Bài 19. Cách làm bài nghị luận về một sự việc, hiện tượng đời sống

CHÀO MỪNG CÁC THẦY CÔ GIÁO VỀ DỰ GIỜ
NGỮ VĂN
Lớp 9A
GIÁO VIÊN: Đào Thị Loan
THCS Kiến Quốc – Ninh Giang – Hải Dương
KIỂM TRA BÀI CŨ
? Thế nào là nghị luận về một sự việc hiện tượng đời sống?
Nêu một số sự việc, hiện tượng trong nhà trường, ngoài xã hội đáng viết bài nghị luận?
TIẾT 104: CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ MỘT SỰ VIỆC, HIỆN TƯỢNG ĐỜI SỐNG
I. D? B�I NGH? LU?N V? M?T S? VI?C, HI?N TU?NG D?I S?NG:
Đề 1: Đất nước ta có nhiều tấm gương học sinh nghèo vượt khó, học giỏi. Em hãy trình bày một số tấm gương đó và nêu suy nghĩ của mình.
Đề 2: Chất độc màu da cam mà đế quốc Mĩ đã rải xuống các cánh rừng niềm Nam thời chiến tranh đã để lại di hoạ nặng nề cho hàng chục vạn gia đình. Hàng chục vạn người đã chết. Hàng vạn trẻ em chịu tật nguyền suốt đời. Cả nước đã lập quỹ giúp đỡ các nạn nhân nhằm phần nào cải thiện cuộc sống và xoa dịu nỗi đau của họ. Em hãy nêu suy nghĩ của mình về các sự kiện đó.
Đề 3: Trò chơi điện tử là món tiêu khiển hấp dẫn. Nhiều bạn vì mải chơi mà sao nhãng học tập và còn phạm những sai lầm khác. Hãy nêu ý kiến của em về hiện tượng đó.
1. Đọc các đề bài (sgk/ 22)
TIẾT 104: CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ MỘT SỰ VIỆC, HIỆN TƯỢNG ĐỜI SỐNG
Đề 4: Đọc mẩu chuyện sau đây và nêu những nhận xét, suy nghĩ của em về con người và thái độ học tập của nhân vật.
Nguyễn Hiền nhà rất nghèo, phải xin làm chú tiểu trong chùa. Việc chính là quét lá và dọn dẹp vệ sinh. Nhưng cậu rất thông minh và ham học. Những buổi thầy giảng kinh, cậu đều nép bên cửa lắng nghe, rồi chỗ nào chưa hiểu, cậu hỏi thầy giảng thêm. Thấy Nguyễn Hiền thông minh mau hiểu, thầy dạy cho cậu học chữ. Không có giấy, Nguyễn Hiền lấy lá để viết chữ, rồi lấy que tre xâu thành từng xâu ghim xuống đất. Mỗi ghim là một bài.
Một hôm Nguyễn Hiền xin thầy cho đi thi. Thầy ngạc nhiên bảo:
- Con đã học tập được bao nhiêu mà dám thi thố với thiên hạ?
- Con xin thi thử xem sức học của mình đến đâu.
Năm ấy, Nguyễn Hiền đã đỗ Trạng nguyên. Vua Trần cho Nguyễn Hiền còn nhỏ quá, mới 12 tuổi, nên không bổ dụng.
Một thời gian sau, vua có việc tiếp sứ giả nước ngoài, cho gọi Nguyễn Hiền về triều. Nguyễn Hiền bảo:
- Đón Trạng nguyên mà không có võng lọng sao? Ông về tâu với vua xin cho đầy đủ nghi thức.
Vua đành cho các quan mang võng lọng rước quan trạng tí hon về kinh.
(Theo Cửu Thọ - Một trăm gương tốt thiếu nhi Việt Nam,
NXB Trẻ, TP Hồ Chí Minh, 1999)

Đề 4: Đọc mẩu chuyện sau đây và nêu những nhận xét, suy nghĩ của em về con người và thái độ học tập của nhân vật.
Nguyễn Hiền nhà rất nghèo, phải xin làm chú tiểu trong chùa. Việc chính là quét lá và dọn dẹp vệ sinh. Nhưng cậu rất thông minh và ham học. Những buổi thầy giảng kinh, cậu đều nép bên cửa lắng nghe, rồi chỗ nào chưa hiểu, cậu hỏi thầy giảng thêm. Thấy Nguyễn Hiền thông minh mau hiểu, thầy dạy cho cậu học chữ. Không có giấy, Nguyễn Hiền lấy lá để viết chữ, rồi lấy que tre xâu thành từng xâu ghim xuống đất. Mỗi ghim là một bài. Một hôm Nguyễn Hiền xin thầy cho đi thi. Thầy ngạc nhiên bảo:
- Con đã học tập được bao nhiêu mà dám thi thố với thiên hạ?
- Con xin thi thử xem sức học của mình đến đâu.
Năm ấy, Nguyễn Hiền đã đỗ Trạng nguyên. Vua Trần cho Nguyễn Hiền còn nhỏ quá, mới 12 tuổi, nên không bổ dụng.
Một thời gian sau, vua có việc tiếp sứ giả nước ngoài, cho gọi Nguyễn Hiền về triều. Nguyễn Hiền bảo:
- Đón Trạng nguyên mà không có võng lọng sao? Ông về tâu với vua xin cho đầy đủ nghi thức.
Vua đành cho các quan mang võng lọng rước quan trạng tí hon về kinh.

TIẾT 104: CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ MỘT SỰ VIỆC, HIỆN TƯỢNG ĐỜI SỐNG
I. D? B�I NGH? LU?N V? M?T S? VI?C, HI?N TU?NG D?I S?NG:
Đề 1: Đất nước ta có nhiều tấm gương học sinh nghèo vượt khó, học giỏi. Em hãy trình bày một số tấm gương đó và nêu suy nghĩ của mình.
Đề 2: Chất độc màu da cam mà đế quốc Mĩ đã rải xuống các cánh rừng niềm Nam thời chiến tranh đã để lại di hoạ nặng nề cho hàng chục vạn gia đình. Hàng chục vạn người đã chết. Hàng vạn trẻ em chịu tật nguyền suốt đời. Cả nước đã lập quỹ giúp đỡ các nạn nhân nhằm phần nào cải thiện cuộc sống và xoa dịu nỗi đau của họ. Em hãy nêu suy nghĩ của mình về các sự kiện đó.
Đề 3: Trò chơi điện tử là món tiêu khiển hấp dẫn. Nhiều bạn vì mải chơi mà sao nhãng học tập và còn phạm những sai lầm khác. Hãy nêu ý kiến của em về hiện tượng đó.
1. Đọc các đề bài (sgk/ 22)
1. Đọc các đề bài (sgk/ 22)
a. Nhận xét:
- So sánh bốn đề bài đã cho:
Nhiều tấm gương học sinh nghèo vượt khó học giỏi.
Trình bày một số tấm gương và nêu suy nghĩ.
Lập quỹ giúp đỡ các nạn nhân bị nhiễm chất độc màu da cam.
Nêu suy nghĩ về các sự kiện đó.
Trò chơi điện tử hấp dẫn nhưng cũng có nhiều tác hại.
Nêu ý kiến của em về hiện tượng đó.
Câu chuyện Nguyễn Hiền nhà nghèo, chịu khó học tập, đỗ Trạng Nguyên.
Nêu nhận xét suy nghĩ về nhân vật trong truyện.
TIẾT 104: CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ MỘT SỰ VIỆC, HIỆN TƯỢNG ĐỜI SỐNG
I. D? B�I NGH? LU?N V? M?T S? VI?C, HI?N TU?NG D?I S?NG.
+ Điểm giống nhau:
Mỗi đề bài đều có cấu tạo hai phần
Đề
So sánh
ĐIỂM
CHUNG
ĐIỂM
KHÁC
ĐỀ 1
ĐỀ 4
ĐỀ 3
ĐỀ 2
Cả bốn đề đều có hai phần: Nêu sự việc hiện tượng đời sống và yêu cầu làm bài.
(Sự việc hiện tượng đời sống là vấn đề để người làm bài nêu suy nghĩ, ý kiến của mình)
Đề 1,2,3 thì chỉ gọi tên sự vật hiện tượng, người làm bài phải trình bày, mô tả sự việc, hiện tượng đó để bàn luận, nêu suy nghĩ.
Sự việc hiện tượng được kể bằng một câu chuyện, người làm bài phải căn cứ vào đó để nhận xét.
1. Tìm hiểu các đề bài(SGK. Tr. 22)
+ Điểm giống nhau: Mỗi đề bài đều có cấu tạo hai phần.
a. Nhận xét:
- So sánh bốn đề bài đã cho:
TIẾT 104: CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ MỘT SỰ VIỆC, HIỆN TƯỢNG ĐỜI SỐNG
I. D? B�I NGH? LU?N V? M?T S? VI?C, HI?N TU?NG D?I S?NG.
ĐỀ 4
ĐỀ 3
ĐỀ 2
-> Trực tiếp
-> Gián tiếp (vấn đề tự học)
+ Điểm khác nhau giữa các đề bài trên:
1. Đọc các đề bài (sgk/tr 22)
a. Nhận xét:
- So sánh bốn đề bài đã cho
b. Tự ra đề bài:
1. Vấn đề an toàn giao thông.
2. Vấn đề môi trường.
3. Các tệ nạn xã hội.
TIẾT 100: CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ MỘT SỰ VIỆC, HIỆN TƯỢNG ĐỜI SỐNG
I. D? B�I NGH? LU?N V? M?T S? VI?C, HI?N TU?NG D?I S?NG.
1. Đọc các đề bài (sgk/tr 22)
a. Mỗi đề bài đều có cấu tạo hai phần
2. Nhận xét:
- So sánh bốn đề bài đã cho
b. Tự ra đề bài:
TIẾT 100: CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ MỘT SỰ VIỆC, HIỆN TƯỢNG ĐỜI SỐNG
I. D? B�I NGH? LU?N V? M?T S? VI?C, HI?N TU?NG D?I S?NG.
1. Đọc các đề bài (sgk/tr 22)
- Mỗi đề bài đều có cấu tạo hai phần
a. Nhận xét:
- So sánh bốn đề bài đã cho
b. Tự ra đề bài:
Đề bài 1:
Hiện nay trên các tuyến đường giao thông có nhiều thanh niên điều khiển xe máy thường lạng lách đánh võng, phóng nhanh vượt ẩu, không đội mũ bảo hiểm và gây ra nhiều tai nạn đáng tiếc. Bạn có suy nghĩ gì về hiện tượng trên
Đề bài 2:
Bạn có suy nghĩ gì về hiện tượng rác thải ở địa phương mình hiện nay.
TIẾT 100: CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ MỘT SỰ VIỆC, HIỆN TƯỢNG ĐỜI SỐNG
I. D? B�I NGH? LU?N V? M?T S? VI?C, HI?N TU?NG D?I S?NG.
Đề bài nghị luận về một sự việc, hiện tượng có mấy điểm cần lưu ý là:
- Cú s? vi?c, hi?n tu?ng t?t c?n ca ng?i, bi?u duong.
- Cú s? vi?c, hi?n tu?ng x?u c?n luu ý, phờ phỏn, nh?c nh?.
- Cú d? cung c?p s?n m?t s? vi?c, hi?n tu?ng du?i d?ng m?t truy?n k?, m?t m?u tin d? ngu?i l�m b�i s? d?ng; cú d? khụng cung c?p n?i dung s?n, m� ch? g?i tờn d? ngu?i l�m b�i ph?i trỡnh b�y, mụ t? s? vi?c hi?n tu?ng dú.
- M?nh l?nh trong d? thu?ng l�: "Nờu suy nghi c?a mỡnh", "nờu nh?n xột", "nờu ý ki?n", "thỏi d? c?a em"...
II.C�CH L�M B�I NGH? LU?N V? M?T S? VI?C, HI?N TU?NG D?I S?NG.
Đề bài: (sgk/23):
Báo đưa tin: Bạn Phạm văn Nghĩa, học sinh lớp 7 trường THCS Bắc Sơn, quận Gò Vấp, nhà ở Hóc môn. Nghĩa thường ra đồng giúp mẹ trồng trọt .
Một hôm,mẹ thấy Nghĩa cầm tờ giấy hứng cái gì, mẹ hỏi: “ Con làm gì đấy?” Nghĩa trả lời: “ Con thụ phấn cho bắp”. Vụ ấy ruộng bắp nhà Nghĩa năng suất cao hơn mọi năm.
Ở nhà nghĩa còn nuôi gà nuôi heo. Em còn làm một cái tời để mẹ kéo nước đỡ mệt.
Thành đoàn Thành phố Hồ Chí Minh đã phát động phong trào “ Học tập Phạm Văn Nghĩa”. Phong trào ấy được các bạn học sinh nhiệt liệt hưởng ứng”.
Em hãy nêu suy nghĩ của mình về hiện tượng ấy.
TIẾT 104: CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ MỘT SỰ VIỆC, HIỆN TƯỢNG ĐỜI SỐNG
I. D? B�I NGH? LU?N V? M?T S? VI?C, HI?N TU?NG D?I S?NG.
Tìm hiểu đề và tìm ý:
a. Tìm hiểu đề
- Thể loại: Nghị luận về một sự việc hiện tượng đời sống.
- Nội dung: Nêu hiện tượng người tốt, việc tốt cụ thể là tấm gương bạn Phạm Văn Nghĩa biết vận dụng sáng tạo khoa học vào thực tế cuộc sống.
- Nêu suy nghĩ của người viết về hiện tượng ấy.
b. Tìm ý.
Nghĩa là một người con biết thương mẹ, năng động, sáng tạo.
Những việc làm tốt của Nghĩa: Nghĩa là một học sinh biết kết hợp học và hành một cách sáng tạo: thụ phấn cho bắp để có năng suất, làm tời cho mẹ kéo nước…
Thành đoàn TP phát động phong trào học tập và làm theo bạn Nghĩa.
Mọi người làm được như Nghĩa thì cuộc sống sẽ tốt đẹp….
Đề bài: (sgk/23):
II.C�CH L�M B�I NGH? LU?N V? M?T S? VI?C, HI?N TU?NG D?I S?NG.
TIẾT 104: CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ MỘT SỰ VIỆC, HIỆN TƯỢNG ĐỜI SỐNG
I. D? B�I NGH? LU?N V? M?T S? VI?C, HI?N TU?NG D?I S?NG.
2. Lập dàn ý:
a. Mở bài:
Giới thiệu hiện tượng Phạm Văn Nghĩa.
- Nêu nhận định: đây là tấm gương tiêu biểu về một học sinh chăm học, yêu quý cha mẹ.
b. Thân bài:
Những biểu hiện về việc làm của Nghĩa:
+ Khi ra đồng làm việc
+ Lúc ở nhà
Phân tích ý nghĩa về những việc làm của Phạm Văn Nghĩa:
+ Là người thương mẹ.
+ Là người biết kết hợp giữa học với hành.
+ Là người sáng tạo.
- Đánh giá việc làm của Phạm Văn Nghĩa:
+ Là tấm gương sáng để chúng ta học tập.
+ Mọi HS cần biết yêu thương cha mẹ, sáng tạo trong học tập và lao động.
Nêu ý nghĩa của việc phát động phong trào học tập Phạm Văn Nghĩa.
+ Để nhân rộng những tấm gương người tốt, việc tốt.
c. Kết bài:
- Nêu ý nghĩa giáo dục của tấm gương Phạm Văn Nghĩa.
- Rút ra bài học cho bản thân.
1. Tìm hiểu đề và tìm ý:
II.C�CH L�M B�I NGH? LU?N V? M?T S? VI?C, HI?N TU?NG D?I S?NG.
TIẾT 104: CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ MỘT SỰ VIỆC, HIỆN TƯỢNG ĐỜI SỐNG
I. D? B�I NGH? LU?N V? M?T S? VI?C, HI?N TU?NG D?I S?NG.
Tìm hiểu đề và tìm ý:
Lập dàn bài:
a. Mở bài:
Giới thiệu hiện tượng Phạm Văn Nghĩa.
- Nêu nhận định: đây là tấm gương tiêu biểu về một học sinh chăm học, yêu quý cha mẹ.
b. Thân bài:
Những biểu hiện về việc làm của Nghĩa:
Phân tích ý nghĩa về những việc làm của Phạm Văn Nghĩa:
Đánh giá việc làm của Phạm Văn Nghĩa:
Nêu ý nghĩa của việc phát động phong trào học tập Phạm Văn Nghĩa.
c. Kết bài:
- Nêu ý nghĩa giáo dục của tấm gương Phạm Văn Nghĩa.
Rút ra bài học cho bản thân.
3. Viết bài:
II.C�CH L�M B�I NGH? LU?N V? M?T S? VI?C, HI?N TU?NG D?I S?NG.
TIẾT 104: CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ MỘT SỰ VIỆC, HIỆN TƯỢNG ĐỜI SỐNG
I. D? B�I NGH? LU?N V? M?T S? VI?C, HI?N TU?NG D?I S?NG.
II.C�CH L�M B�I NGH? LU?N V? M?T S? VI?C, HI?N TU?NG D?I S?NG.
TIẾT 104: CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ MỘT SỰ VIỆC, HIỆN TƯỢNG ĐỜI SỐNG
I. D? B�I NGH? LU?N V? M?T S? VI?C, HI?N TU?NG D?I S?NG.
a. Mở bài:
- Trực tiếp
Đi từ chung đến riêng.
Tương đồng
- Tương phản
b. Thân bài:
Viết đoạn văn không có câu chủ đề hoặc có câu chủ đề đứng ở các vị trí khác nhau.
Phân tích vấn đề bằng cách nêu sự việc rồi chỉ ra ý nghĩa.
+ Dùng biện pháp đối lập, so sánh.
Liên kết các đoạn văn
c. Kết bài:
- Theo lối tóm lược
- Theo lối mở rộng và nâng cao
- Theo lối đầu cuối tương ứng
Viết bài
Viết đoạn mở bài
Ở đâu đó, trong cuộc sống của chúng ta còn có những bạn học sinh ham chơi, lười học, ý thức kém. Nhưng bên cạnh đó còn có rất nhiều bạn học sinh chăm ngoan, học giỏi, biết yêu thương cha mẹ. Trong số đó phải kể đến Phạm Văn Nghĩa – trường THCS Bắc Sơn quận Gò Vấp – là một học sinh chăm ngoan, có ý thức học tập tốt. Chính vì vậy mà Thành đoàn Thành phố Hồ Chí Minh đã phát động phong trào “Học tập Phạm Văn Nghĩa”.
Tìm hiểu đề và tìm ý:
2. Lập dàn bài:
3. Viết bài:
Ghi nhớ :
1. Muốn làm tốt bài văn nghị luận về một sự việc, hiên tượng đời
sống, phải tìm hiểu kỹ đề bài, phân tích sự việc, hiện tượng đó để tìm ý,
lập dàn bài, viết bài và sửa chữa sau khi viết.
2. Dàn bài chung:
+ Mở bài: Giới thiệu sự việc, hiện tượng có vấn đề.
+ Thân bài: Liên hệ thực tế, phân tích các mặt, đánh giá, nhận định.
+ Kết bài: Kết luận, khẳng định, phủ định, lời khuyên.
3. Bài làm cần lựa chọn góc độ riêng để phân tích, nhận định; đưa ra ý kiến,
có suy nghĩ và cảm thụ riêng của người viết
4. Đọc lại bài viết và sửa lỗi:
II.C�CH L�M B�I NGH? LU?N V? M?T S? VI?C, HI?N TU?NG D?I S?NG.
TIẾT 104: CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ MỘT SỰ VIỆC, HIỆN TƯỢNG ĐỜI SỐNG
I. D? B�I NGH? LU?N V? M?T S? VI?C, HI?N TU?NG D?I S?NG.
LƯU Ý
1. Muốn có nội dung nghị luận sắc sảo, đủ sức thuyết phục thì người làm bài nghị luận phải quan sát những sự việc, hiện tượng đã và đang xảy ra xung quanh.
Phải xuất phát từ những quan điểm đúng đắn, minh bạch, có trách nhiệm với xã hội, biết quan tâm tới lợi ích của cộng đồng, quan tâm tới việc tu dưỡng đạo đức, phẩm chất cho bản thân và mọi người.
Có thái độ đúng đắn để nhận xét, đánh giá về sự việc, hiện tượng một cách khách quan, khoa học, luôn đứng về phía lẽ phải để suy xét vấn đề.
Tránh thái độ đánh giá thiếu trung thực, thiếu khách quan và không công bằng.
2. Trong quá trình nghị luận người viết phải đưa ra nhiều hiện tượng khác nhau thậm chí là trái chiều nhau, phân tích để chỉ ra hiện tượng nào đúng, hiện tượng nào sai và từ đó định hướng nhận thức và hành động.
- Mặt khác, cùng một sự việc hiện tượng cũng cần soi xét ở nhiều góc độ, đặt trong nhiều tình huống khác nhau để nội dung nghị luận xác đáng, sâu sắc, thuyết phục.
III. Luyện tập
Lập dàn bài cho đề 4:
* Mở bài:
- Gới thiệu về tấm gương Nguyễn Hiền
Nêu sơ lược về tấm gương Nguyễn Hiền
* Thân bài:
Phân tích tinh thần ham học và thái độ chủ động học tập của Nguyễn Hiền.
ý thức tự học của Nguyễn Hiền biểu hiện ra sao.
* Kết bài:
Khái quát ý nghĩa của tấm gương Nghuyễn Hiền
Rút ra bài học cho bản thân



HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ

+ Học lí thuyết về cách làm bài nghị luận về một sự việc, hiện tượng đời sống.
+ Chuẩn bị tiếp phần luyện tập
+ Tìm ý và lập dàn ý cho đề bài : Hiện tượng học qua loa đối phó.
+ Tìm hiểu một sự việc, hiện tượng đời sống ở địa phương và trình bày ngắn gọn ý kiến của mình về sự việc, hiện tượng ấy.
Mở bài:
- Nhận định khái quát về hiện tượng học qua loa, đối phó đang rất phổ biến trong học sinh ở nhiều cấp học.
- Đây là hiện tượng đáng phê phán.
2 .Thân bài:
- Biểu hiện
- Nguyên nhân
- Tác hại
- Ý kiến của em
3. Kết bài:
- Khẳng định tác hại sâu xa do hiện tượng này gây ra
- Thái độ kiên quyết loại bỏ ra khỏi phương pháp học tập của học sinh
TÌM Ý VÀ LẬP DÀN Ý CHO ĐỀ BÀI SAU:
Đề bài: Suy nghĩ của em về hiện tượng học qua loa, đối phó.
XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN CÁC THẦY CÔ GIÁO
VÀ CÁC EM HỌC SINH ĐÃ THAM GIA TiẾT HỌC