Bài 19. Tiếng nói của văn nghệ

Ngữ văn 9
Tiết 100 – Văn bản
Nguyễn Đình Thi
Tiếng nói của văn nghệ
I. Đọc và thảo luận chú thích
1. Đọc
2. Thảo luận chú thích
a. Tác giả:
- Nguyễn Đình Thi (1924 – 2003), quê ở Hà Nội, tham gia sáng tác và hoạt động văn nghệ từ trước CM T.8
- Hoạt động văn nghệ: đa dạng và nhiều thể loại: thơ, kịch, văn, lí luận phê bình.
- Ông được nhận giải thưởng Hồ Chí Minh năm 1996.
b.Tác phẩm
- Sáng tác năm 1948 ( thời kì đầu cuộc kháng chiến chống Pháp), trích trong cuốn “Mấy vấn đề văn học” - xuất bản năm 1956.
Thể loại: VB Nghị luận
I. Đọc và thảo luận chú thích
VĐ bàn luận: ND phản ánh, thể hiện của văn nghệ và sức mạnh lớn lao của văn nghệ đối với đời sống con người.
- Hệ thống luận điểm�:
+ Nội dung phản ánh, thể hiện của văn nghệ
+ Sự cần thiết của văn nghệ đối với cuộc sống con người, nhất là trong chiến đấu, lao động, sản xuất.
+ Khả năng cảm hoá, sức mạnh lôi cuốn kì diệu của văn nghệ với mỗi con người qua những rung cảm sâu sa tự trái tim.
b.Tác phẩm
- Sáng tác năm 1948 ( thời kì đầu cuộc kháng chiến chống Pháp), trích trong cuốn “Mấy vấn đề văn học” - xuất bản năm 1956.
Thể loại: VB Nghị luận
c. Các chú thích khác (SGK.16 )
I. Đọc và thảo luận chú thích
II. Bố cục
2 phần:
Phần 1: Từ đầu ->tâm hồn: Nội dung phản ánh, thể hiện của văn nghệ
Phần 2: Còn lại: Sức mạnh kì diệu của văn nghệ
1.Nội dung phản ánh, thể hiện của văn nghệ

III. Tìm hiểu văn bản
III. Tìm hiểu văn bản
"T/phẩm nghệ thuật nào cũng xây dựng bằng những vật liệu mượn ở thực tại. Nhưng người nghệ sĩ không những ghi lại cái đã có rồi mà còn muốn nói một điều gì mới mẻ. Anh gửi vào tác phẩm một lá thư, một lời nhắn nhủ, amnh muốn đem một phần của mình góp vào đời sống xung quanh".
1.Nội dung phản ánh, thể hiện của văn nghệ
- ND của tác phẩm văn nghệ không chỉ là câu chuyện, là con người như ở ngoài đời mà quan trọng hơn là tư tưởng, tấm lòng người nghệ sĩ gửi gắm trong đó.
III. Tìm hiểu văn bản
III. Tìm hiểu văn bản
- T/g đưa ra 2 d/c tiêu biểu của 2 t/g vĩ đại của DT và thế giới. Đó là Nguyễn Du và Tôn-xtôi
+ 2 câu thơ của N.Du tả cảnh mùa xuân tươi đẹp làm chúng ta rung động với cái đẹp lạ lùng của cảnh vật, khiến lòng ta có những sự sống tươi trẻ đang tái sinh ->Đó là lời nhắn gửi của N.Du
+ Cái chết thảm khốc của An-na Ca-rê-nhi-na trong câu chuyện của Tôn -xtôi làm người đọc bâng khuâng, thương cảm, không quên.
III. Tìm hiểu văn bản
" T/phẩm văn nghệ không những là bài học luân lí, hay một triết lí, một lời khuyên xử thế cất lên những lời thuyết lí khô khan mà nó còn chứa đựng tất cả những say sưa, vui buồn, yêu ghét, mơ mộng, phấn khích của người nghệ sĩ....quanh ta"�
1.Nội dung phản ánh, thể hiện của văn nghệ
-ND của tác phẩm văn nghệ không chỉ là câu chuyện, là con người như ở ngoài đời mà quan trọng hơn là tư tưởng, tấm lòng người nghệ sĩ gửi gắm trong đó.
-Tác phẩm văn nghệ là một thông điệp NT chứa trong đó tâm tư tình cảm và khát vọng của nhà văn. Nó đem đến cho ta bao rung động, bao ngỡ ngàng trước những điều tưởng chừng đã rất quen thuộc�
III. Tìm hiểu văn bản
1.Nội dung phản ánh, thể hiện của văn nghệ
-ND của văn nghệ còn là rung cảm và nhận thức của từng người tiếp nhận. Nó sẽ mở rộng, truyền đến cho người đọc "cách sống của tâm hồn "
->Các lí lẽ, d/c tiêu biểu, cụ thể, có xen lời bình để làm sáng tỏ luận điểm
III. Tìm hiểu văn bản
Thảo luận (3 phút)
H: Vậy qua phân tích, em hiểu nội dung của văn nghệ là gì�? ND của văn nghệ khác với nội dung của các bộ môn khoa học khác như thế nào?
- Những bộ môn khoa học: Dân tộc học, XH học, Lịch sử, Địa lí.Khám phá, miêu tả và đúc kết bộ mặt tự nhiên hay xã hội, các quy luật khách quan
- Văn nghệ: Tập trung khám phá thể hiện chiều sâu tính cách, số phận con người, thế giới bên trong con người
2. Sức mạnh kì diệu của văn nghệ
a. Sự cần thiết của văn nghệ đối với con người
* Đối với bản thân:
III. Tìm hiểu văn bản
III. Tìm hiểu văn bản
"Mỗi tác phẩm lớn như rọi vào bên trong chúng ta một ánh sáng riêng, không bao giờ nhoà đi, ánh sáng ấy bây giờ biến thành của ta, và chiếu toả lên mọi việc chúng ta sống, mọi con người ta gặp, làm cho thay đổi hẳn mắt ta nhìn, óc ta nghĩ"
2. Sức mạnh kì diệu của văn nghệ
a. Sự cần thiết của văn nghệ đối với con người
* Đối với bản thân:
- Văn nghệ không những giúp ta hiểu được thế giới xung quanh mà hiểu cả chính bản thân mình, làm cho đời sống tâm hồn con người thêm phong phú.
III. Tìm hiểu văn bản
2. Sức mạnh kì diệu của văn nghệ
a. Sự cần thiết của văn nghệ đối với con người
* Đối với bản thân:
- Văn nghệ không những giúp ta hiểu được thế giới xung quanh mà hiểu cả chính bản thân mình, làm cho đời sống tâm hồn con người thêm phong phú.
* Đối với quần chúng nhân dân:
III. Tìm hiểu văn bản
III. Tìm hiểu văn bản
“ Những người đàn bà nhà quê…biến đổi khác hẳn khi họ ru con, hay hát ghẹo nhau bằng một câu ca dao, xem chèo.
+Câu ca dao bao đời truyền lại đã gieo vào bóng tối, những cuộc đời cực nhọc một ánh sáng lay động những t/c, ý nghĩ khác thường
+ Buổi diễn chèo làm cho con người được cười hả dạ hay rỏ giấu một giọt nước mắt. ”
2. Sức mạnh kì diệu của văn nghệ
a. Sự cần thiết của văn nghệ đối với con người
* Đối với quần chúng nhân dân:
- Văn nghệ góp phần làm tươi mát sinh hoạt khắc khổ hàng ngày, giữ cho cuộc đời luôn vui tươi, con người biết rung cảm và ước mơ trong cuộc đời còn lắm vất vả, cực nhọc.
-> Nếu không có văn nghệ thì cuộc sống tinh thần con người thật nghèo nàn, buồn tẻ, tù túng.
III. Tìm hiểu văn bản
2. Sức mạnh kì diệu của văn nghệ
a. Sự cần thiết của văn nghệ đối với con người
b. Con đường văn nghệ đến với người tiếp nhận, tạo nên sức mạnh kì diệu của nó
- Sức mạnh của văn nghệ bắt nguồn từ ND của nó và con đường mà nó đến người đọc, người nghe.
III. Tìm hiểu văn bản
III. Tìm hiểu văn bản
"+NT là tiếng nói của tình cảm. Tác phẩm NT chứa đựng tình yêu ghét, niềm vui buồn của con người trong đời sống thường ngày
+ Tư tưởng NT không khô khan , trừu tượng mà lắng sâu, thấm vào những cảm xúc, những nỗi niềm
+ NT không đứng ngoài trỏ vẽ cho ta đường đi, NT vào đốt lửa trong lòng chúng ta, khiến chúng ta phải tự bước lên đường ấy "
2. Sức mạnh kì diệu của văn nghệ
b. Con đường văn nghệ đến với người tiếp nhận, tạo nên sức mạnh kì diệu của nó
- Sức mạnh của văn nghệ bắt nguồn từ ND của nó và con đường mà nó đến người đọc, người nghe.
- Tác phẩm văn nghệ lay động cảm xúc,đi vào nhận thức, tâm hồn chúng ta qua con đường tình cảm
-> Văn nghệ giúp mọi người tự nhận thức mình, tự xây dựng mình. Như vậy, văn nghệ thực hiện các chức năng của nó một cách tự nhiên, có hiệu quả lâu bền, sâu sắc.
III. Tìm hiểu văn bản
Thảo luận nhóm (3 phút)
H: Nhận xét gì về bố cục, giọng văn, cách viết của tác giả qua bài tiểu luận?
- Bố cục chặt chẽ, hợp lí, cách dẫn dắt tự nhiên
- Cách viết giàu hình ảnh, có nhiều dẫn chứng cụ thể (về thơ văn, về đời sống thực tế...) để khẳng định, thuyết phục các ý kiến, nhận định, để tăng sức hấp dẫn cho tác phẩm.
- Giọng văn toát lên lòng chân thành, niềm say sưa, đặc biệt nhiệt hứng dâng cao ở phần cuối.

IV. Ghi nhớ (SGK T.17)
V. Luyện tập
H: Nêu một tác phẩm văn nghệ mà em yêu thích và phân tích ý nghĩa, tác động của tác phẩm ấy đối với mình ? ( Thơ, văn xuôi.)
( Gợi ý: Đồng chí -Chính Hữu
Bài thơ về tiểu đội xe không kính –
Phạm Tiến Duật
Ánh trăng - Nguyễn Duy
Làng – Kim Lân
Lặng lẽ Sa Pa - Nguyễn Thành Long )
Học bài, học kĩ ND phân tích
Hoàn thiện phần luyện tập (tự chọn một t/p văn nghệ mà mình yêu thích, sau đó phân tích ý nghĩa tác động của t/p ấy với mình
Chuẩn bị VB: Chuẩn bị hành trang vào thế kỉ mới.
Tiết 101: Các thành phần biệt lập ( Trả lời các câu hỏi trong SGK, xem trước phần luyện tập)