Bài 2. Trường từ vựng

tiết 7
TRƯỜNG TỪ VỰNG
I. Truo`ng tu` vu?ng:
Vi? du?: Doa?n van, SGK trang 21
Mẹ tôi lấy vạt áo nâu thấm nước mắt cho tôi rồi xốc nách tôi lên xe. Đến bây giờ tôi mới kịp nhận ra mẹ tôi không còm cõi xơ xác quá như cô tôi nhắc lại lời người họ nội của tôi. Gương mặt mẹ tôi vẫn tươi sáng với đôi mắt trong và nước da mịn, làm nổi bật màu hồng của hai gò má. Hay tại sự sung sướng bỗng được trông nhìn và ôm ấp cái hình hài máu mủ của mình mà mẹ tôi lại tươi đẹp như thuở còn sung túc? Tôi ngồi trên đệm xe, đùi áp đùi mẹ tôi, đầu ngả vào cánh tay mẹ tôi, tôi thấy những cảm giác ấm áp đã bao lâu mất đi bỗng lại mơn man khắp da thịt. Hơi quần áo mẹ tôi và những hơi thở ở khuôn miệng xinh xắn nhai trầu phả ra lúc đó thơm tho lạ thường.
I. Truo`ng tu` vu?ng:
Vi? du?: Doa?n van, SGK trang 21
Mẹ tôi lấy vạt áo nâu thấm nước mắt cho tôi rồi xốc nách tôi lên xe. Đến bây giờ tôi mới kịp nhận ra mẹ tôi không còm cõi xơ xác quá như cô tôi nhắc lại lời người họ nội của tôi. Gương mặt mẹ tôi vẫn tươi sáng với đôi mắt trong và nước da mịn, làm nổi bật màu hồng của hai gò má. Hay tại sự sung sướng bỗng được trông nhìn và ôm ấp cái hình hài máu mủ của mình mà mẹ tôi lại tươi đẹp như thuở còn sung túc? Tôi ngồi trên đệm xe, đùi áp đùi mẹ tôi, đầu ngả vào cánh tay mẹ tôi, tôi thấy những cảm giác ấm áp đã bao lâu mất đi bỗng lại mơn man khắp da thịt. Hơi quần áo mẹ tôi và những hơi thở ở khuôn miệng xinh xắn nhai trầu phả ra lúc đó thơm tho lạ thường.
+ Các từ in đậm: mặt, da, gò má, đùi, cánh tay, đầu, miệng.
+Nét nghĩa chung:
Chỉ những bộ phận của cơ thể người.
Trường từ vựng.
2. Kết luận: Ghi nhớ, SGK trang 21

*Lưu ý:
- Một trường từ vựng có thể bao gồm nhiều trường từ vựng nhỏ hơn.
- Một trường từ vựng có thể bao gồm những từ khác biệt nhau về từ loại.
Do hiện tượng nhiều nghĩa, một từ có thể thuộc nhiều trường từ vựng khác nhau.
- Trong thơ văn cũng như trong cuộc sống hằng ngày, người ta thường dùng cách chuyển trường từ vựng để tăng thêm tính nghệ thuật của ngôn từ và khả năng diễn đạt (phép nhân hóa, ẩn dụ, so sánh..)
Thảo luận nhóm nhỏ: 2`
? Phân biệt Trường từ vựng và Cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ?
?a. Trường từ vựng: Là một tập hợp những từ có ít nhất một nét chung về nghĩa, trong đó các từ có thể khác nhau về từ loại.
V/d: Trường từ vựng về "Cây":
+ Bộ phận của cây: thân, rễ, cành. (DT)
+ Hình dáng của cây: cao, thấp, to, bé.. (TT)
b. Cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ: Là một tập hợp các từ có quan hệ so sánh về phạm vi nghĩa rộng hay hẹp, trong đó các từ phải cùng từ loại.
V/d: Bàn > bàn gỗ, bàn đá, bàn nhôm (DT)
Nhìn > liếc, ngắm, nhòm, ngó,.. (ĐT)

Các từ thuộc trường từ vựng người ruột thịt:
tôi, thầy tôi, mẹ tôi, cô tôi, anh em tôi.
2. Đặt tên trường từ vựng cho mỗi dãy từ:
a. Dụng cụ đánh bắt thủy sản.
b. Dụng cụ để đựng.
c. Hoạt động của chân.
d. Trạng thái tâm lí.
e. Tính cách.
g. Dụng cụ để viết
3. Các từ in đậm thuộc TTV chỉ thái độ của người.
4. Xếp các từ vào đúng trường từ vựng:
a. Khứu giác: mũi, thính, điếc, thơm
b. Thính giác: tai, nghe, điếc, rõ, thính
5. Trường từ vựng của:
a. Lưới:
+ Trường dụng cụ đánh bắt thủy sản.
+ Trường đồ dùng cho chiến sĩ.
+Trường các hoạt động săn bắt của con người.
b. Lạnh:
+ Trường thời tiết - nhiệt độ: lạnh, nóng, ẩm, buốt
+ Trường tính chất của thực phẩm: lạnh, nóng sốt
+ Trường tính chất tâm lí: lạnh, ấm áp
6. Trong đoạn thơ:
Ruộng rẫy là chiến trường,
Cuốc cày là vũ khí,
Nhà nông là chiến sĩ,
Hậu phương thi đua với tiền phương.
(Hồ Chí Minh)
? Tác giả đã chuyển những từ in đậm từ trường TV "quân sự" sang trường TV "nông nghiệp"
7. Viết đoạn văn có ít nhất 5 từ cùng trường từ vựng "trường học":
Ngôi trường thân yêu của em ở đường Hùng Vương, trên một đồi thông lộng gió. Ngôi trường được xây thành hai dãy tầng đối diện nhau, mỗi lớp học đều có bàn ghế mới và bảng chống lóa. Hằng ngày đến trường em sinh hoạt cùng bạn bè. Chúng em được học những giờ học thật bổ ích. Trường em đang phát động phong trào "Trường xanh sạch đẹp" và "trường học thân thiện, học sinh tích cực". Chúng em rất tự hào khi được học tập dưới mái trường này. Mai sau, dù có đi đâu em vẫn nhớ mái trường thân yêu mang tên Phan Chu Trinh - một nhà nho yêu nước đầu thế kỉ XX.