Bài 2. Các phương châm hội thoại (tiếp theo)

Nhiệt liệt chào mừng các thầy cô
về dự giờ thăm lớp
Kiểm tra bài cũ
1, Qua phương châm về lượng và phương châm về chất, em rút ra được những bài học gì khi giao tiếp?
2, Đọc đoạn đối thoại sau và trả lời câu hỏi.

An : - Tháng sau, nhất định mình sẽ về thăm quê. Mình nhớ bố mẹ quá!
Bình : - Thế quê cậu ở đâu?
An : - Quê tớ ở ngay miền Bắc .
Bình : - Ở dưới quê thì bố mẹ cậu làm nghề gì?
An : - Bố mẹ tớ đều là nông dân giỏi nhất làng.
(?) Trong đoạn đối thoại trên có ai vi phạm phương châm hội thoại không?
(?) An vi phạm phương châm hội thoại gì? Vì sao em nói như vậy?
Kiểm tra bài cũ
2, Đọc đoạn đối thoại sau và trả lời câu hỏi.
An : - Tháng sau, nhất định mình sẽ về thăm quê. Mình nhớ bố mẹ quá!
Bình : - Thế quê cậu ở đâu?
An : - Quê tớ ở ngay miền Bắc.
 Cung cấp lượng thông tin chưa đầy đủ.
Bình : - Ở dưới quê thì bố mẹ cậu làm nghề gì?
An : - Bố mẹ tớ đều là nông dân giỏi nhất làng.
 Nội dung thông tin thừa.

 An vi phạm phương châm về lượng
Kiểm tra bài cũ
2, Đọc đoạn đối thoại sau và trả lời câu hỏi.

An : - Tháng sau, nhất định mình sẽ về thăm quê. Mình nhớ bố mẹ quá!
Bình : - Thế quê cậu ở đâu?
An : - Quê tớ ở ngay miền Bắc .
Bình : - Ở dưới quê thì bố mẹ cậu làm nghề gì?
An : - Bố mẹ tớ đều là nông dân giỏi nhất làng.
(?) Em hãy giúp An sửa câu trả lời để không vi phạm phương châm về lượng nữa?
Kiểm tra bài cũ
2, Đọc đoạn đối thoại sau và trả lời câu hỏi.
An : - Tháng sau, nhất định mình sẽ về thăm quê. Mình nhớ bố mẹ quá!
Bình : - Thế quê cậu ở đâu?
An : - Quê tớ ở ngay miền Bắc.
 Quê tớ ở ngay Hữu Hòa, Thanh Trì, Hà Nội.
Bình : - Ở dưới quê thì bố mẹ cậu làm nghề gì?
An : - Bố mẹ tớ đều là nông dân giỏi nhất làng.
 Bố mẹ tớ đều là nông dân.

Ti?t 8:
C�c phuong ch�m h?i tho?i (Ti?t 2)
Giáo viên: Nguyễn Bảo Hà
Lớp 9A - THCS Hữu Hòa - Thanh Trì - Hà Nội
Năm học: 2013 - 2014
Bà nói vịt
Ông nói gà
(?) Trong tiếng Việt có thành ngữ ông nói gà, bà nói vịt. Thành ngữ này dùng để chỉ tình huống hội thoại như thế nào?
(?) Những hình ảnh trên khiến em liên tưởng đến thành ngữ nào có nội dung tương tự thành ngữ ông nói gà, bà nói vịt?
 Trống đánh xuôi, kèn thổi ngược.
Trong tiếng Việt có những thành ngữ như: dây cà ra dây muống, lúng búng như ngậm hột thị. Hai thành ngữ này dùng để chỉ những cách nói như thế nào?
(?) Có thể hiểu câu sau đây theo mấy cách? (Chú ý: cách hiểu tùy thuộc vào việc xác định tổ hợp từ của ông ấy bổ nghĩa cho từ nào)
Tôi đồng ý với những nhận định về truyện ngắn của ông ấy.
Tôi đồng ý với những nhận định của ông ấy về truyện ngắn mà ông ấy sáng tác.
Tôi đồng ý với những nhận định của ông ấy về truyện ngắn (của ai đó sáng tác) .
Tôi đồng ý với những nhận định của các bạn về truyện ngắn của ông ấy.
NGƯỜI ĂN XIN
Một người ăn xin đã già. Đôi mắt ông đỏ hoe, nước mắt ông giàn giụa, đôi môi tái nhợt, áo quần tả tơi. Ông chìa tay xin tôi.
Tôi lục hết túi nọ đến túi kia, không có lấy một xu, không có cả khăn tay, chẳng có gì hết. Ông vẫn đợi tôi. Tôi chẳng biết làm thế nào. Bàn tay tôi run run nắm chặt lấy bàn tay run rẩy của ông:
- Xin ông đừng giận cháu! Cháu không có gì cho ông cả.
Ông nhìn tôi chăm chăm, đôi môi nở nụ cười:
- Cháu ơi, cảm ơn cháu! Như vậy là cháu đã cho lão rồi.
Khi ấy tôi chợt hiểu ra: Cả tôi nữa, tôi cũng vừa nhận được một cái gì đó của ông.
(Theo Tuốc-ghê-nhép)
Thảo luận
(?) Vì sao ngu?i an xin v� c?u b� trong truy?n d?u c?m th?y mình d� nh?n du?c t? ngu?i kia m?t c�i gì dĩ?
(Nhóm bàn – Thời gian: 2 phút)
NGƯỜI ĂN XIN
Một người ăn xin đã già. Đôi mắt ông đỏ hoe, nước mắt ông giàn giụa, đôi môi tái nhợt, áo quần tả tơi. Ông chìa tay xin tôi.
Tôi lục hết túi nọ đến túi kia, không có lấy một xu, không có cả khăn tay, chẳng có gì hết. Ông vẫn đợi tôi. Tôi chẳng biết làm thế nào. Bàn tay tôi run run nắm chặt lấy bàn tay run rẩy của ông:
- Xin ông đừng giận cháu! Cháu không có gì cho ông cả.
Ông nhìn tôi chăm chăm, đôi môi nở nụ cười:
- Cháu ơi, cảm ơn cháu! Như vậy là cháu đã cho lão rồi.
Khi ấy tôi chợt hiểu ra: Cả tôi nữa, tôi cũng vừa nhận được một cái gì đó của ông.
(Theo Tuốc-ghê-nhép)
NGƯỜI ĂN XIN
Một người ăn xin đã già. Đôi mắt ông đỏ hoe, nước mắt ông giàn giụa, đôi môi tái nhợt, áo quần tả tơi. Ông chìa tay xin tôi.
Tôi lục hết túi nọ đến túi kia, không có lấy một xu, không có cả khăn tay, chẳng có gì hết. Ông vẫn đợi tôi. Tôi chẳng biết làm thế nào. Bàn tay tôi run run nắm chặt lấy bàn tay run rẩy của ông:
- Xin ông đừng giận cháu! Cháu không có gì cho ông cả.
Ông nhìn tôi chăm chăm, đôi môi nở nụ cười:
- Cháu ơi, cảm ơn cháu! Như vậy là cháu đã cho lão rồi.
Khi ấy tôi chợt hiểu ra: Cả tôi nữa, tôi cũng vừa nhận được một cái gì đó của ông.
(Theo Tuốc-ghê-nhép)
NGƯỜI ĂN XIN
Một người ăn xin đã già. Đôi mắt ông đỏ hoe, nước mắt ông giàn giụa, đôi môi tái nhợt, áo quần tả tơi. Ông chìa tay xin tôi.
Tôi lục hết túi nọ đến túi kia, không có lấy một xu, không có cả khăn tay, chẳng có gì hết. Ông vẫn đợi tôi. Tôi chẳng biết làm thế nào. Bàn tay tôi run run nắm chặt lấy bàn tay run rẩy của ông:
- Xin ông đừng giận cháu! Cháu không có gì cho ông cả.
Ông nhìn tôi chăm chăm, đôi môi nở nụ cười:
- Cháu ơi, cảm ơn cháu! Như vậy là cháu đã cho lão rồi.
Khi ấy tôi chợt hiểu ra: Cả tôi nữa, tôi cũng vừa nhận được một cái gì đó của ông.
(Theo Tuốc-ghê-nhép)
NGƯỜI ĂN XIN
Một người ăn xin đã già. Đôi mắt ông đỏ hoe, nước mắt ông giàn giụa, đôi môi tái nhợt, áo quần tả tơi. Ông chìa tay xin tôi.
Tôi lục hết túi nọ đến túi kia, không có lấy một xu, không có cả khăn tay, chẳng có gì hết. Ông vẫn đợi tôi. Tôi chẳng biết làm thế nào. Bàn tay tôi run run nắm chặt lấy bàn tay run rẩy của ông:
- Xin ông đừng giận cháu! Cháu không có gì cho ông cả.
Ông nhìn tôi chăm chăm, đôi môi nở nụ cười:
- Cháu ơi, cảm ơn cháu! Như vậy là cháu đã cho lão rồi.
Khi ấy tôi chợt hiểu ra: Cả tôi nữa, tôi cũng vừa nhận được một cái gì đó của ông.
(Theo Tuốc-ghê-nhép)
(?) Những hình ảnh trên khiến em liên tưởng đến câu ca dao nào răn dạy chúng ta về cách giao tiếp, ứng xử trong xã hội?
Lời nói chẳng mất tiền mua,
Lựa nào mà nói cho vừa lòng nhau.
? Khẳng định vai trò của ngôn ngữ trong đời sống và khuyên ta trong giao tiếp nên dùng những lời lẽ lịch sự, nhã nhặn.
Lời chào cao hơn mâm cỗ
Kim vàng ai nỡ uốn câu,
Người khôn ai nỡ nói nhau nặng lời
Chim khôn kêu tiếng rảnh rang,
Người khôn nói tiếng dịu dàng dễ nghe.
Vàng thì thử lửa thử than,
Chim kêu thử tiếng, người ngoan thử lời.
Chẳng được miếng thịt miếng xôi
Cũng được lời nói cho nguôi tấm lòng.
(?) Để vận dụng có hiệu quả phương châm lịch sự trong giao tiếp, ứng xử hàng ngày, xứng đáng với truyền thống văn minh thanh lịch của người Hà Nội, em phải giao tiếp, ứng xử như thế nào trong gia đình, ở trường học, ngoài xã hội và đặc biệt là khi tham gia giao thông? (Thảo luận nhóm – Thời gian 3 phút)
Nhóm 1: Vận dụng phương châm lịch sự trong giao tiếp, ứng xử trong gia đình.
Nhóm 2: Vận dụng phương châm lịch sự trong giao tiếp, ứng xử trong nhà trường.
Nhóm 3: Vận dụng phương châm lịch sự trong giao tiếp, ứng xử ngoài xã hội.
Nhóm 4: Vận dụng phương châm lịch sự trong giao tiếp, ứng xử khi tham gia giao thông.
Bảng tổng kết các phương châm hội thoại
Bài tập 1: Chọn từ ngữ thích hợp ( nói móc, nói ra đầu ra đũa, nói leo, nói mát, nói hớt) điền vào mỗi chỗ trống và cho biết mỗi từ ngữ trên chỉ cách nói liên quan đến phương châm hội thoại nào:
a, Nói dịu nhẹ như khen, nhưng thật ra là mỉa mai, chê trách là
b, Nói trước lời mà người khác chưa kịp nói là
c, Nói nhằm châm chọc điều không hay của người khác một cách cố ý là
d, Nói chen vào chuyện của người trên khi không được hỏi đến là
e, Nói rành mạch, cặn kẽ, có trước có sau là
a, Nói dịu nhẹ như khen, nhưng thật ra là mỉa mai, chê trách là nói mát. (Phương châm lịch sự)
b, Nói trước lời mà người khác chưa kịp nói là nói hớt. (Phương châm lịch sự)
c, Nói nhằm châm chọc điều không hay của người khác một cách cố ý là nói móc. (Phương châm lịch sự)
d, Nói chen vào chuyện của người trên khi không được hỏi đến là nói leo. (Phương châm lịch sự)
e, Nói rành mạch, cặn kẽ, có trước có sau là nói ra đầu ra đũa. (Phương châm cách thức)
a) nhân tiện đây xin hỏi;
Bài tập 2: Vận dụng những phương châm hội thoại đã học để giải thích vì sao người nói đôi khi phải dùng những cách nói như sau và nêu rõ phương châm hội thoại? (Thảo luận nhóm bàn - Thời gian: 2 phút)
b, cực chẳng đã tôi phải nói; tôi nói điều này có gì không phải anh bỏ qua cho; biết là không làm anh vui nhưng …; xin lỗi có thể anh không hài lòng nhưng tôi cũng phải thành thực mà nói là…;
c, đừng nói leo; đừng ngắt lời như thế; đừng nói cái giọng đó với tôi…;
a, Khi người nói muốn hỏi về một vấn đề không đúng đề tài hai người đang trao đổi.
(Phương châm quan hệ)
b, Khi người nói muốn ngầm xin lỗi (hoặc xin lỗi) người đối thoại về những điều mình sắp nói .
(Phương châm lịch sự)
c, Khi người nói muốn nhắc nhở người đối thoại phải tôn trọng.
(Phương châm lịch sự)
Bài tập 3:
(Thảo luận nhóm - Thời gian 3 phút)

(?) Mỗi nhóm đặt 1 đoạn đối thoại, trong đó có một (hoặc một số) phương châm hội thoại bị vi phạm. Chỉ rõ lỗi sai và sửa các lỗi sai.
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
Làm bài tập 2, 5 (SGK - tr 23, 24).
Kẻ bảng tổng kết các phương châm hội thoại và học thuộc.
Soạn bài: “Các phương châm hội thoại” (tiết 3).
Sưu tầm tục ngữ, ca dao liên quan đến các phương châm hội thoại.
Xin chân thành cảm ơn
quí thầy các cô và các em