Bài 19. Câu nghi vấn (tiếp theo)

Chào mừng quý thầy cô giáo
cùng các em học sinh lớp 8a
về tham dự tiết học
GV : ®Ëu ®øc h¶i
Trả lời
KIỂM TRA BÀI CŨ
Em hãy cho
biết đặc điểm hình thức và chức năng chính của câu nghi
vấn ?

Câu nghi vấn là câu:
- Có những từ nghi vấn: ai, gì, nào, tại sao, đâu, bao giờ, bao nhiêu, à, ư, hả, chứ, (có).. không, (đã). chưa hoặc có từ hay (nối các vế có quan hệ lựa chọn)
- Có chức năng chính dùng để hỏi.
- Khi viết : câu nghi vấn kết thúc bằng dấu chấm hỏi.(?)
? Đọc và cho biết 2 câu sau có phải là câu
nghi vấn không. Vì sao?
a.B¹n có thể cho m×nh mượn quyển vở
được không?
b.Cụ tưởng tôi sung sướng hơn chăng?
=>Đó là 2 câu nghi vấn vì có từ nghi vấn: không, chăng ; kết thúc bằng dấu chấm hỏi.
Mục đích c?a 2 cõu nghi v?n ?y l� gỡ?
Câu a: hỏi để cầu khiến.
Câu b: hỏi nh»m môc ®Ých phủ định( Tôi cũng chẳng sung sướng gì)
Như vậy ngoài chức năng chính dùng để hỏi, câu nghi vấn còn có chức năng khác
Ngữ văn: Bài19_Tiết 79:
Câu nghi vấn ( tiếp theo )
III. Những chức năng khác
1.Xét ví dụ: SGK trang 21

1.Xét ví dụ: SGK trang 21
a.Năm nay đào lại nở,
Không thấy ông đồ xưa.
Những người muôn năm Hồn ở đâu bây giờ ?
b.Cai lệ không để cho chị được nói hết câu , trợn ngược hai mắt, hắn quát :
-Mày định nói cho cha mày nghe đấy à ? Sưu của nhà nước mà dám mở mồm xin khất!
c.Đê vỡ rồi !...Đê vỡ rồi , thời ông cách cổ chúng mày , thời ông bỏ tù chúng mày ! Có biết không?..Lính đâu ? Sao bay dám để cho nó chạy xồng xộc vào đây như vậy ? Không còn phép tắc gì nữa à ?
d.Một người hằng ngày chỉ cặm cụi lo lắng vì mình,thế mà khi xem truyện hay ngâm thơ có thể vui , buồn, mừng giận cùng những người ở đâu đâu , vì những chuyện ở đâu đâu, há chẳng phải là chứng cớ cho cái mãnh lực lạ lùng của văn chương hay sao?
e.Đến lượt bố tôi ngây người ra như không tin vào mắt mình.
-Con gái tôi vẽ đây ư ? Chả lẽ lại đúng là nó, cái con Mèo hay lục lọi ấy !
a.Năm nay đào lại nở,
Không thấy ông đồ xưa.
Những người muôn năm cũ
Hồn ở đâu bây giờ ?
b.Cai lệ không để cho chị được nói hết câu , trợn ngược hai mắt, hắn quát :
-Mày định nói cho cha mày nghe đấy à ? Sưu của nhà nước mà dám mở mồm xin khất!
c.Đê vỡ rồi !...Đê vỡ rồi , thời ông cách cổ chúng mày , thời ông bỏ tù chúng mày ! Có biết không?..Lính đâu ? Sao bay dám để cho nó chạy xồng xộc vào đây như vậy ? Không còn phép tắc gì nữa à ?
d.Một người hằng ngày chỉ cặm cụi lo lắng vì mình,thế mà khi xem truyện hay ngâm thơ có thể vui , buồn, mừng giận cùng những người ở đâu đâu , vì những chuyện ở đâu đâu, há chẳng phải là chứng cớ cho cái mãnh lực lạ lùng của văn chương hay sao?
e.Đến lượt bố tôi ngây người ra như không tin vào mắt mình.
-Con gái tôi vẽ đây ư ? Chả lẽ lại đúng là nó, cái con Mèo hay lục lọi ấy !
=> bộc lộ t/c, CX.
=> Đe doạ.
=> Đe doạ.
=> Khẳng định
=> Bộc lộ CX ( sự ngạc nhiên)
CÂU NGHI VẤN
(Tiếp theo)
I.Những chức năng khác:

* Căn cứ vào dấu hiệu hình thức: các câu có từ ngữ nghi vấn: bây giờ, à, có-không, đâu, sao- vậy, không – à, há – sao, ư, chả lẽ. Và cuối các câu có dấu chấm hỏi.
- Các câu nghi vấn đó dùng để:
a, Bộc lộ cảm xúc
b, Đe doạ…
c, Đe doạ
d, Khẳng định.
e, Bộc lộ CX.
Ví dụ:
Hay là em nghĩ thế này…Song anh có cho phép nói em mới dám nói.
=>Vì : có từ nghi vấn: hay (là)
-Câu nghi vấn có thể kết thúc bằng dấu chấm than, hoặc là dấu ba chấm.
Ghi nhớ: sgk/22
Trong giao tiếp, nhiều khi những câu nghi vấn như " Anh ăn cơm chưa ?" " Cậu đọc sách đấy à ?", " Em đi đâu đấy ?" không nhằm để hỏi. Vậy trong những trường hợp đó, câu nghi vấn dùng để làm gì? Mỗi quan hệ giữa người nói và người nghe ở đây như thế nào ?
Ghi nhớ
Trong nhiều trường hợp câu nghi vấn không dùng để hỏi mà dùng để cầu khiến, phủ định, đe doạ, bộc lộ tình cảm, cảm xúc ,...và không yêu cầu người đối thoại trả lời.
Nếu không dùng để hỏi thì trong một số trường hợp, câu nghi vấn có thể kết thúc bằng dấu chấm, dấu chấm than hoặc dấu chấm lửng .





Bài tập nhanh
Trong các trường hợp sau, câu nào là câu nghi vấn? Cho biết chức năng cụ thể của mỗi câu nghi vấn.
a) Hôm qua cậu về thăm bà ngoại phải không?

- Đâu có ?
b) Bác đã đi rồi sao Bác ơi !
Mùa thu đang đẹp nắng xanh trời.
c) Nam ơi ! Bạn có thể cho mình mượn quyển sách được không?
=> Khẳng định
=> Phủ định
=> Bộc lộ cảm xúc
=> Đề nghị
? Đặt câu nghi vấn với những chức năng khác ?
1. Quyển sách này mà đẹp à?
=> Phủ định.
2.Tối hôm qua cậu đi xem phim hả?
=> Khẳng định.
3. Cậu muốn ¨n ®ßn à?
=> Đe doạ.
4. Sao mình lại chán thế nhỉ?
=> Bộc lộ c¶m xóc.
Luyện tập
Bài tập 1 : Tìm câu nghi vấn và nêu chức năng của các câu nghi vấn tron g các đoạn trích sau.
a) Hỡi ơi lão Hạc ! Thì ra đến lúc cùng lão cũng có thể làm liều như ai hết...Một người như thế ấy ! ...Một người đã khóc vì trót lừa một con chó ! ...Một người nhịn ăn để tiền lại làm ma, bởi không muốn liên lụi đến hàng xóm, láng giềng...Con người đáng kính ấy bây giờ cũng theo gót Binh Tư để có cái ăn ư ? Cuộc đời quả thật cứ mỗi ngày một thêm đáng buồn.....

?Bộc lộ cảm xúc, thái độ ngạc nhiên
b) Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối
Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan?
Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương ngàn
Ta lặng ngắm giang sơn ta đổi mới ?
Đâu những bình minh cây xanh nắng gội,
Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng ?
Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng
Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt,
Để ta chiếm lấy riêng phần bí mật ?
Than ôi ! Thời oanh liệt nay còn đâu ?

=> Trong khổ thơ trừ câu than ôi ! Còn lại đều là câu nghi vấn
? Bộc lộ cảm xúc, thái độ bất bình
Bài tập 2
Các câu nghi vấn:
- Sao cụ lo xa quá thế ?
- Tội gì bây giờ nhịn đói mà tiền để lại ?
- Ăn mãi hết đi thì đến lúc chết lấy gì mà lo liệu?
* Phân tích:
Đặc điểm về hình thức: Thể hiện trên văn bản bằng những dấu chấm hỏi ( ? ) Và các từ ngữ nghi vấn ( sao , gì)
Tác dụng: cả ba câu đều có ý nghĩa phủ định
Có thể thay bằng các câu có ý nghĩa tương đương:
+ Cụ không phải lo xa quá thế
+ Không nên nhịn đói mà tiền để lại
+ Ăn hết thì đến khi chết không có tiền mà lo liệu
b) Câu nghi vấn:
Cả đàn bò giao cho thằng bé không ra người không ra ngợm ấy, chăn dắt làm sao ?
Phân tích:
Đặc điểm về hình thức:
Có dấu chấm hỏi (?) và cụm từ nghi vấn " làm sao"
Tác dụng:
=> Tỏ ý băn khoăn,ngần ngại
Thay bằng một câu có ý nghĩa tương đương
?Giao đàn bò cho thằng bé không ra người không ra ngợm ấy chăn dắt thì chả yên tâm chút nào.
B�i t?p 3
Đặt hai câu nghi vấn không dùng để hỏi mà để:
Yêu cầu một người bạn kể lại nội dung của một bộ phim vừa được trình chiếu
- Bộc lộ tình cảm, cảm xúc trước số phận của một nhân vật văn học.
Bài 1:
a, Con người…ăn ư? => Bộc lộ tình cảm: Ngạc nhiên, thất vọng
b, Các câu ( trừ câu “ Than ôi!”) => Phủ định, bộc lộ cảm xúc.
c, Sao ta…nhàng rơi ? => Cầu khiến, bộc lộ cảm xúc ( tha thiết chân thành)
d, Ôi…bóng bay ? => Phủ định, bộc lộ cảm xúc ( không đồng tình)
Bài 2:
a, Sao cụ lo xa quá thế? Tội gì…để lại ? Ăn mãi…gì mà lo liệu ?
=> Phủ định: ( Cụ không phải lo xa thế. Không nên nhịn đói mà để tiền lại;
Ăn mãi đến lúc chết không có tiền mà lo liệu.)
b, Cả đàn bò….chăn dắt làm sao ?
=> Bộc lé c¶m xóc: băn khoăn, ngần ngại.
Bài 3 :
Đặt câu:
-Bạn có thể kể cho mình nghe nội dung của bộ phim : “Cánh đồng hoang” được không?
-Sao đời lão Hạc lại khốn khổ đến thế?
Bài 4 :
Trong giao tiếp : Những câu
Anh ăn cơm chưa ?
Cậu đọc sách đấy à ?
Em đi đâu đấy ?
Là lời chào không nhất thiết phải trả lời
Quan hệ thân mật
Qua tiết học cho em hiểu gì thêm về câu nghi vấn?
Trong nhiều trường hợp câu nghi vấn không dùng để hỏi mà dùng để cầu khiến, phủ định, đe doạ, bộc lộ tình cảm, cảm xúc ,...và không yêu cầu người đối thoại trả lời.
Nếu không dùng để hỏi thì trong một số trường hợp, câu nghi vấn có thể kết thúc bằng dấu chấm, dấu chấm than hoặc dấu chấm lửng .
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
? H?c thu?c ba d?nh l�. Xem l?i c�c b�i t?p d� gi?i.
? L�m b�i t?p 22; 23 (Sbt) Trang 131