Bài 19. Xem tranh dân gian Việt Nam

Thứ bẩy ngày 1 tháng 11 năm 2008
Mĩ thuật
Bài 19: Thường thức Mĩ thuật
Xem tranh dân gian Việt Nam
- Em hiểu thế nào là tranh dân gian?
I. Giới thiệu sơ lược về tranh dân gian
Nằm trong nghệ thuật cổ Việt Nam tranh dân gian có từ lâu đời, đời này truyền qua đời khác. Và cứ mỗi dịp xuân về ,Tết đến lại được bày bán cho mọi người dân treo trong dịp Tết. Vì thế tranh dân gian còn được gọi là " tranh Tết".
Nói như Tú Xương:
Đì đẹt ngoài sân tràng pháo chuột
Loẹt lèo trên vách bức tranh gà
- Tranh dân gian do các nghệ nhân sáng tác và được lưu hành rộng rãi trong dân gian.
-Những địa phương nào sau đây là nơi có truyền thống làm tranh dân gian?



A Đông Hồ (Bắc Ninh)
C Hàng Trống (Hà Nội)
D Kim Hoàng (Hà Tây)
B Thổ Hà (Bắc Giang)
E Làng Sình ( Huế)
o
o
o
o
10
20
-Tranh khắc gỗ dân gian được sản xuất ở nhiều địa phương, tập trung từng làng, hoặc do từng hộ gia đình in riêng. Trong các trung tâm nổi tiếng, có Đông Hồ (Bắc Ninh), Hàng Trống (Hà Nội),

Kim Hoàng (Hà tây), làng Sình (Huế)... Dù sản xuất ở đâu, tranh cũng đều phản ánh đời sống xã hội, tuy mỗi vùng vẫn mang đậm sắc thái và kĩ thuật riêng. Hai dòng tranh dân gian có truyền thống lâu đời hơn cả là dòng tranh Đông Hồ và Hàng Trống.
- Em hãy kể tên một số tranh dân gian mà em biết?
Gà đàn
Đám cưới chuột
Phú quý
Hứng dừa
Đánh ghen
Ngũ hổ
Tố nữ
Tranh Đông hồ
- Được in bằng tay trên bản gỗ khắc, giấy in là giấy dó quét phủ một lớp phấn điệp. Mỗi màu là một ván in, cuối cùng in nét màu đen. nét khắc khoẻ, đậm đà, dứt khoát.
Màu in lấy từ thiên nhiên:
Màu đen chế từ than lá tre khô, màu vàng từ hoa hoè hay quả dành dành, màu xanh chiết từ lá chàm, đỏ tươi là bột sỏi son, còn trắng óng ánh thì dùng vỏ con sò, con điệp nghiền mịn.
VD : Các công đoạn in bức tranh Đàn lợn:
Tranh Đông Hồ Đánh ghen
Bản khắc gỗ
Bản in trên giấy điệp
Tranh Đông Hồ Mục đồng thổi sáo
Bản khắc gỗ
Bản in trên giấy điệp
Tranh hàng trống
-Khác với tranh Đông Hồ, kỹ thuật tranh Hàng Trống kết hợp đường nét in đen từ bản khắc gỗ, với việc tô màu phẩm bằng tay, dùng bút mềm quét phẩm nước, luôn tạo được những chuyển sắc độ đậm nhạt tinh tế. Nhờ vậy, màu sắc rất uyển chuyển, phù hợp thị hiếu người dân thị thành.

Tranh Hàng Trống được in trên giấy khổ lớn với nét đặc trưng là nửa in nửa vẽ tức là chỉ khắc in một bản nét đen, còn lại toàn bộ màu sắc đều tô bằng tay.
VD : Tranh Hàng Trống Trẻ con
B?n khắc nét
Bản in và tô màu
Tranh được in trên giấy dó bồi dầy hay giấy báo khổ rộng.
Tranh dùng các gam màu thuốc nước,tô bằng bút lông mềm rộng bản, một nửa ngọn bút chấm màu, nửa ngọn bút kia chấm nước lã, tô tranh theo kĩ thuật vờn màu. Màu chủ yếu là lam, hồng, đôi khi có thêm lục, đỏ, da cam…

Tranh thờ ( Tranh Làng Sình )
Các dòng tranh khác
Lợn ( Tranh Kim Hoàng)
- Em hãy kể tên một số tranh dân gian mà em biết?
Gà đàn
Đám cưới chuột
Phú quý
Hứng dừa
Đánh ghen
Ngũ hổ
Tố nữ
Tranh dân gian thường phản ánh những đề tài rất gần gũi với cuộc sống của người dân lao động, như:
* Lao động sản xuất
* Lễ hội
* Chúc tụng
* Phê phán tệ nạn xã hội
* Thờ cúng...

* Lao động sản xuất
Canh nông - tranh Đông Hồ
* Phê phán tệ nạn xã hội
Đám cưới chuột
tranh Đông Hồ
Đánh ghen
tranh Đông Hồ
* Chúc tụng
Gà đàn
tranh Đông Hồ
Phú quý
tranh Đông Hồ
* Thờ cúng
Ngũ hổ
tranh Hàng Trống
Đức Mẫu thượng ngàn
tranh Hàng Trống
Lễ hội
Đấu vật
tranh Đông Hồ
Múa rồng
tranh Đông Hồ
Trò chơi
Luật chơi:
- Có 3 câu hỏi dành cho các nhóm đều được quyền suy nghĩ trong thời gian 20 giây. Hết thời gian suy nghĩ, nhóm nào có tín hiệu trả lời trước thì dành quyền trả lời. Nếu trả lời sai thì các nhóm khác được quyền trả lời.
Một bức tranh dân gian có không khí từng bừng rộn rã ?
Bức tranh dân gian này có cảnh mẹ kiếm mồi cho con ?
Đây là bức tranh dân gian có năm con vật giống nhau ?
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Đám cưới chuột
Gà đàn
Ngũ hổ
II. Xem tranh " Cá chép " tranh Đông Hồ
và " Lý ngư vọng nguyệt" tranh Hàng Trống
Cá chép
(Tranh Đông Hồ)
Lý ngưvọng nguyệt (Tranh Hàng Trống)
Hai bức tranh vẽ hình ảnh gì?
Hình ảnh nào là chính? Phụ ở hai bức tranh?
Cá chép
(Tranh Đông Hồ)
Lý ngưvọng nguyệt (Tranh Hàng Trống)
- Bức tranh Cá chép có bao nhiêu màu?
+ Bức tranh Cá chép có 4 màu: màu nâu của vây cá, màu đen của đường nét, màu xanh của lá sen và màu hồng của hoa sen. Các mảng màu được ngăn cách nhau bởi những đường nét đen to, khỏe và rõ ràng.
Cá chép
(Tranh Đông Hồ)
Lý ngưvọng nguyệt (Tranh Hàng Trống)
- Bức tranh Lý ngư vọng nguyệt được vẽ bằng những màu nào?
+ Bức tranh Lý ngư vọng nguyệt được vẽ: Màu đen của thân cá, màu vàng của viền vây cá, màu xanh lam của nước và xanh lục của rong rêu.
Cá chép
(Tranh Đông Hồ)
Lý ngưvọng nguyệt (Tranh Hàng Trống)
- Sự giống nhau và khác nhau của hai bức tranh này là gì?
+ Giống nhau:
- Đều là tranh dân gian.
- Cùng vẽ cá chép.
+ Khác nhau:
- Hình cá chép ở tranh Hàng Trống nhẹ nhàng, nét khắc thanh mảnh, trau chuốt; màu chủ đạo là màu xanh êm dịu.
- Hình cá chép ở tranh Đông Hồ mập mạp, nét khắc dứt khoát, khoẻ khoắn; màu chủ đạo là màu nâu ấm áp.
Tranh Lý ngư vọng nguyệt và Cá chép là hai bức tranh đẹp của nghệ thuật dân gian Việt Nam. Nó không chỉ đẹp về hình thức mà còn có giá trị cao về nội dung:

Con cá chữ Hán là " Ngư" đồng âm với chữ dư là thừa thãi, nên tranh Tết hay vẽ cá, ý chúc mọi người, mọi nhà dư thừa no đủ. Hình tượng cá chép còn biểu tượng cho chí lớn. Theo truyền thuyết dân gian: Cá chép không chịu ở mãi kiếp cá tầm thường, luôn chịu khó luyện tập chờ dịp thi tài vượt qua "Vũ môn" để thành Rồng, làm chủ các loài thuỷ tộc. Hình ảnh các chép đang luyện tập dưới ánh trăng thu, là hình ảnh cổ vũ những ai có ý chí, cố gắng học tập, một mai thi cử sẽ đỗ đạt cao sang, phú quý như cá chép vượt vũ môn.
Tranh dân gian Việt Nam là một thể loại tranh nghệ thuật mang tính truyền thống, nội dung đề tài cũng như cách thể hiện rất độc đáo, đậm đà tính dân tộc. Qua nội dung tranh, qua nét vẽ và lối bố cục chặt chẽ, màu sắc bình dị, gần gũi với cuộc sống đời thường, người vẽ đã thể hiện những ước mơ về cuộc sống no đủ, đầm ấm và hạnh phúc.
Chính vì vậy tranh dân gian Việt Nam đã lưu lại ở người xem những ấn tượng thẩm mĩ sâu sắcvà được đánh giá cao ở trong nước và trên thế giới.