Bài 19. Các thành phần biệt lập

a, Với lòng mong nhớ của anh, chắc anh nghĩ rằng, con anh sẽ chạy xô vào lòng anh, sẽ ôm chạy lấy cổ anh.
b, Anh quay lại nhìn con vừa khẽ khẽ lắc đầu cười. Có lẽ vì khổ tâm đến nỗi không khóc được, nên anh phải cười vậy thôi.
a/Chắc
b/Có lẽ
Cao
Thấp
Cách nhìn của người nói đối với sự việc, thể hiện độ tin cậy
Nếu không có những từ ngữ in đâm thì nghĩa sự việc của câu chứa chúng có khác đi không ?vì sao?
Lưu ý :
Trong giao tiếp ngoài những yếu tố tình thái thể hiện độ tin cậy của người nói đối với sự việc được nói đến trong câu như:
Chắc hẳn ,chắc là ,chắc chắn..(chỉ độ tin cậy cao)
Hình như ,dường như ,hầu như,có vẻ như…(chỉ độ tin cậy thấp)
-Ta còn gặp:
-Những yếu tố tình thái gắn với ý kiến của người nói như :Theo tôi ,ý ông ấy ,theo anh..
VD:Theo anh,anh thấy sự việc như thế nào?
-Những yếu tố tình thái chỉ thái độ của người nói đối với người nghe như:à , ạ ,a ,hả ,hử ,nhé ,nhỉ,đây ,đấy…(đứng cuối câu)
VD:Mai đi lúc 7 giờ nhé!
Bài tập
a, Ồ, sao mà độ ấy vui thế.
( Kim Lân, Làng)
b, Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
( Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
a/ Ồ
b/ Trời ơi
Vui sướng
Tiếc rẻ
Dùng để bộc lộ tâm lí của người nói
Thảo luận
Nhận xét về thành các phần tình thái và cảm thán trong câu, có ý kiến cho rằng: Hai thành phần này tuy khác nhau về công dụng nhưng chúng lại có những đặc điểm chung. Em có đồng ý với ý kiến đó không? Vỡ sao?
Gợi ý: Muốn biết sự giống và khác nhau của các phần tinh thái và cảm thán trong câu, cần dựa vào:
-Công dụng của từng thành phần.
- Dặc điểm của các thành phần đó: có tham gia vào cấu trúc ngữ pháp của câu không? Có tham gia vào việc diễn đạt nghĩa sự việc của câu không?
Sự giống và khác nhau giữa các thành phần tình thái và cảm thán trong câu :
* Khác nhau:
Thành phần tình thái được dùng để thể hiện cách nhìn của người nói đối với sự việc được nói đến trong câu .
Thành phần cảm thán được dùng để bộc lộ tâm lý của người nói (vui, buồn, mừng, giận...)
*Giống nhau:
Đều không tham gia vào việc diễn đạt nghĩa sự việc của câu.
Đều không tham gia vào cấu trúc ngữ pháp của câu
Thành phần biệt lập.
Bài tập 1:Tìm các thành phần tình thái , cảm thán trong những câu sau đây:
a/ Nhưng còn cái này nữa mà ông sợ , có lẽ còn ghê rợn hơn cả những tiếng kia nhiều. (Kim Lân , Làng )
b/Chao ôi, bắt gặp một con người như anh ta là một cơ hội hãn hữu cho sáng tác , nhưng hoàn thành sáng tác còn là một chặng đường dài.
( Nguyễn Thành Long , Lặng lẽ SaPa )
c/ Trong giờ phút cuối cùng ,không còn đủ sức trăng trối lại điều gì , hình như chỉ có tình cha con là không thể chết được ,anh đưa tay vào túi , móc cây lược,đưa cho tôi và nhìn tôi một hồi lâu .
(Nguyễn Quang Sáng , Chiếc lược ngà)
d/Ông lão bỗng ngừng lại ,ngờ ngợ như lời mình không được đúng lắm .Chả nhẽ cái bọn ở làng lại đốn đến thế được .
(Kim Lân , Làng )
a/ Có lẽ - Thành phần tình thái.
b/Chao ôi – Thành phần cảm thán .
c/ Hình như – Thành phần tình thái .
d/ Chả nhẽ - Thành phần tình thái .
Bài tập 2 :Hãy xếp những từ ngữ sau đây theo trình tự tăng dần độ tin cậy (hay độ chắc chắn)
(Chú ý :những từ ngữ thể hiện cùng một mức độ tin cậy thì xếp ngang nhau)
chắc là,
dường như ,
chắc chắn,
có lẽ,
chắc hẳn,
hình như
,có vẻ như
dường như,hình như ,có vẻ như
có lẽ
chắc là
chắc hẳn
chắc chắn
Bài tập 2 : xếp những từ ngữ theo trình tự tăng dần độ tin cậy (hay độ chắc chắn)
dường như,hình như ,có vẻ như
có lẽ
chắc là
chắc chắn
chắc hẳn
Bài tập 3: Hãy cho biết, trong số những từ có thể thay thế cho nhau trong câu sau đây ,với từ nào người nói phải chịu trách nhiệm cao nhất về độ tin cậy của sự việc do mình nói ra ,với từ nào trách nhiệm đó thấp nhất.Tại sao tác giả Chiếc lược ngà (Nguyễn Quang Sáng)lại chọn từ chắc?
Gợi ý :Xét theo hai trường hợp:tại sao tác giả không dùng hình như
hay là chắc chắn ?
Thấp nhất : hình như
Cao nhất : chắc chắn
- Từ chịu trách nhiệm
Bài tập 4 :
Viết một đoạn văn ngắn nói về cảm xúc của em khi được thưởng thức một tác phẩm văn nghệ (truyện ,thơ ,phim , ảnh ,tượng…),trong đoạn văn đó có câu chứa thành phấn tình thái hoặc cảm thán.

Bất cứ ai khi đọc Chuyện Người Gái Nam Xương chắc chắn đều rất sót xa cho Vũ Nương.
CỦNG CỐ
Đặt câu có thành phần tình thái và
thành phần cảm thán!
TRÒ CHƠI TIẾP SỨC
ĐỘI 2
Đặt câu có thành phần tình thái
Đặt câu có thành phần cảm thán
ĐỘI 1