Bài 19. Khi con tu hú

Năm học 2005-2006 - Môn Ngữ văn lớp 8
Hội thi giáo viên dạy giỏi cấp Quận
Giáo viên: Nguyễn Thị Hải
Trường: THCS Nguyễn Trường Tộ
Bài 19 - tiết 78
Khi con tu hú
I. Vài nét về tác giả, tác phẩm :
1. Tác giả :
Tố Hữu (1920 - 2002)
Thừa Thiên - Huế
I. Vài nét về tác giả, tác phẩm :
1. Tác giả : Tố Hữu (1920 - 2002)
Quê : Thừa Thiên - Huế.
Giác ngộ và hoạt động cách mạng khi
còn là học sinh trường Quốc Học (1939).
Là lãnh tụ cách mạng - lá cờ đầu của thơ ca cách mạng và kháng chiến.
Tác phẩm chính: Từ ấy (1937-1946), Việt Bắc (1946-1954),
Ra trận (1962-1971), Máu và hoa (1972-1977), Một tiếng đờn (1979-1992)
2. Tác phẩm :
a. Xuất xứ :
Sáng tác tháng 7/1939 tại nhà lao Thừa Phủ - Huế.
In trong tập thơ "Từ ấy".
b. Nhan đề:
c. Bố cục :
- Sáu câu thơ đầu : Cảnh trời đất vào hè trong tâm tưởng người tù cách mạng.
- Bốn câu còn lại : Tâm tư của người tù.
II. Tìm hiểu văn bản :
1. Cảnh trời đất vào hè trong tâm tưởng của người tù cách mạng:
- Hình ảnh phong phú, tiêu biểu, sống động.
- Màu sắc rực rỡ.
- Âm thanh rộn ràng.
? Bằng ngôn ngữ tả cảnh giản dị, tác giả đã tái hiện một bức tranh thiên nhiên vào hè tươi đẹp, qua đó thể hiện khát vọng tự do của người tù cách mạng.
? Tâm hồn trẻ trung yêu đời, yêu thiên nhiên, gắn bó máu thịt với quê hương.

Khi con tu hú gọi bầy
Lúa chiêm đang chín, trái cây ngọt dần
Vườn râm dậy tiếng ve ngân
Bắp dây vàng hạt đầy sân nắng đào
Trời xanh càng rộng càng cao
Đôi con diều sáo lộn nhào tầng không.

Khi con tu hú gọi bầy
Lúa chiêm đang chín trái cây ngọt dần
Vườn râm dậy tiếng ve ngân
Bắp dây vàng hạt đầy sân nắng đào
Trời xanh càng rộng càng cao
Đôi con diều sáo lộn nhào tầng không...
2. Tâm tư người tù :
- Đau khổ, uất ức.

- Muốn phá tan xiềng xích ngột ngạt trở về với cuộc sống.
? Bằng ngôn từ biểu cảm, hình ảnh tương phản, cách ngắt nhịp bất thường, khổ thơ thể hiện khát vọng tự do dâng trào mãnh liệt trong tâm hồn người tù cách mạng.
Ta nghe hè dậy bên lòng
Mà chân muốn đạp tan phòng, hè ôi!
Ngột làm sao, chết uất thôi
Con chim tu hú ngoài trời cứ kêu!
Ta nghe hè dậy bên lòng
Mà chân muốn đạp tan phòng, hè ôi!
Ngột làm sao, chết uất thôi
Con chim tu hú ngoài trời cứ kêu!
2. Đặc sắc về nội dung và nghệ thuật :
a. Nội dung :
Tiếng nói của nhân vật trữ tình - người tù cách mạng trẻ tuổi khát khao tự do để trở về đội ngũ chiến đấu.
b. Nghệ thuật :
- Tả cảnh : đẹp, dạt dào sức sống.
- Tả tình : sôi nổi, sâu sắc, da diết.
- Thể thơ lục bát có hiệu quả cao.
III. Luyện tập:
Bài tập 1:
Bài thơ "Khi con tu hú" được cấu trúc như thế nào?

A. Mượn cảnh để tả tình.
B. Bộc lộ cảm xúc trực tiếp.
C. Phối hợp đan xen giữa tình và cảnh.
D. Một đoạn tả cảnh, một đoạn tả tình.
Bài tập 2:
Có ý kiến cho rằng : "Bài thơ "Khi con tu hú" tuy liền mạch, giọng điệu tự nhiên, cảm xúc nhất quán nhưng lại biểu hiện hai trạng thái cảm xúc trái ngược nhau". Em hãy trình bày ý kiến của mình.
Khung cảnh
thiên nhiên vào hè
sống động
Sôi nổi, tươi vui, thiết tha.
Hình ảnh người tù trong phòng giam chật hẹp, ngột ngạt.
Giằn vặt, u uất, căm hờn nung nấu.