Bài 2. Trường từ vựng

KIỂM TRA BÀI CŨ
Cho các từ: cây, cỏ, hoa
Hãy tìm các từ ngữ có phạm vi
nghĩa hẹp hơn
“cây, cỏ, hoa” và từ ngữ
có nghĩa rộng hơn 3 từ đó?

TIẾT 6 TRƯỜNG TỪ VỰNG
I. Thế nào là trường từ vựng:
1. Tìm hiểu ngữ liệu GKS
Mẹ tôi lấy vạt áo nâu thấm nước mắt cho tôi rồi xốc nách tôi lên xe. Đến bấy giờ tôi mới kịp nhận ra mẹ tôi không còm cõi xơ xác quá như cô tôi nhắc lại lời người họ nội của tôi. Gương mặt mẹ tôi vẫn tươi sáng với đôi mắt trong và nước da mịn, làm nỗi bật màu hồng của đôi gò má. Hay tại sự sung sướng bổng được trông nhìn và ôm ấp cái hình hài máu mủ của mình mà mẹ tôi lại tươi đẹp như thưở còn sung túc? Tôi ngồi trên nệm xe, đùi áp đùi mẹ tôi, đầu ngả vào cánh tay mẹ tôi, tôi thấy những cảm giác ấm áp đã bao lâu mất đi bổng lại mơn nam khắp da thịt. Hơi áo quần mẹ tôi và những hơi thở ở khuôn miệng xinh xắn nhai trầu phả ra lúc đó thơm tho lạ thường.
( Nguyên Hồng - Những ngày thơ ấu)
TIẾT 6 TRƯỜNG TỪ VỰNG
I. Thế nào là trường từ vựng:
1. Tìm hiểu ngữ liệu SGK
- Các từ in đậm: mặt, da, mắt gò má, đùi, cánh tay, đầu, miệng
- Nét nghĩa chung : Chỉ bộ phận của cơ thể con người.

-> Trường từ vựng

2.Ghi nhớ: Trường từ vựng là tập hợp của những từ có ít nhất một nét chung về nghĩa.

TIẾT 6 TRƯỜNG TỪ VỰNG
I. Thế nào là trường từ vựng:
1. Tìm hiểu ngữ liệu SGK
2.Ghi nhớ:


BÀI TẬP NHANH
Cho nhóm từ:
cao, thấp, lòng
khòng, lêu nghêu, gầy, béo,
xác ve,
bị thịt…



Nếu dùng nhóm từ trên để miêu tả người thì trường từ vựng của nhóm từ là gì?


Chỉ hình
dáng của
Con người.


TIẾT 6 TRƯỜNG TỪ VỰNG
I. Thế nào là trường từ vựng:
1. Tìm hiểu ngữ liệu sGK
2.Ghi nhớ:

3.Lưu ý.
- Ví dụ trường từ vựng mắt có những trường nhỏ sau đây.
+ Bộ phận mắt: lòng đen, lòng trắng, con, ngươi, lông mày, lông mi…
+ Đặc điểm của mắt: đờ đẫn, sắc, lờ đờ, tinh anh, toét, mù, lòa…
+ Cảm giác của mắt: chói, quáng,hoa, cộm…
+ Bệnh về mắt: quáng gà, cận thị, viễn thị…
+ Hoạt động của mắt: trông, nhìn, ngó, liếc, nhìn…
a. Một trường từ vựng có thể gồm nhiều trường từ vựng nhỏ hơn.
+ Bộ phận mắt: lòng đen, lòng trắng, con ngươi, lông mày, lông mi…
+ Đặc điểm của mắt: đờ đẫn, sắc, lờ đờ, tinh anh, toét, mù, lòa…
+ Cảm giác của mắt: chói, quáng gà, hoa, cộm…
+ Bệnh về mắt: quáng gà, cận thị, viễn thị…
+ Hoạt động của mắt: trông, nhìn, ngó, liếc, nhìn…
b. Một trường từ vựng có thể bao gồm những từ khác biệt nhau về từ loại.
Ví dụ:
Ngọt
Trường mùi vị ( cùng trường với cay, đắng, chát, thơm…)
Trường âm thanh ( cùng với the thé, êm dịu, chối tai…)

Trường thời tiết ( trong rét ngọt cùng trường hanh, ẩm, giá…)
c. Do hiện tượng nhiều nghĩa, một từ có thể thuộc nhiều trường từ vựng khác nhau.
Ví dụ:
d. Cách chuyển trường từ vựng để tăng thêm tính nghệ thuật của ngôn từ và khả năng diễn đạt ( phép nhân hóa, ẩn dụ, so sánh …)
Ví dụ:
Con chó tưởng chủ mắng, vẫy đuôi mừng để lấy lòng chủ. Lão Hạc nạt to hơn nữa:
- Mừng à? Vẫy đuôi à? Vẫy đuôi thì cũng giết! Cho cậu chết!
Thấy lão sừng sộ quá, con chó vẫy đuôi chực lảng. Nhưng lão vội nắm lấy nó, ôm đầu nó, đập nhè nhẹ vào lưng nó và dấu dí:
À không! À không! Không giết cậu Vàng đâu nhỉ!.. Cậu Vàng của ông ngoan lắm! Ông không cho giết… Ông để cậu Vàng ông nuôi… ( Lão Hạc – Nam Cao)
TIẾT 6 TRƯỜNG TỪ VỰNG
I. Thế nào là trường từ vựng:
1. Tìm hiểu ngữ liệu sGK
2.Ghi nhớ:

3.Lưu ý.
a. Một trường từ vựng có thể gồm nhiều trường từ vựng nhỏ hơn.
b. Một trường từ vựng có thể bao gồm những từ khác biệt nhau về từ loại.
c. Do hiện tượng nhiều nghĩa, một từ có thể thuộc nhiều trường từ vựng khác nhau.
d. Cách chuyển trường từ vựng để tăng thêm tính nghệ thuật của ngôn từ và khả năng diễn đạt ( phép nhân hóa, ẩn dụ, so sánh …)
Thảo luận
Phân biệt Trường từ vựng và Cấp độ khái quát nghĩa từ ngữ:
TRƯỜNG TỪ VỰNG
CẤP ĐỘ KHÁI QUÁT CỦA NGHĨA TỪ NGỮ
Trường từ vựng là tập hợp của những từ có ít nhất một nét chung về nghĩa.

- Ví dụ: mặt, da, mắt, gò má, đùi, cánh tay, đầu, miệng…
Cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ là một tập hợp các từ có quan hệ so sánh về phạm vi nghĩa rộng hay hẹp, trong đó các từ phải cùng từ loại.
Ví dụ:
Bàn – bàn gỗ, bàn đá, bàn nhôm…
TIẾT 6 TRƯỜNG TỪ VỰNG
I. Thế nào là trường từ vựng:
1. Tìm hiểu ngữ liệu sGK
2.Ghi nhớ:

3.Lưu ý.
II. Luyện tập
Bài tập 1: Đọc văn bản trong lòng mẹ của Nguyên Hồng, tìm các từ thuộc trường từ vựng người ruột thịt.
- Tôi, mẹ tôi, cha tôi, cô tôi, anh em tôi, …
Bài tập 2: Hãy đặt tên trường từ vựng cho mỗi dãy từ sau:

a. Lưới, nơm, câu, vó
c. Đá đập, giẫm, xéo

g. Bút máy, bút bi, phấn, bút chì…
Dụng cụ đánh bắt thủy sản.
Hoạt động của chân.
Dụng cụ để viết.
Bài tập 3: Các từ in đậm sau đây thuộc trường từ vựng nào?
Vì tôi biết rõ, nhắc mẹ tôi, cô tôi chỉ có gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tôi. một ngưởi đàn bà đã bị cái tội là góa chồng, nợ nần túng quá, phải bỏ con cái đi tha hương cầu thực. Nhưng đời nào lòng thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phậm đến…
*Thuộc TTV chỉ thái độ của con người.

Bài tập 4: Xếp các từ mũi, nghe, tai, thính, điếc, thơm, rõ vào đúng trường từ vựng của nó vào bảng sau: ( một từ có thể xếp cả hai trường)
a. Khứu giác: mũi, thính, điếc, thơm
b. Thính giác: tai, nghe, điếc, rõ, thính

Bâì tập 5: Tìm các trương từ vựng của mỗi từ sau đây:
lưới, lạnh, tấn công.
Lưới
Trường dụng cụ đánh bắt thủy sản: lưới, nơm, câu vó…
Trường đồ dùng cho chiến sĩ: lưới chắn đạn b40,võng, tăng, bạt…
Trường các hoạt động săn bắt của con người: lưới, bẫy, bắn, đâm….
Lạnh
Trường thời tiết và nhiệt độ: lạnh, nóng, hanh, ẩm, ấm, mát…
Trường tính chất của thực phẩm: thịt ướp lạnh …
Trường tính chất tâm lý tình cảm của con người: anh ấy có khuôn mặt lạnh như tiền, ở bên chị ấy thật ấm áp…
TIẾT 6 TRƯỜNG TỪ VỰNG
I. Thế nào là trường từ vựng:
1. Tìm hiểu ngữ liệu sGK
2.Ghi nhớ:

3.Lưu ý.
II. Luyện tập
Bài tập 1:
Bài tập 2:
Bài tập 3
Bài tập 4:
Bâì tập 5:
CHÚC QUÝ THẦY, CÔ GIÁO SỨC KHỎE VÀ CÁC EM HỌC TỐT!