Bài 19. Các thành phần biệt lập

NHIỆT LIỆT CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ
VỀ DỰ GIỜ THĂM LỚP
MÔN NGỮ VĂN LỚP 9
Giáo viên: Nguyễn Như Lợi
Sương chùng chình qua ngõ
Hình như thu đã về
(Hữu Thỉnh, Sang thu)
Tìm thành phần biệt lập có trong các câu dưới đây
=> Thành phần tình thái
Hình như
=> Thành phần cảm thán
Ôi ! Hàng tre xanh xanh Việt Nam
Bão táp mưa sa đứng thẳng hàng
(Viễn Phương, Viếng lăng Bác)
Tìm thành phần biệt lập có trong các câu dưới đây
Ôi !
Các em lắng nghe lời thoại và cho biết thành phần biệt lập trong lời thoại của hai bạn ?
TÌNH HUỐNG
Tuần 22 Tiết 103
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP
(TIẾP THEO)
I. Bài học
1. Thành phần gọi đáp
Tiết 103 :CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (TT)
a) - Này , bác có biết mấy hôm nay súng nó bắn ở đâu mà nghe rát thế không ?

b) - Các ông, các bà ở đâu ta lên đấy ạ ?
Ông Hai đặt bát nước xuống chõng hỏi. Một người đàn bà mau miệng trả lời :
- Thưa ông , chúng cháu ở Gia Lâm lên đấy ạ .
- Này -> dùng để gọi.
- Thưa ông->dùng để đáp.
=>Dùng để tạo lập cuộc thoại
=>Dùng để duy trì cuộc thoại
Dùng để tạo lập hoặc để duy trì quan hệ giao tiếp.


Phân tích ví dụ
Tuần 22 Tiết 103
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP
(TIẾP THEO)
I. Bài học
1. Thành phần gọi đáp
Là thành phần dùng để tạo lập
hoặc duy trì quan hệ giao tiếp.
Tuần 22 Tiết 103
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP
(TIẾP THEO)
Đặt câu với
tình huống trên
Thưa cô -> duy trì quan hệ giao tiếp
Quan hệ :Trên - dưới
Thưa cô, chúng em mới đến.
Này -> Tạo lập quan hệ giao tiếp
Quan hệ :Ngang hàng
Lưu ý:
Dựa vào thành phần gọi- đáp cũng có thể xác định vai giao tiếp.
Này, cậu thấy nó đẹp không ?
Thái độ thân mật, cách ứng xử phù hợp
với người giao tiếp.
Mẹ ơi, đợi con với.
Ừ, mẹ đang chờ nè.
Thái độ suồng sã, cách ứng xử thiếu tế nhị.
Ê, sao mày vứt sách tao.
Ừ đấy, tại mày xô tao.
Tiết 103 :CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (TT)
* Lưu ý. Thành phần gọi - đáp còn thể hiện thái độ, cách ứng xử trong giao tiếp => Cần sử dụng cho phù hợp.
TIẾT 103:CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (TT)
BÀI TẬP 1: Tìm thành phần gọi đáp trong đoạn trích sau và cho biết từ nào được dùng để gọi, từ nào được dùng để đáp. Quan hệ giữa người nói và người đáp là quan hệ gì? (trên - dưới hay ngang hàng, thân hay sơ)
- Này, bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn. Chứ cứ nằm đấy, chốc nữa họ vào thúc sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ. Người ốm rề rề như thế, nếu lại phải một trận đòn, nuôi mấy tháng cho hoàn hồn.
- Vâng, cháu cũng nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã. Nhịn suông từ sáng hôm qua tời giờ còn gì.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
- Này
- Vâng
Này -> dùng để gọi
- Vâng -> dùng để đáp
Quan hệ Trên – dưới
TRÒ CHƠI: NHÌN HÌNH ĐOÁN CHỮ
Ê, chúng mình nên làm gì cậu ấy?
Thôi, chúng ta nên để cậu ấy ngủ.
Nè, cậu đã hiểu bài tập này chưa?
Cảm ơn cậu, tớ hiểu bài rồi.
Anh ơi, cho tôi xin rác.
Xin lỗi, tôi sẽ làm ngay.
Này, hai đứa ăn đi.
Vâng, chúng con cảm ơn mẹ
Tuần 22 Tiết 103
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP
(TIẾP THEO)
I. Bài học
1. Thành phần gọi đáp
Là thành phần dùng để tạo lập hoặc duy trì quan hệ giao tiếp.
2. Thành phần phụ chú
TIẾT 103 :CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (TT)
Phân tích ví dụ
a ) Lúc đi, đứa con gái đầu lòng của anh - và cũng là đứa con duy nhất của anh, chưa đầy một tuổi.
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
b) Lão không hiểu tôi, tôi nghĩ vậy, và tôi càng buồn lắm.
(Nam Cao, Lão Hạc)


=>Dùng để bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu.

đứa con gái đầu lòng của anh
Lão không hiểu tôi
TIẾT 103 :CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (TT)
Phân tích ví dụ: Bài tập 3d
Giải thích xuất xứ: Của đoạn thơ được trích từ bài thơ nào, ai là tác giả.
Nêu thái độ : Ngạc nhiên của người nói và cảm xúc trước ánh mắt của cô gái.
Cô bé nhà bên (có ai ngờ)
Cũng vào du kích
Hôm gặp tôi vẫn cười khúc khích
Mắt đen trò (thương thương quá đi thôi)
(Giang Nam, Quê hương)




TIẾT 103: CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (TT)
a ) Lúc đi, đứa con gái đầu lòng của anh – và cũng là đứa con duy nhất của anh, chưa đầy một tuổi.
b) Lão không hiểu tôi, tôi nghĩ vậy, và tôi càng buồn lắm.
c ) Truyền kì mạn lục (ghi chép tản mạn những chuyện kì lạ được lưu truyền) : tác phẩm viết bằng chữ Hán, có chịu ảnh hưởng của truyện truyền kì Trung Quốc – một thể truyện thường có yếu tố kì lạ, hoang đường – nhưng cũng khai thác các truyện cổ dân gian và các truyền thuyết lịch sử, dã sử của Việt Nam.
Thảo luận bàn: Tìm các dấu hiệu nhậu nhận biết thành phần phụ chú trong câu.
Tuần 22 Tiết 103
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP
(TIẾP THEO)
I. Bài học
1. Thành phần gọi đáp
Thành phần gọi – đáp được dùng để tạo lập hoặc duy trì quan hệ giao tiếp.
2. Thành phần phụ chú
Thành phần phụ chú được dùng để bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu.
Thành phần phụ chú thường được đặt giữa hai dấu gạch ngang, hai dấu phẩy, hai dấu ngoặc đơn hoặc giữa một dấu gạch ngang với một dấu phẩy. Nhiều khi thành phần phụ chú còn được đặt sau dấu hai chấm.




BÀI TẬP MỞ RỘNG
Em hãy xác định thành phần chú thích trong các câu sau:
TIẾT 103: CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (TT)
a ) Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần nhưng lần này tự nhiên thấy lạ. Cảnh vật chung quanh tôi đều thây đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thây đổi lớn: Hôm nay tôi đi học
b) Vậy mày hỏi cô Thông – tên người đàn bà họ nội xa xôi kia – chỗ ở hiện nay của mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về.
(Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)
(Thanh Tịnh, Tôi đi học)
Tuần 22 Tiết 103
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP
(TIẾP THEO)
I. Bài học
1. Thành phần gọi đáp
2. Thành phần phụ chú
II. Luyện tập
Câu 2
Câu 3&4a
Câu 3&4b
Câu 3&4c
TRÒ CHƠI: CHỌN Ô SỐ
Bài tập 2: Tìm thành phần gọi – đáp trong câu ca dao sau và cho biết lời gọi – đáp đó hướng đến ai.

Bầu ơi thương lấy bí cùng,
Tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn.
Bầu ơi
Hình ảnh ẩn dụ
Bài tập 3&4: Tìm thành phần phụ chú trong các đoạn trích sau và cho biết chúng bổ sung điều gì? Thành phần phụ chú đó liên quan đến những từ ngữ nào trước đó?
a) Chúng tôi, mọi người – kể cả anh, đều tưởng con bé sẽ đứng yên đó thôi.
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
kể cả anh
=> Giải thích thêm chủ ngữ
Chúng tôi, mọi người
Bài tập 3&4: Tìm thành phần phụ chú trong các đoạn trích sau và cho biết chúng bổ sung điều gì? Thành phần phụ chú đó liên quan đến những từ ngữ nào trước đó?
b) Giáo dục tức là giải phóng. Nó mở ra cành cửa dẫn đến hòa bình, công bằng và công lý. Những người nắm giữ chìa khóa của cánh cửa này – các thầy, cô giáo, các bậc cha mẹ, đặc biệt là những người mẹ - gánh một trách nhiệm vô cùng quan trọng, bởi vì cái thế giới mà chúng ta để lại cho các thế hệ mai sau sẽ tùy thuộc vào những trẻ em mà chúng ta để lại cho thế giới ấy.
(Phê-đê-ri-cô May-o, Giáo dục – chìa khóa của tương lai)
các thầy, cô
giáo, các bậc cha mẹ, đặc biệt là những người mẹ
Những người
nắm giữ chìa khóa
=> Bổ sung cho chủ ngữ
Bài tập 3&4: Tìm thành phần phụ chú trong các đoạn trích sau và cho biết chúng bổ sung điều gì? Thành phần phụ chú đó liên quan đến những từ ngữ nào trước đó?
c) Bước vào thế kỉ mới, muốn “sánh vai cùng các cường quốc năm châu” thì chúng ta sẽ phải lấp đầy hành trang bằng những điểm mạnh, vứt bỏ những điểm yếu. Muốn vậy thì khâu đầu tiên, có ý nghĩa quyết định là hãy làm cho lớp trẻ - những người chủ thực sự của đất nước trong thế kỉ tới – nhận ra điều đó, quen dần với những thói quen tốt đẹp ngay từ những việc nhỏ nhất.
(Vũ Khoan, Chuẩn bị hành trang vào thế kỉ mới)
những người chủ
thực sự của đất nước trong thế kỉ tới
lớp trẻ
=> Giải thích cho cụm từ “lớp trẻ”




TIẾT 103:CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (TT)
I. Bài học
II. Luyện tập:
Bài 5:SGK
Viết một đoạn văn ngắn trình bày suy nghĩ về việc thanh niên chuẩn bị hành trang bước vào thế kỉ mới, trong đó có câu chứa thành phần phụ chú.

- Chuẩn bị cho mình một hành trang tinh thần vững chắc
- đó l� tri thức, kĩ năng , thói quen. trước sự đòi hỏi của
hội nhập kinh tế thế giới .
- Phải tiên phong trong học tập và học tập có hiệu quả,
kịp thời vận dụng tri thức ấy vào sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
- Chỉ có như vậy, thanh niên mới xứng đáng là mùa xuân vĩnh cửu của nhân loại!
B ài 5:SGK
*Gợi ý
Củng cố
DẶN DÒ
- Về nhà học bài, làm bài tập còn lại.
- Chuẩn bị Viết bài Tập làm văn số 5
(Nghị luận xã hội)

Chõn th�nh c?m on quớ th?y cụ
Cựng cỏc em h?c sinh