Bài 19. Sử dụng an toàn và tiết kiệm điện

Theo thống kê mới nhất, trong năm 2009 có:
122 vụ tai nạn điện, làm cho 225 người chết và bị thương
Khoảng 2 tỷ kWh điện bị thiếu hụt


C1: Chỉ làm thí nghiệm với các nguồn điện có HĐT dưới bao nhiêu vôn?
 Làm TN với các nguồn điện có HĐT dưới 40V
C2
Phải sử dụng các dây dẫn có vỏ bọc như thế nào?
Phải sử dụng các dây dẫn có vỏ bọc cách điện đúng như tiêu chuẩn quy định nghĩa là vỏ bọc cách điện này phải chịu được dòng điện định mức quy định cho mỗi dụng cụ điện.
C3
Cần mắc thiết bị gì cho mỗi dụng cụ điện để ngắt mạch tự động khi đoản mạch?
Mắc cầu chì có cường độ định mức phù hợp với dụng cụ hay thiết bị điện, đảm bảo khi có sự cố xảy xa, chẳng hạn như khi bị đoản mạch, cầu chì kịp nóng chảy và tự động ngắt mạch trước khi dụng cụ điện bị hư hỏng
Trước khi xảy ra hiện tượng đoản mạch
Khi xảy ra hiện tượng đoản mạch
Sau khi xảy ra hiện tượng đoản mạch
Khi tiếp xúc với mạng điện gia đình cần lưu ý điều gì?
C4
- Phải rất thận trọng khi tiếp xúc với mạng điện này vì có hiệu điện thế 220V nên có thể gây nguy hiểm tới tính mạng con người.
- Chỉ sử dụng các thiết bị điện với mạng điện gia đình, khi đảm bảo cách điện đúng tiêu chuẩn quy định đối với các bộ phận có sự tiếp xúc với tay và cơ thể người nói chung ( chẳng hạn như tay cầm, dây nối, phích cắm)
Các qui tắc an toàn khi sử dụng điện đã học ở lớp 7:
 Làm TN với các nguồn điện có HĐT dưới 40V
 Chỉ sử dụng các dây dẫn có vỏ bọc cách điện đúng tiêu chuẩn
 Dùng cầu chì có dòng điện định mức phù hợp
 Thận trọng khi tiếp xúc với mạng điện gia đình vì có hiệu điện thế 220V rất nguy hiểm.Chỉ sử dụng các TBĐ khi đảm bảo cách điện
C5
Bóng đèn treo bị đứt dây tóc, cần phải thay bóng đèn khác.Những việc làm nào đảm bảo an toàn điện khi thay bóng?
- Nếu đèn treo dùng phích cắm thì phải rút phích cắm khỏi ổ lấy điện trước khi tháo bóng đèn hỏng và lắp bóng đèn khác?
- Nếu đèn treo không dùng phích cắm thì phải ngắt công tắc hoặc tháo cầu chì trước khi tháo bóng đèn hỏng và lắp bóng đèn khác?
- Sau khi đã rút phích cắm điện thì không thể có dòng điện chạy qua cơ thể người do đó loại bỏ mọi sự nguy hiểm mà dòng điện có thể gây ra.
- Để đảm bảo an toàn điện, công tắc và cầu chì trong mạng điện gia đình luôn luôn được nối với dây “nóng”. Chỉ khi chạm vào dây nóng thì mới có dòng điện chạy qua cơ thể người và là nguy hiểm, còn dây nguội luôn luôn được nối với đất nên giữa dây nguội và cơ thể người không có dòng điện chạy qua. Việc ngắt công tắc và tháo cầu chì trước khi thay bóng đèn đã làm hở dây nóng, do đó loại bỏ trường hợp dòng điện chạy qua cơ thể người và đảm bảo an toàn.
- Đảm bảo cách điện giữa người và nền nhà ( như đứng trên ghế nhựa hoặc bàn gỗ) trong khi tháo bóng hỏng và lắp bóng đèn khác?
- Khi đảm bảo cách điện giữa người và nền nhà, do điện trở của vật cách điện (ghế nhựa, bàn gỗ khô..) là rất lớn nên dòng điện nếu chạy qua cơ thể người và vật cách điện sẽ có cường độ rất nhỏ nên không nguy hiểm.
Đó là cách sửa chữa các hư hỏng nhỏ. Những hư hỏng không biết lí do, không sửa được  phải ngắt điện và báo người lớn hoặc thợ điện, không được tự ý sửa chữa!
Khi sửa chữa điện cần tuân theo những quy tắc gì
Khi sửa chữa các thiết bị và đồ dùng điện cần ngắt điện (rút phích cắm, tháo nắp cầu chì) và đảm bảo cách điện giữa người và nhà.
C6:Khi sử dụng các dụng cụ điện này ta thường tiếp xúc với vỏ kim loại của chúng. Để đảm bảo an toàn, vỏ kim loại của dụng cụ điện được nối bằng một dây dẫn với chốt thứ 3 của ổ lấy điện. Hãy chỉ ra trên hình 19.1 dây nối dụng cụ điện với đất và dòng điện chạy qua dây dẫn nào khi dụng cụ này hoạt động bình thường.
1
2
3
H 19.2
Trong trường hợp ở hình 19.2, dây dẫn điện bị hở và tiếp xúc với vỏ kim loại của dụng cụ. Nhờ các dây tiếp đất mà người sử dụng nếu chạm tay vào vỏ dụng cụ cũng không bị nguy hiểm. Hãy giải thích vì sao?
Khi dây dẫn điện bị hở vỏ kim loại của dụng cụ điện có điện, dòng điện truyền xuống đất theo hai nhánh, nhánh thứ nhất là dây nối có điện trở rất nhỏ, nhánh thứ hai là người sử dụng có điện trở rất lớn, khi đó dòng điện hầu hết chạy qua dây dẫn nối đất còn dòng điện chạy qua cơ thể người rất nhỏ không nguy hiểm.
GDBVMT và kĩ năng sống
Sống gần các đường dây cao thế rất nguy hiểm. Có thể bị suy giảm trí nhớ, bị nhiễm điện do hưởng ứng. Các sự cố chập điện, rò điện, nổ sứ, đứt đường dây, cháy nổ trạm biến áp để lại những hậu quả rất nghiêm trọng.
Những hộ sống gần đường dây cao áp phải di dời. Tuân thủ các qui tắc an toàn khi sử dụng điện.
Nguyên nhân gây tai nạn điện
Trẻ con chơi với …dây điện
TAI NẠN DO BẤT CẨN KHI SỬ DỤNG ĐIỆN
Việc sử dụng tiết kiệm điện năng có một số lợi ích dưới đây:
- Giảm chi tiêu cho gia đình.
- Các dụng cụ và thiết bị điện được sử dụng lâu bền hơn .
- Giảm bớt các sự cố gây tổn hại chung do hệ thống cung cấp điện bị quá tải, đặc biệt trong những giờ cao điểm.
- Dành phần điện năng tiết kiệm cho sản xuất.
C7
Hãy thử tìm thêm những lợi ích khác của việc sử dụng tiết kiệm điện năng?
- Ngắt điện khi không sử dụng và khi rời khỏi nhà tránh sự cố gây tai nạn và thiệt hại do dòng điện gây ra.
- Giảm bớt việc xây dựng các nhà máy điện, góp phần giảm ô nhiễm môi trường.
- Dành phần điện tiết kiệm được cho sản xuất , xuất khẩu điện góp phần tăng thu nhập cho đất nước.
C8
Hãy viết công thức tính điện năng sử dụng?
C9
Từ đó hãy cho biết, để sử dụng tiết kiệm điện năng thì:
- Cần phải lựa chọn, sử dụng các dụng cụ hay thiết bị điện có công suất như thế nào?
- Có nên sử dụng các dụng cụ hay thiết bị điện trong những lúc không cần thiết hay không? Vì sao?
A = P.t
- Lựa chọn, sử dụng các dụng cụ, TBĐ có công suất phù hợp.
- Chỉ sử dụng đồ dùng điện trong thời gian cần thiết
Các biện pháp sử dụng tiết kiệm điên năng:
- Lựa chọn, sử dụng các dụng cụ, TBĐ có công suất phù hợp.
- Chỉ sử dụng đồ dùng điện trong thời gian cần thiết
Từ năm 2010 EU quyết định sử dụng đèn huỳnh quang
Bóng đèn huỳnh quang sẽ giúp giảm 60% lượng tiêu thụ điện năng ở các hộ gia đình EU, tương đương giảm 30 triệu tấn khí thải CO2/năm.
ĐÈN COMPACT
Đèn hình hoa phát sáng không cần điện lưới. Vào ban ngày, loại đèn này lấy từ mặt trời và gió. Khi màn đêm buông xuống nó chỉ phát ra ánh sáng yếu, độ sáng tăng lên khi có người hoặc vật đi qua đèn, dùng đèn này để thắp sáng thành phố vào ban đêm
C10
Một bạn hay quên tắt điện khi rời khỏi nhà. Em hãy nghĩ cách giúp bạn này để tránh lãng phí điện và đảm bảo an toàn điện?
III. VẬN DỤNG:
Viết dòng chữ “Nhớ ngắt điện” dán ngay cửa ra vào.
Lắp công tắc tự động. Khi đóng cửa thì tự động ngắt mạch điện
C11
Trong gia đình, các TB nung nóng bằng điện sử dụng nhiều điện năng.Biện pháp tiết kiệm nào dưới đây là hợp lí nhất?
Không sử dụng các thiết bị nung nóng bằng điện.
Không đun nấu bằng bếp điện.
Chỉ sử dụng các thiết bị nung nóng bằng điện trong thời gian tối thiểu cần thiết.
Chỉ đun nóng bằng điện và sử dụng các thiết bị nung nóng khác như bàn là, máy sấy tóc … trong thời gian tối thiểu cần thiết.
Nên rút hẳn các phích cắm điện khi ra khỏi nhà
* C12: Một bóng đèn dây tóc giá 3500 đồng có công suất 75w, thời gian thắp sáng tối đa 1000giờ, một bóng đèn compăc giá 60000 công suất 15w, có độ sáng bằng bóng đèn dây tóc nói trên, có thời gian thắp sáng tối đa 8000 giờ.
Giá D1: 3500đồng
P1 = 75W = 0,075kW
t1 = 1000h
Giá D2: 60000đồng
P2 = 15W = 0,015kW
t2 = 8000h
A1, A2 =?
T1, T2 =?
Bóng nào lợi?
- Tính điện năng sử dụng của mỗi loại bóng đèn trên trong 8000 giờ.
- Tính toàn bộ chi phí (tiền mua bóng điện và tiền điện phải trả) cho việc sử dụng mỗi loại bóng đèn này trong 8000 giờ, nếu giá 1kwh là 700đ.
- Sử dụng loại bóng đèn nào có lợi hơn? Vì sao?
a. Điện năng mà mỗi bóng đèn sử dụng trong 8000giờ
A1 = P1.t = 0,075.8000 = 600kWh
A2 = P2.t = 0,015.8000 = 120kWh
b. Toàn bộ chi phí phải trả cho việc dùng bóng đèn là:
T1 = 8.3500 + 600.700 = 448000đồng
T2 = 1.60000 + 120.700 = 144000đồng
c.Dùng bóng đèn compac có lợi hơn. Vì:
+Giảm bớt 304000đồng tiền chi phí cho 8000h sử dụng
+Sử dụng công suất nhỏ hơn
+Góp phần giảm bớt sự cố do quá tải
7
4
6
2
8
5
3
1
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
Về nhà làm bài tập 19.1 đến 19.5 (SBT)
Nghiên cứu bài 20, trả lời các câu hỏi trong phần tự kiểm tra từ câu 1  câu 11; làm bài tập vận dụng bài 12  bài 15 (Sgk)
Bài tập trắc nghiệm
Chọn câu trả lời đúng:

Những dụng cụ nào dưới đây có tác dụng bảo vệ mạch điện khi sử dụng?
A. Ampe kế.
B. Cầu chì.
C. Vôn kế.
D. Công tơ điện
Bài tập trắc nghiệm
Chọn câu trả lời đúng:

2. Khi sửa chữa điện trong nhà, để an toàn điện ta phải:
A. Ngắt cầu dao điện.
B. Sử dụng các dụng cụ sửa chữa điện phải có chuôi cách điện bằng cao su.
C. Mang dép nhựa hoặc đứng trên ghế gỗ khô và giữ tay chân, cơ thể khô ráo
D. Thực hiện theo 3 cách trên.
Bài tập trắc nghiệm
Chọn câu trả lời đúng:

3. Không nên tự mình tiếp xúc với mạng điện gia đình vì lí do nào sau đây?
A. Vì trong gia đình sử dụng quá nhiều các dụng cụ dùng điện
B. Vì nó rất nguy hiểm.
C. Vì mạng điện dễ bị hỏng.
D. Vì các dây dẫn dễ bị đứt
Bài tập trắc nghiệm
Chọn câu trả lời đúng:

4. Cầu chì mắc trong mạch điện có tác dụng gì?
A. Bảo vệ các dụng cụ dùng điện.
B. Bảo vệ mạch điện.
C. Tránh gây hỏa hoạn khi có sự "cố".
D. Cả 3 phương án trên
Bài tập trắc nghiệm
Chọn câu trả lời đúng:

5. Việc làm nào dưới đây là an toàn khi sử dụng điện?
A. Khi bóng đèn bị cháy, rút phích cắm của bóng đèn ra khỏi ổ cắm điện khi thay bóng đèn.
B. Làm thí nghiệm với hiệu điện thế 45V.
C. Mắc nối tiếp cầu chì loại bất kì cho mỗi dụng cụ điện
D. Sử dụng dây dẫn không có vỏ bọc cách điện
Bài tập trắc nghiệm
Chọn câu trả lời đúng:

6. Để tết kiệm điện năng tiêu thụ tại gia đình, cần phải có các biện pháp nào sau đây?
A. Sử dụng các dụng cụ dùng điện có hiệu suất cao.
B. Sử dụng các dụng cụ dùng điện trong thời gian cần thiết.
C. . Lựa chọn và sử dụng các dụng cụ và thiết bị điện có công suất phù hợp.
D. Cả 3 phương án trên
Bài tập trắc nghiệm
Chọn câu trả lời đúng:

7. Khi dây chì trong cầu chì bị đứt, ta phải làm gì?
A. Thay dây chì khác có tiết diện to hơn
B. Thay bằng dây nhôm.
C. Thay dây chì mới có tiết diện phù hợp
D. Thay bằng dây đồng
Bài tập trắc nghiệm
Chọn câu trả lời đúng:

8. Khi gặp một người đang bị tai nạn về điện, công việc đầu tiên ta phải làm gì ?
A. Chạy lại kéo nạn nhân ra khỏi dòng điện.
B. Gọi bệnh viện đến cấp cứu.
C. Dùng vật lót cách điện (cây khô, giẻ khô ...) tách nạn nhân ra khỏi dòng điện
D. Chờ người khác đến để cùng trợ giúp
Hiện tượng đoản mạch (chập điện, ngắn mạch, nối tắt)

Đoản mạch (chập điện) là hiện tượng vì một lý do nào đó mà điện trở của mạch điện bị giảm xuống tới một giá trị rất nhỏ. Điều này sẽ dẫn đến dòng điện tăng lên rất lớn do I=U/R. Công suất tỏa nhiệt của mạch điện là P=U.I do đó P cũng sẽ rất lớn. Điều này sẽ dẫn đến nhiệt độ cục bộ tăng lên và có thể làm hư hỏng thiết bị điện, thậm chí có thể dẫn đến cháy, nổ, kèm theo tia lửa điện.

Ở mạng điện gia đình (điện lưới), do điện thế lớn (U=220V) nên khi có đoản mạch xảy ra thì nhiệt lượng tỏa ra là rất lớn có thể gây ra cháy nổ (có nhiều vụ cháy chợ hay cháy nhà xưởng là do đoản mạch).

Hiện tưởng đoản mạch dễ dàng quan sát được là khi cầu chì trong mạng điện gia đình bị đứt (có lý do đoản mạch, hoặc do điện thế tăng quá cao <-- sét đánh chẳng hạn). khi trời có giông bão, các dây điện trên đường lưới bị chập và phát ra tia lửa (hiện tượng này phổ biến vì ở nước ta sử dụng trời),...
HẾT