Bài 19. Các thành phần biệt lập

Giáo viên: Chu Thị Lệ

Kiểm tra bài cũ
Thế nào là thành phần biệt lập của câu?
Có những thành phần biệt lập nào đã học?
Nêu khái niệm các thành phần đó?
Các thành phần biệt lập
Tiết 102
các thành phần biệt lập
Tiết 102

* Ví dụ:

1.- Này, bác có biết mấy hôm nay súng nó bắn ở đâu mà nghe rát thế không?
2.- Các ông, các bà ở đâu ta lên đấy ạ?
Ông Hai đặt bát nước xuống chõng hỏi. Một người đàn bà mau miệng trả lời:
- Thưa ông, chúng cháu ở Gia Lâm lên đấy ạ.
(Kim Lân, Làng)
* Nhận xét:
1.- Này, bác có biết mấy hôm nay súng nó bắn ở đâu mà nghe rát thế không?
2.- Các ông, các bà ở đâu ta lên đấy ạ?
Ông Hai đặt bát nước xuống chõng hỏi. Một người đàn
bà mau miệng trả lời:
Thưa ông, chúng cháu ở Gia Lâm lên đấy ạ.
(Kim Lân, Làng)
Này
Thưa ông
Này
Thưa ông
Tìm thành phần gọi - đáp trong đoạn trích và cho biết từ nào được dùng để gọi, từ nào được dùng để đáp. Quan hệ giữa người gọi và người đáp là quan hệ gì (trên- dưới hay ngang hàng, thân hay sơ)?
Này, bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn. Chứ cứ nằm đấy, chốc nữa họ vào thúc sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ. Người cứ ốm rề rề như thế, nếu lại phải một trận đòn, nuôi mấy tháng cho hoàn hồn.
Vâng, cháu cũng đã nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã. Nhịn suông từ sáng hôm qua tới giờ còn gì.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
Ê, chú nhóc, lại đây anh bảo!
Ê, bác kia, bơm cho cháu bánh xe đạp.
*Tạo lập cuộc thoại (Nội dung tuỳ chọn)
Lượt 1
- Tổ1: lời thoại có thành phần gọi - đáp dùng để tạo lập cuộc thoại với tổ 2
Tổ 2: lơì thoại có thành phần gọi - đáp dùng để duy trì cuộc thoại với tổ 1.
Lượt 2 (ngược lại)
* Ví dụ:
a. Lúc đi, đứa con gái đầu lòng của anh- và cũng là đứa con duy nhất của anh, chưa đầy một tuổi.
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
b. Lão không hiểu tôi, tôi nghĩ vậy, và tôi càng buồn lắm.
(Nam Cao, Lão Hạc)
c. Cô bé nhà bên (có ai ngờ)
Cũng vào du kích
Hôm gặp tôi vẫn cười khúc khích
Mắt đen tròn (thương thương quá đi thôi).
( Giang Nam, Quê hương)
a. Lúc đi, đứa con gái đầu lòng của anh- và cũng là đứa con duy nhất của anh, chưa đầy một tuổi.
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
b. Lão không hiểu tôi, tôi nghĩ vậy, và tôi càng buồn lắm.
(Nam Cao, Lão Hạc)
c. Cô bé nhà bên (có ai ngờ)
Cũng vào du kích
Hôm gặp tôi vẫn cười khúc khích
Mắt đen tròn (thương thương quá đi thôi).
( Giang Nam, Quê hương)
2. Nhận xét:
- Bổ sung, giải thích thêm một số chi tiết cho nội dung chính của câu.
Nêu thái độ, tâm trạng,. kèm theo lời nói của người nói, của nhân vật.
- Nêu xuất xứ của lời nói, văn bản,.
3. Ghi nhớ:

Xác định thành phần phụ chú trong những ví dụ sau:

1.Chúng tôi, mọi người - kể cả anh, đều tưởng con bé sẽ đứng yên đó thôi.
( Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
2. Vườn nhà ông có rất nhiều loại cây ăn quả: na, ổi, xoài,
.
a. Lúc đi, đứa con gái đầu lòng của anh- và cũng là đứa
con duy nhất của anh, chưa đầy một tuổi.
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
b. Lão không hiểu tôi, tôi nghĩ vậy, và tôi càng buồn lắm.
(Nam Cao, Lão Hạc)
c. Cô bé nhà bên (có ai ngờ)
Cũng vào du kích
Hôm gặp tôi vẫn cười khúc khích
Mắt đen tròn (thương thương quá đi thôi).
( Giang Nam, Quê hương)
d. Chúng tôi, mọi người - kể cả anh, đều tưởng con bé sẽ đứng yên đó thôi.
( Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
đ. Vườn nhà ông có rất nhiều loại cây ăn quả: na, ổi, xoài,
.
1.Bài tập 2 (SGK)
Tìm thành phần gọi - đáp trong câu ca dao và cho biết lời
gọi - đáp đó hướng đến ai .
Bầu ơi thương lấy bí cùng,
Tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn.
Bầu, bí : thành phần gọi- đáp có tính chất chung
chung, không hướng đến riêng một ai mà hướng đến
tất cả con người cùng tồn tại trong một cộng đồng xã hội.
(ba�u, bớ, giaứn-> aồn duù: chổ nhửừng ngửụứi trong cuứng moọt
nửụực, tuy là những con người khác dòng họ nhửng cuứng
daõn toọc, cuứng truye�n thoỏng lũch sửỷ.)
1. Bài tập 2 (SGK)
2. Bài tập số 3, 4 (SGK)
Tìm thành phần phụ chú trong đoạn trích và cho biết
chúng bổ sung cho điều gì và liên quan đến những từ ngữ
nào trước đó?
b) Giáo dục tức là giải phóng. Nó mở ra cánh cửa dẫn đến
hoà bình, công bằng và công lí. Những người nắm giữ chìa
khoá của cánh cửa này - các thầy, cô giáo, các bậc cha
mẹ, đặc biệt là những người mẹ - gánh một trách nhiệm
vô cùng quan trọng, bởi vì cái thế giới mà chúng ta để lại
cho các thế hệ mai sau sẽ tuỳ thuộc vào những trẻ em mà
chúng ta để lại cho thế giới ấy.
(Vũ Khoan, Chuẩn bị hành trang vào thế kỉ mới)
1. Bài tập 2 (SGK)
2. Bài tập số 3, 4 (SGK)
3. Bài tập số 5 (SGK)

Tuoồi treỷ phaỷi hửụựng tụựi tửụng lai, tuoồi treỷ Vieọt Nam
cuừng theỏ! Tửụng lai - ủoự laứ nhửừng gỡ chửa coự hoõm nay.
Thanh nieõn muoỏn ủaùt ủửụùc moọt tửụng lai tửụi saựng thỡ phaỷi nỗ lửùc ngay tửứ baõy giụứ, baống vieọc chuaồn bũ cho mỡnh moọt haứnh trang tinh tha�n vửừng chaộc- ủoự laứ tri thửực, kú naờng , thoựi quen., ủeồ thanh nieõn coự theồ tửù tin trửụực maùng thoõng tin toaứn ca�u, trửụực sửù ủoứi hoỷi cuỷa hoọi nhaọp kinh teỏ theỏ giụựi vụựi tớnh kổ luaọt vaứ cửụứng ủoọ lao ủoọng cao. Muoỏn vaõy, thanh nieõn phaỷi tieõn phong trong hoùc taọp vaứ hoùc taọp coự hieọu quaỷ, kũp thụứi vaọn duùng tri thửực aỏy vaứo sửù nghieọp coõng nghieọp hoựa, hieọn ủaùi hoựa ủaỏt nửụực. Vaứ cuừng chổ coự nhử vaọy, thanh nieõn mụựi xửựng ủaựng laứ muứa xuaõn vúnh cửỷu cuỷa nhaõn loaùi!



Trò chơi ô chữ :
1
2
3
4
Chao ôi! Mong nhớ! Ôi mong nhớ
Một cánh chim thu lạc cuối ngàn.
(Chế Lan Viên)
Trên những chặng đường dài 50, 60 km, chúng ta chỉ gặp cây dừa: dừa xiêm thấp lè tè, dừa nếp lơ lửng giữa trời, dừa lửa lá đỏ,.
Ngẫm ra thì tôi chỉ nói cho sướng miệng tôi
(Tô Hoài)
Ơi chiếc xe vận tải
Ta cầm lái đi đây
(Tố Hữu)


Các thành phần biệt lập
Thành phần
tình thái
Thành phần
cảm thán
Thành phần
gọi - đáp
Thành phần
phụ chú
CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM
Câu 1. Nhận định sau là đúng hay sai ? Từ “Vâng” trong câu văn: “Vâng, con đồng ý !” dùng để tạo lập cuộc thoại.
A. Đúng B. Sai.
Câu 2. Từ “Này” trong câu văn: “Này, hãy đến đây nhanh lên” là thành phần gì trong câu ?
A. Thành phần phụ chú. B. Thành phần gọi đáp.`
C. Thành phần tình thái. D. Thành phần cảm thán.
Câu 3. Trong câu văn “Anh nắm chặt tay Liên, cái bàn tay ấm nóng quen thuộc ấy, lòng như thấy vui lên”, thành phần phụ chú có quan hệ như thế nào với các từ ngữ trước đó?
A. Quan hệ bổ sung. B. Quan hệ nguyên nhân.
C. Quan hệ điều kiện D. Quan hệ kết quả.
B
A
B
Câu 4. Thành phần phụ chú trong câu văn: “Anh nắm chặt tay Liên, cái bàn tay ấm nóng quen thuộc ấy, lòng như thấy vui lên”, thành phần phụ chú có ý nghĩa gì ?
A. Miêu tả bàn tay Liên.
B. Bộc lộ tình cảm của chàng trai
C. Thể hiện rõ hành động của chàng trai.
D. Khẳng định vai trò của hơi ấm bàn tay Liên đối với tâm trạng của chàng trai.
Câu 5. Trong số các câu văn sau đây, câu nào có thành phần phụ chú ?
A. Bẩm ngài, áo của ngài đây ạ !
B. Chao ôi, cuộc đời thật đáng buồn !
C. Tôi, kể cả anh nữa, đã hiểu lầm nó.
D. Có lẽ tôi đã không gặp may
C
A
CÂU HỎI GHÉP ĐÔI
Câu 8. Mỗi thành phần biệt lập trong các câu văn sau đều có tác dụng đối với việc diễn đạt nội dung ý nghĩa của câu. Hãy nối mỗi dòng của cột trái với một dòng của cột phải sao cho phù hợp.
a. Bác ơi, cho cháu hỏi chợ Đông Ba ở đâu ?
b. Vâng, cháu cũng đã nghĩ như cụ !
c. Chắc chắn tôi sẽ trở lại
Khẳng định thái độ tin cậy
2. Duy trì quan hệ giao tiếp
3. Tạo lập quan hệ giao tiếp
- Trâu ơi ta bảo trâu này.
Trâu ra ngoài ruộng trâu cày với ta.
- Hỡi cô cắt cỏ bên sông.
Có muốn ăn nhãn thì lồng quang sang.
- Bồng bồng cõng chồng đi chơi.
Đi đến chỗ lội đánh rơi mất chồng.
- Chị em ơi cho tôi mượn cái gàu sòng.
Để tôi tát nước múc chồng tôi lên.
- Hỡi cô tát nước bên đàng.
Sao cô múc ánh trăng vàng đổ đi
- Ai ơi bưng bát cơm đầy.
Dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần).
Tìm 5 câu ca dao có thành phần gọi đáp.
T? LU?N
Vi?t 1 do?n van ng?n trỡnh b�y suy nghi c?a em v? phuong phỏp d?c sỏch, trong dú cú ch?a cõu van cú th�nh ph?n ph? chỳ.
Các thành phần biệt lập ( Tiếp theo)
I- Thành phần gọi - đáp.
-Thành phần biệt lập được
dùng để tạo lập hoặc để
duy trì quan hệ giao tiếp.
II- Thành phần phụ chú
- Bổ sung, giải thích thêm
một số chi tiết cho nội
dung chính của câu.
- TPPC thường được đặt
giữa hai dấu gạch ngang,
hai dấu phẩy, hai dấu
ngoặc đơn hoặc giữa một
dấu gạch ngang với một
dấu phẩy, sau dấu hai
chấm
III- Luyện tập


Các thành phần biệt lập
Thành phần
tình thái
Thành phần
cảm thán
Thành phần
gọi - đáp
Thành phần
phụ chú
Bài tập về nhà
Ôn lại các thành phần biệt lập
Làm bài tập 3 (c) và làm lại các bài tập đã làm vào vở bài tập
Chuẩn bị bài: Liên kết câu và liên kết đoạn văn
Xin chân thành cảm ơn