỏ nhất.
(Vũ Khoan, Chuẩn bị hành trang vào thế kỉ mới)
- Thành phần phụ chú: những người chủ thực sự của đất nước trong thế kỉ tới.
- Bổ sung cho: lớp trẻ.
- Từ ngữ liên quan trước đó: Lớp trẻ.
BT. 3,4.

d) Cô bé nhà bên (có ai ngờ)
Cũng vào du kích
Hôm gặp tôi vẫn cười khúc khích
Mắt đen tròn (thương thương quá đi thôi)
(Giang Nam,Quê hương)
- Thành phần phụ chú: có ai ngờ; thương thương quá đi thôi.
- Bổ sung: sự ngạc nhiên; Xúc động của “tôi” trước nụ cười và đôi mắt của cô gái.
- Từ ngữ liên quan trước đó: Cô bé; Mắt đen tròn.
Bài tập số 5 (SGK)

Tuổi trẻ phải hướng tới tương lai, tuổi trẻ Việt Nam
cũng thế! Tương lai – đó là những gì chưa có hôm nay.
Thanh niên muốn đạt được một tương lai tươi sáng thì phải
nỗ lực ngay từ bây giờ, bằng việc chuẩn bị cho mình một
hành trang tinh thần vững chắc- đó là tri thức, kĩ năng , thói
quen…, để thanh niên có thể tự tin trước mạng thông tin
toàn cầu, trước sự đòi hỏi của hội nhập kinh tế thế giới với
tính kỉ luật và cường độ lao động cao. Muốn vây, thanh niên
phải tiên phong trong học tập và học tập có hiệu quả, kịp
thời vận dụng tri thức ấy vào sự nghiệp công nghiệp hóa,
hiện đại hóa đất nước. Và cũng chỉ có như vậy, thanh niên
mới xứng đáng là mùa xuân vĩnh cửu của nhân loại!



1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
Các thành phần tình thái, cảm thán, gọi đáp, phụ chú được gọi chung là thành phần gì ?
I
B
Ệ
L
T
Ậ
P
Trong các từ : “dường như, chắc chắn, chắc là” từ nào có độ tin cậy thấp nhất ?
N
Ơ
G
C
À
I
Ư
D
Ờ
G
N
N
H
Ư
Câu văn “Chúng tôi, mọi người – kể cả anh, đều tưởng con bé sẽ đứng yên đó thôi.” , trích trong văn bản nào ?
H
C
I
C
Ế
L
Ự
Tác giả của bài thơ “ Bài thơ về tiểu đội xe không kính” là ai ?
H
P
Ạ
M
T
Ế
D
N
U
T
Ậ
Ặ
N
Câu văn “Trời ơi, chỉ còn năm phút !” , trích trong văn bản nào ?
Ẽ
L
S
P
A
A
G
I
G
Ọ
L
Đ
Á
P
Ì
M
E
Á
Ữ
N
P
Điền từ còn thiếu vào câu kiều sau đây :
Đầu lòng hai ả tố nga
Thúy Kiều là chị ……. là Thúy Vân
Thành phần được dùng để tạo lập hoặc duy trì quan hệ giao tiếp được gọi là thành phần gì ?
Bài thơ “Đồng chí “ của tác giả nào ?
H
H
H
H
T
A
H
Í
C
N
U
H
Ú
Thành phần được dùng để bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu được gọi là thành phần gì ?
I
Ụ
H
H
C
T
N
Câu văn “ Với lòng mong nhớ của anh, chắc anh nghĩ rằng, con anh sẽ chạy xô vào lòng anh , sẽ ôm chặt lấy cổ anh”. Câu này chứa thành phần biệt lập nào ?
Điền từ còn thiếu vào chỗ trống của câu thơ sau :
Quê hương …… nước mặn đồng chua
Làng tôi nghèo đất cày lên sỏi đá.
Câu “Ồ, sao mà độ ấy vui thế.” , câu này chứa thành phần biệt lập nào ?
C
Ả
Á
N
M
H
T
Bài thơ “Ánh trăng” là của tác giả nào ?
D
N
N
G
U
Y
Ễ
U
Y
T
Ừ
Ơ
N
G
M
I
N
H
H
À
M
Ý
Về nhà học bài, xem lại ví dụ, bài tập và làm tiếp bài tập còn lại.
Chuẩn bị: Liên kết câu và liên kết đoạn văn về nội dung, hình thức như thế nào.
Trò chơi ô chữ :
1
2
3
4
Chao ôi! Mong nhớ! Ôi mong nhớ
Một cánh chim thu lạc cuối ngàn.
(Chế Lan Viên)
Trên những chặng đường dài 50, 60 km, chúng ta chỉ gặp cây dừa: dừa xiêm thấp lè tè, dừa nếp lơ lửng giữa trời, dừa lửa lá đỏ,.
Ngẫm ra thì tôi chỉ nói cho sướng miệng tôi
(Tô Hoài)
Ơi chiếc xe vận tải
Ta cầm lái đi đây
(Tố Hữu)
Kính chúc quý Thầy Cô nhiều sức khỏe.
Chúc các em học tốt