Bài 19. Các thành phần biệt lập

Giáo viên: Nguyễn Thị Minh Loan





Học sinh Lớp 9a,b
Kiểm tra bài cũ
? Thế nào là khởi ngữ? Hãy nêu dấu hiệu xác định khởi ngữ? Viết lại câu sau bằng cách chuyển phần được in đậm thành khởi ngữ.
"Bức tranh đẹp, nhưng cũ".
Đáp án:
- Khởi ngữ: Là thành phần đứng trước chủ ngữ để nêu đề tài được nói đến trong câu.
- Dấu hiệu xác định khởi ngữ:
+ Đứng trước chủ ngữ.
+ Có thể kết hợp với các quan hệ từ: về, đối với .
* Viết lại câu có khởi ngữ:
"Đẹp thì bức tranh đã đẹp rồi, nhưng cũ"
Tiết 98:
Các thành phần
biệt lập
Thành phần biệt lập: là thành phần không tham gia vào diễn đạt nghĩa trong câu:
+ câu có nghĩa diễn đạt( nội dung thông báo)
+ nghĩa biểu cảm.
Các thành phần biệt lập;
+ thành phần tình thái
+ thành phần cảm thán
+Thành phần gọi- đáp
+ Thành phần phụ chú
Các thành phần biệt lập
I. Thành phần tình thái:
a.Với lòng mong nhớ của anh, chắc anh nghĩ rằng con anh sẽ chạy xô vào lòng anh, sẽ ôm chặt lấy cổ anh.
b. Anh quay lại nhìn con vừa khe khẽ lắc đầu vừa cười. Có lẽ vì khổ tâm đến nỗi không khóc được, nên anh phải cười vậy thôi.
1. Ví dụ:
2. Nhận xét:
+ Chắc: Thể hiện thái độ tin cậy cao.
+ Có lẽ: Thể hiện thái độ tin cậy thấp.
- ThÓ hiÖn nhËn ®Þnh (t×nh c¶m, th¸i ®é) cña ng­êi nãi víi sù viÖc ®­îc nãi ®Õn trong c©u .
- Kh«ng tham gia vµo viÖc diÔn ®¹t (nßng cèt c©u)
- Các từ "chắc", "có lẽ" thể hiện cách nhìn của người nói đối với sự việc được nói đến trong câu.
3. Ghi nhớ: SGK
Tiết 98:
Em hãy tìm thành phần tình thái trong các câu sau:
1- "Sương chùng chình qua ngõ
Hình như thu đã về".
( "Sang thu"- Hữu Thỉnh)
2- "Lần đầu tiên trong lịch sử Việt Nam và có lẽ cả thế giới, có một vị Chủ tịch nước lấy chiếc nhà sàn nhỏ bằng gỗ bên cạnh chiếc ao làm "cung điện" của mình."
(Phong cách Hồ Chí Minh- Lê Anh Trà)
Thành phần tình thái trong câu chia thành các loại:
+ Những yếu tố tình thái gắn với độ tin cậy của sự việc được nói đến (VD: Hình như, dường như, có lẽ...)
+ Những yếu tố tình thái gắn với ý kiến của người nói (VD: theo tôi, ý ông ấy...)
+ Những yếu tố tình thái chỉ thái độ của người nói đối với người nghe (VD: à, ạ, nhỉ, nhé... đứng cuối câu)
Em hãy đặt một câu có thành phần tình thái ?
Các thành phần biệt lập
I. Thành phần tình thái:
1. Ví dụ:
2. Nhận xét:
3. Ghi nhớ: SGK
II. Thành phần cảm thán:
- ồ, sao mà độ ấy vui thế.
- Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
- “å, trêi ¬i”: Kh«ng chØ sù vËt, sù viÖc, chØ thÓ hiÖn t©m tr¹ng, c¶m xóc cña ng­êi nãi.
+ ồ : tâm trạng ngạc nhiên, vui sướng khi nghĩ đến thời gian đã qua: độ ấy vui.
+ Trời ơi : tâm trạng, cảm xúc tiếc rẻ của anh thành niên (thời gian còn lại quá ít: còn 5 phút).
-Là thành phần của câu được dùng để bộc lộ tâm lý của người nói (vui, buồn , mừng , giận ....).
Tiết 98:
Em hãy tìm những câu thơ, câu văn có sử dụng thành phần cảm thán?
Phân biệt sự giống và khác nhau giữa thành phần tình thái và thành phần cảm thán?
- Đều là thành phần biệt lập.
- Không tham gia vào việc diễn đạt nghĩa sự việc của câu.
Được dùng để thể hiện cách nhìn của người nói đối với sự việc được nói tới trong câu.
Được dùng để bộc lộ tâm lý của người nói (vui, buồn, mừng, giận...).
Các thành phần biệt lập
I. Thành phần tình thái:
III. Luyện tập:
II. Thành phần cảm thán:
Bài tập 1:
Tìm các thành phần tình thái, cảm thán:
Tiết 98:
a. Nhưng còn cái này nữa mà ông sợ, có lẽ còn ghê rợn hơn cả những tiếng kia nhiều.
b. Chao ôi , bắt gặp một con người như anh ta là một cơ hội hãn hữu cho sáng tác , nhưng hoàn thành sáng tác là cả mọt chặng đường dài.
c. Trong giờ phút cuối cùng , không còn đủ sức trăng trối lại điều gì, hình như chỉ có tình cha con là không thể chết được,anh đưa tay vào túi , móc cây lược , đưa cho tôi và nhìn tôi một hồi lâu.
d. Ông lão bỗng ngừng lại , ngờ ngợ như lời mình không được đúng lắm. Chả nhẽ cái bọn ở làng lại đốn đến thế được.
Các thành phần biệt lập
I. Thành phần tình thái:
III. Luyện tập:
II. Thành phần cảm thán:
Bài tập 1:
Tìm các thành phần tình thái, cảm thán :
a. Có lẽ: Thành phần tình thái.
b. Chao ôi: Thành phần cảm thán.
c. Hình như : Thành phần tình thái.
d. Chả nhẽ: Thành phần tình thái.
Tiết 98:
Các thành phần biệt lập
I. Thành phần tình thái:
III. Luyện tập:
II. Thành phần cảm thán:
Bài tập 1:
Tìm các thành phần tình thái, cảm thán:
Bài tập 2: Sắp xếp các từ ngữ theo trình tự tăng độ tin cậy (hay độ chắc chắn): Chắc là, dường như, chắc chắn, có lẽ, chắc hẳn, hình như, có vẻ như.
- Dường như /
hình như /
có vẻ như -
có lẽ -
chắc là -
chắc hẳn -
chắc chắn.
Tiết 98:
Các thành phần biệt lập
I. Thành phần tình thái:
III. Luyện tập:
II. Thành phần cảm thán:
Bài tập 3: Hãy cho biết, trong số những từ có thể thay thế cho nhau trong câu sau đây, với từ nào người nói phải chịu trách nhiệm cao nhất về độ tin cậy của sự việc do mình nói ra, với từ nào trách nhiệm đó thấp nhất. Tại sao tác giả (Nguyễn Quang Sáng) lại chọn từ chắc?
Tiết 98:
III. Luyện tập:
Đáp án:
chắc chắn:
hình như:
Tác giả dùng từ "chắc" vì niềm tin vào sự việc sẽ có thể diễn ra theo hai khả năng:
- Thứ nhất : theo tính chất huyết thống thì sự việc sẽ phải diễn ra như vậy.
Bài tập 3:
- Thứ hai : do thời gian và ngoại hình, sự việc cũng có thể diễn ra khác đi một chút.
có độ tin cậy cao nhất.
có độ tin cậy thấp.
Các thành phần biệt lập
I. Thành phần tình thái:
III. Luyện tập:
II. Thành phần cảm thán:
Bài tập 1:
Tìm các thành phần tình thái, cảm thán:
Bài tập 2: Sắp xếp các từ ngữ theo trình tự tăng độ tin cậy (hay độ chắc chắn): Chắc là, dường như, chắc chắn, có lẽ, chắc hẳn, hình như, có vẻ như.
Bài tập 4: Viết một đoạn văn ngắn nói về cảm xúc của em khi thưởng thức một tác phẩm văn nghệ (truyện, thơ, phim, ảnh, tượng...), trong đoạn văn đó có câu chứa thành phần tình thái hoặc cảm thán.
Bài tập 3: Những từ có thể thay thế...
Tiết 98:
Câu hỏi củng cố
Nội dung bài học cần khắc sâu?
Các thành phần biệt lập
Không tham gia vào việc diễn đạt nghĩa sự việc của câu.
Thành phần tình thái
(Được dùng để thể hiện cách nhìn của người nói đối với sự việc được nói đến trong câu)
Thành phần cảm thán
(Được dùng để bộc lộ tâm lý của người nói: vui, buồn, mừng, giận...)
Hướng dẫn học bài - chuẩn bị bài mới:

+ Học thuộc lòng ghi nhớ và hoàn chỉnh các bài tập.

+ Chuẩn bị bài: Nghị luận về một sự việc, hiện tượng đời sống.

Xin chân thành cảm ơn