Bài 19. Câu nghi vấn (tiếp theo)

Giáo án điện tử.
Trường THCS Thanh Bình
DƯƠNG THỊ HẠNH
CÂU NGHI VẤN (TT).
CÂU NGHI VẤN (TT ).
I.NHỮNG CHỨC NĂNG KHÁC
Đọc các đoạn trích sau
a) Năm nay đào lại nở,
Không thấy ông đồ xưa
Những người muôn năm cũ
Hồn ở đâu bây giờ ?
( Vũ Đình Liên, Ông đồ )
b) Cai lệ không để cho chị Dậu nói hết câu, trợn ngược hai mắt, hắn quát :
Sưu của nhà nước mà dám mở mồm xin khất !

( Ngô Tất Tố, Tắt đèn )
c) Đê vỡ rồi !…Đê vỡ rồi, thời ông cách cổ chúng mày, thời ông bỏ tù chúng
mày !

( Phạm Duy Tốn, Sống chết mặc bay )
Hồn ở đâu bây giờ ?
Mày định nói cho cha mày nghe đấy à ?
Có biết không ?…Lính đâu ? Sao bay dám để cho nó chạy xồng xộc vào đây như vậy ? Không còn phép tắc gì nữa à ?
Mày định nói cho cha mày nghe đấy à ?
Có biết không ?…Lính đâu ? Sao bay dám để cho nó chạy xồng xộc vào đây như vậy ? Không còn phép tắc gì nữa à ?
Hồn ở đâu bây giờ ?

d)Một người ... hay sao ? -> khẳng định.
e) Con gái... ư ?Chã lẽ ... ấy !
-> bộc lộ cảm xúc.
bộc lộ cảm xúc.
đe doạ.
đe doạ.
d) Một người hằng ngày chỉ cặm cụi lo lắng vì mình, thế mà khi xem truyện hay ngâm thơ có thể vui, buồn, mừng, giận cùng những người ở đâu đâu, vì những chuyện ở đâu đâu, há chẳng phải là cái chứng cớ cho cái mãnh lực lạ lùng của văn chương hay sao ?
Hoài Thanh, Ý nghĩa văn chương )



e) Đến lượt bố tôi ngây người ra như không tin vào mắt mình.
Chả lẽ lại đúng là nó, cái con mèo hay lục lọi ấy !
( Tạ Duy Anh, Bức tranh của em gái tôi )
d) Một người hằng ngày chỉ cặm cụi lo lắng vì mình, thế mà khi xem truyện hay ngâm thơ có thể vui, buồn, mừng, giận cùng những người ở đâu đâu, vì những chuyện ở đâu đâu, há chẳng phải là cái chứng cớ cho cái mãnh lực lạ lùng của văn chương hay sao ?
Con gái tôi vẽ đấy ư ?
Con gái tôi vẽ đấy ư ?
khẳng định.
bộc lộ cảm xúc.
Chả lẽ lại đúng là nó, cái con mèo hay lục lọi ấy !
CÂU NGHI VẤN (TT ).
I.NHỮNG CHỨC NĂNG KHÁC
Trong nhiều trường hợp, câu nghi vấn không dùng để hỏi mà dùng để cầu khiến, khẳng định, đe doạ, bộc lộ tình cảm, cảm xúc, và không yêu cầu người đối thoại trả lời.

Nếu không dùng để hỏi thì trong một số trường hợp, câu nghi vấn có thể kết thúc bằng dấu chấm , dấu chấm than hoặc dấu chấm lửng.

VD : Xem sgk
II. LUYỆN TẬP
Hỡi ơi lão Hạc ! Thì ra đếnlúc cùng lão cũng có thể làm liều như ai hết… Một người như thế ấy !… Một người đã khóc vì trót lừa một con chó !... Một người nhịn ăn để tiền lại làm ma, bởi không muốn liên luỵ đến hàng xóm, láng giềng…
Bài 1 :
+ Trong những đoạn trích sau, câu nào là câu nghi vấn ?
+ Những câu nghi vấn đó dùng để làm gì?
Con người đáng kính ấy bây giờ đã theo gót Binh Tư để có ăn ư ?
Con người đáng kính ấy bây giờ đã theo gót Binh Tư để có ăn ư ?
Cuộc đời quả thật cứ mỗi ngày một thêm
đáng buồn…
Bộc lộ tình cảm, cảm xúc (ngạc nhiên )
( Nam Cao, Lão Hạc).
Bài 1 :
+ Trong những đoạn trích sau, câu nào là câu nghi vấn ?
+ Những câu nghi vấn đó dùng để làm gì?
b) Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối
Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan ?
Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương ngàn
Ta lặng ngắm giang sơn ta đổi mới ?
Đâu những bình minh cây xanh nắng gội,
Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng ?
Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng
Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt,
Để ta chiếm lấy riêng phần bí mật ?
Than ôi ! Thời oanh liệt nay còn đâu ?
( Thế Lữ, Nhớ rừng )
b) Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối
Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan ?
Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương ngàn
Ta lặng ngắm giang sơn ta đổi mới ?
Đâu những bình minh cây xanh nắng gội,
Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng ?
Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng
Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt,
Để ta chiếm lấy riêng phần bí mật ?
Than ôi ! Thời oanh liệt nay còn đâu ?
( Thế Lữ, Nhớ rừng )
bộc lộ tình cảm,
cảm xúc.
Bài 1 :
+ Trong những đoạn trích sau, câu nào là câu nghi vấn ?
+ Những câu nghi vấn đó dùng để làm gì?
c) Mỗi chiếc lá rụnglà một cái biểu hiện cho một cảnh biệt li. Vậy thì sự biệt li không chỉ có một nghĩa buồn rầu, khổ sở.
( Khái Hưng, Lá rụng )
d) Vâng, thử tưởng tượng một quả bóng không bao giờ vỡ, không thể bay mất, nó cứ còn mãi như một vật lì lợm…

( Hoàng Phủ Ngọc Tường, Người ham chơi )
Sao ta không ngắm sự biệt li theo tâm hồn một chiếc lá nhẹ nhàng rơi ?
Sao ta không ngắm sự biệt li theo tâm hồn một chiếc lá nhẹ nhàng rơi ?
Ôi, nếu thế thì còn đâu là quả bóng bay ?
Ôi, nếu thế thì còn đâu là quả bóng bay ?
bộc lộ tình cảm, cảm xúc.
bộc lộ tình cảm, cảm xúc.
II. Luyện tập
Bài 1 : Xác định câu nghi vấn và chức năng :

a) Con người ... ư ? -> Bộc lộ tình cảm, cảm xúc (ngạc nhiên )
b) Cả đoạn « Nào đâu ... còn đâu ?
( Trừ câu Than ôi ! )-> bộc lộ tình cảm,cảm xúc.
c)Sao ta ... nhẹ nhàng rơi ?-> bộc lộ tình cảm, cảm xúc.
d) Nếu thế ... bay ?-> bộc lộ tìmh cảm, cảm xúc.
Bài 2 :Xác định câu nghi vấn, đặc điểm hình thức, chức năng.

a) Sao cụ lo xa quá thế ?Tội gì bây giờ nhịn đói mà tiền để lại ? Ăn mãi hết lấy gì mà lo liệu ?
- Chức năng phủ định.
b) Cả đàn bò giao cho thằng bé không ra người, không ra gợm chăn dắt làm sao ?
- Chức năng bộc lộ tình cảm, cảm xúc. (băn khoăn, lo ngại)
c) Ai dám ... mẫu tử ?
- Chức năng khẳng định.
d) Thằng bé kia, mày có việc gì ? Sao lại đến đây mà khóc ?
Chức năng :hỏi.
Bài 2 :Xác định câu nghi vấn, đặc điểm hình thức, chức năng.
a) Cụ còn khoẻ lắm, chưa chết đâu mà sợ ! Cụ cứ để tiền ấy mà ăn, lúc chết hãy hay !
- Không ông giáo ạ !
( Nam Cao, Lão Hạc )
b) Nghe con giục, bà mẹ đến hỏi phú ông. Phú ông ngần ngại.

( Sọ Dừa )
c) Dưới gốc tre tua tủa những mầm măng. Măng trồi lên nhọn hoắt như một mũi gai khổng lồ xuyên qua đất luỹ mà trỗi dậy, bẹ măng mọc kín thân cây non, ù kĩ như áo mẹ trùm lấn trong lấn ngoài cho đứa con non nớt.
( Ngô Văn Phú, Luỹ làng )
d) Vua sai lính điệu em bé vào phán hỏi :
- Thằng bé kia, mày đến đây có việc gì ? Sao lại đến đây mà khóc ?
( Em bé thông minh )
Sao cụ lo xa quá thế ?
Sao cụ lo xa quá thế ?
phủ định
Tội gì bây giờ nhịn đói mà tiền để lại ?
Tội gì bây giờ nhịn đói mà tiền để lại ?
Ăn mãi hết thì đến lúc chết lấy gì mà lo liệu ?
Ăn mãi hết thì đến lúc chết lấy gì mà lo liệu ?
khẳng định.
phủ định
 hỏi
Cả đàn bò giao cho thằng bé không ra người ra ngợm ấy, chăn dắt làm sao ?
Cả đàn bò giao cho thằng bé không ra người ra ngợm ấy, chăn dắt làm sao ?
Ai dám bảo thảo mộc tự nhiên không có tình mẫu tử ?
Ai dám bảo thảo mộc tự nhiên không có tình mẫu tử ?
- Thằng bé kia, mày đến đây có việc gì ? Sao lại đến đây mà khóc ?
a) Sao cụ lo xa quá thế ? Cụ còn khoẻ lắm, chưa chết đâu mà sợ ! Cụ cứ để tiền ấy mà ăn, lúc chết hãy hay ! Tội gì bây giờ nhịn đói mà tiền để lại ?
- Không ông giáo ạ ! Ăn mãi hết thì đến lúc chết lấy gì mà lo liệu ?
( Nam Cao, Lão Hạc )
b) Nghe con giục, bà mẹ đến hỏi phú ông. Phú ông ngần ngại. Cả đàn bò giao cho thằng bé không ra người ra ngợm ấy, chăn dắt làm sao ?
( Sọ Dừa )
c) Dưới gốc tre tua tủa những mầm măng. Măng trồi lên nhọn hoắt như một mũi gai khổng lồ xuyên qua đất luỹ mà trỗi dậy, bẹ măng mọc kín thân cây non, ù kĩ như áo mẹ trùm lấn trong lấn ngoài cho đứa con non nớt. Ai dám bảo thảo mộc tự nhiên không có tình mẫu tử ?
( Ngô Văn Phú, Luỹ làng )
d) Vua sai lính điệu em bé vào phán hỏi :
- Thằng bé kia, mày đến đây có việc gì ? Sao lại đến đây mà khóc ?
( Em bé thông minh
Bài 2 : Trong những câu trên , các câu nào có thể thay thế = một câu không phải là câu nghi vấn mà có ý tương đương.
a) Sao cụ lo xa quá thế ? Tội gì bây giờ nhịn đói mà tiền để lại ?
Ăn mãi hết thì đến lúc chết lấy gì mà lo liệu ?



b) Cả đàn bò giao cho thằng bé không ra người ra ngợm ấy, chăn dắt làm sao ?



c). Ai dám bảo thảo mộc tự nhiên không có tình mẫu tử ?


=== > Tôi không tin là thằng bé không ra người ra ngợm đó mà chăn dắt đàn bò được.
=== > Cụ đừng lo xa quá như thế, không nên nhịn đói mà tiền để lại.
Ăn hết thì lúc chết không có tiền mà lo liệu.
=== > Thảo mộc tự nhiên có tình mẫu tử.
Các câu có thể thay thế = một câu không phải là câu nghi vấn mà có ý tương đương là :
CÂU NGHI VẤN (TT).
Bài 3 : Đặt 2 câu nghi vấn không dùng để hỏi mà dùng để  yêu cầu và bộc lộ tình cảm, cảm xúc.
Bài 3 : Đặt 2 câu nghi vấn không dùng để hỏi mà dùng để 
+ Yêu cầu :
- Bạn có thể kể cho tôi nghe bộ phim « Chí Phèo » được không ?
+ Bộc lộ tình cảm, cảm xúc.
- Sao cuộc đời lão Hạc lại khổ thế nhỉ ?
Bài 4 : Trong giao tiếp có những câu nghi vấn không nhằm để hỏi mà nhằm để xả giao chào hỏi-> thường dùng đối với những người có mối quan hệ thân mật
VD : Bạn đi chợ hả ?
CÂU NGHI VẤN (TT).
Bài 4 : Trong giao tiếp có những câu nghi vấn không nhằm để hỏi mà nhằm để xả giao chào hỏi-> thường dùng đối với những người có mối quan hệ thân mật
VD : Bạn đi chợ hả ?
HƯỚNG DẪN HỌC SINH
* Học thuộc chức năng của câu nghi vấn. Biết sử dụng từ nghi vấn đúng chỗ ( phù hợp hoàn cảnh giao tiếp ).
* SOẠN :thuyết minh một phương pháp cách làm.
Kính chào quí thầy cô.
Chúc các em học tốt.